Από το 1400 πΧ - 1200 πΧ και τον τάφο της υστερομινωικής, ή της Κρητομυκηναϊκής εποχής, στην Ιεράπετρα, στην λίμνη της Πεντέλης (1900-2024), που μπαζώθηκε, το 1964, στους Δελφούς, το 1937, στα Δεκεμβριανά 1944, στον Γκύζη, στην οδό Πανεπιστημίου και στο “Κοτοπούλη”, στην Ομόνοια, το 1952, στην εκπληκτική Έλλη Λαμπέτη, στο «Τελευταίο ψέμα», το 1958 και μετέπειτα : Η μεταμόρφωση της Αθήνας και του Λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από το φωτογραφικό υλικό του 19ου και του 20ου αιώνα (73).

1400 πΧ - 1200 πΧ. Τάφος της υστερομινωικής, ή της Κρητομυκηναϊκής εποχής, στην Ιεράπετρα Λασιθίου Κρήτης.

Στην Κρήτη, το καλοκαίρι του 2018, ένας χωρικός βρήκε, εντελώς τυχαία, έναν, καλά, χωμένο, στην γη, μινωικό, ή μυκηναϊκό τάφο, στον ελαιώνα του. Θεωρείται ότι είναι μεγάλης αρχαιολογικής αξίας και στην διάρκεια επείγουσας σωστικής ανασκαφής, στην Ιεράπετρα, αφενός, επειδή βρέθηκε ασύλητος – κάτι, σχετικά, σπάνιο, όπως και το γεγονός ότι λαξεύτηκε, σε επίπεδο έδαφος, αντί, σε πλαγιά -, αφετέρου, γιατί το εύρημα αυτό συνηγορεί ότι, στην περιοχή, υπήρχε εργαστήρι κεραμικής και οικισμός, πιθανότατα και κάποιο περιφερειακό διοικητικό κέντρο, το οποίο, ακόμη, δεν έχει ανευρεθεί. Αν και ακόμα είναι νωρίς να εκτιμηθεί η ηλικία, το φύλο και η κοινωνική θέση των νεκρών, που βρέθηκαν, στις δύο λάρνακες, τόσο οι δύο σκελετοί όσο και τα πήλινα κτερίσματα (14 ψευδόστομοι αμφορείς, ένας αμφοροειδής κρατήρας με συμφυές υποστατό και ένα κύπελλο, στην πρώτη, 6 μικροί ψευδόστομοι αμφορείς και δύο προχοΐδια στην δεύτερη, όλα ακέραια και καλής τέχνης) αναμένεται να φωτίσουν, περισσότερο, την πολυτάραχη ιστορική περίοδο, πριν από την οριστική κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού. 

Η Χρύσα Σοφιανού, Έφορος Αρχαιοτήτων Λασιθίου, που ήταν, από τους πρώτους ανθρώπους, που εισήλθαν, «με πολύ σεβασμό», στον χώρο αυτόν, ύστερα από 3.400, περίπου, χρόνια, λέει μερικά πράγματα, για την αξία ενός ευρήματος, που εμπλουτίζει, ακόμη, περισσότερο, την σπουδαία αρχαιολογική κληρονομιά της ανατολικής Κρήτης.

Πόσο σημαντική είναι η ανακάλυψη της Ιεράπετρας και γιατί;

«Διότι, καταρχήν, ο τάφος βρέθηκε ασύλητος, κάτι που σημαίνει ότι έχουμε όλα τα στοιχεία της ταφής, καθώς και τα οστά, ακέραια, επομένως πρόσφορα, για αναλύσεις, κάθε είδους. Το γεγονός, έπειτα ότι τα αγγεία κ.λπ. κτερίσματα βρέθηκαν, στην αρχική τους θέση, όπως, άλλωστε και οι δύο σκελετοί, βοηθά πολύ, στην μελέτη του τρόπου ταφής και των ταφικών εθίμων της εποχής. Στις συλημένες ταφές, τα πάντα είναι αναμοχλευμένα, ακόμη, οπότε και αν έχουν απομείνει ευρήματα, δεν μαρτυρούν πολλά. Για την δική μας ομάδα, τώρα, εκτός, από αρχαιολογική, έχει και μεγάλη συναισθηματική σημασία το ότι ήμασταν οι πρώτοι, που εισήλθαμε, στον χώρο αυτόν, μετά τόσους αιώνες, κάτι, που κάναμε, με πολύ σεβασμό».

Υποθέτω ότι σπανίζουν οι ασύλητοι μινωικοί τάφοι.

«Πράγματι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε τέτοια ευρήματα. Ασύλητοι τάφοι της περιόδου αυτής έχουν ανακαλυφθεί, σε διάφορα σημεία της Κρήτης. Στην δική μας περιοχή, το Λασίθι, η τελευταία τέτοια ανακάλυψη έγινε, το 1992, στην θέση Γρα Λυγιά, από την κ. Αποστολάτου, την, τότε, έφορο, που έκανε και την δημοσίευση».

Παρουσιάζει κάποια ιδιαιτερότητα το μνημείο;

«Ναι, το γεγονός ότι βρέθηκε, σε έναν επίπεδο ελαιώνα, κάπου 4 μ., από την επιφάνεια, κάτι σπάνιο - οι περισσότεροι λαξευτοί τάφοι, σαν αυτόν, συνήθως, ανευρίσκονται, σε πλαγιές λόφων».

Πριν από το τυχαίο της ανακάλυψης, υπήρχαν, άραγε, κάποιες άλλες ενδείξεις, ή, έστω, υποψίες ότι στην θέση αυτή «κρυβόταν» ένας αρχαιολογικός θησαυρός;

«Συγκεκριμένα όχι, όλη, όμως, η ανατολική Κρήτη είναι πλούσια, σε αρχαία μνημεία όλων των εποχών. Έχουμε, επίσης, πολλές ενδείξεις ότι, στην περιοχή της Ιεράπετρας, υπήρχε περιφερειακό μινωικό διοικητικό κέντρο· μια απόδειξη είναι οι ανασκαφές, που κάνουμε, στην νήσο Χρυσή, σημαντικό, τότε  κέντρο επεξεργασίας πορφύρας. Ο οικισμός, ο οποίος ανακαλύφθηκε, εκεί, σίγουρα, θα είχε εξάρτηση, από κάποιον μεγαλύτερο, σε σχετικά, κοντινή απόσταση, που ήταν, πιθανότατα, το διοικητικό κέντρο, που αναζητούμε. Αν δεν το βρούμε εμείς, θα το εντοπίσει, ευελπιστούμε, η επόμενη γενιά αρχαιολόγων! Οι έρευνες διεξάγονται, σε συνεργασία, με τον καθηγητή Γιάννη Παπαδάτο του Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ινστιτούτο Μελέτης Προϊστορικού Αιγαίου Ανατολικής Κρήτης (INSTAP, παράρτημα της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών), στην Παχιά Άμμο».

Υπάρχουν, έστω, κάποιες υποθέσεις, για το ποιοί μπορεί να ήταν οι ένοικοι του μνημείου;

«Είναι, ακόμη, νωρίς να συμπεράνουμε. Αν όμως ήταν άρχοντες, ή αρχιερείς, θα βρίσκαμε κοσμήματα, σφραγιδόλιθους και άλλα σύμβολα εξουσίας, με πολύτιμα μέταλλα, στην σύνθεσή τους, αν ήταν, πάλι, πολεμιστές, θα τους «συνόδευαν» κάποια όπλα. Τα ευρήματά μας, εδώ, είναι όλα πήλινα, δεν μπορούμε οπότε, καταρχήν, να μιλήσουμε, για διακεκριμένη ταφή, όπως την γνωρίζουμε. Δεν ξέρουμε, βέβαια, ακόμη, την κοινωνική θέση, την ηλικία, ούτε, καν, το φύλο των ενοίκων του τάφου και την, μεταξύ τους, σχέση - αυτά όλα είναι, προς διερεύνηση».

Με δεδομένο ότι χρονολογείται, καθώς διάβασα, στην υστερομινωική εποχή, ποιά είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου, ποιά είναι, δηλαδή, σε γενικές γραμμές, η εικόνα της Κρήτης, τότε;

«Η μεταανακτορική περίοδος, οπότε έχει καταστραφεί και το τελευταίο μεγάλο μινωικό ανάκτορο, αυτό της Κνωσσού, είναι μια ασταθής, ταραγμένη εποχή της οποίας την κοινωνική δομή αγνοούμε. Απουσίαζε, μεν, ένα ενιαίο κέντρο διοίκησης, υπήρχαν, ωστόσο, μικρότερα περιφερειακά. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον υπάρχει τάφος, υπάρχει, λογικά και κοντινός οικισμός. Θα ξεκινήσουμε έρευνες και γι΄αυτόν, όταν εκδοθούν οι σχετικές άδειες, από το υπουργείο».

Τί εργασίες γίνονται αυτήν την στιγμή, πότε αναμένονται πιο ολοκληρωμένα συμπεράσματα, για τα ευρήματα και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί, μελλοντικά, η ανακάλυψη αυτή;

«Προς το παρόν, σκελετοί και ευρήματα φροντίζονται, στο Εργαστήριο Συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Αγίου Νικολάου. Η εντυπωσιακή, περίτεχνη διακόσμηση λαρνάκων και αγγείων, με μοτίβα που επαναλαμβάνονται και σε άλλα αγγεία της ευρύτερης περιοχής μαρτυρά την ύπαρξη μινωικού εργαστηρίου κεραμικής το οποίο και αναζητούμε. Στην μία, μάλιστα, λάρνακα, αναπαριστάται άρμα, που σέρνει ζώο, καθοδηγούμενο, από μια ανθρώπινη μορφή, παράσταση, που έχει, επίσης, βρεθεί, παλιότερα, στην θέση Επισκοπή και εκτίθεται, στην Αρχαιολογική Συλλογή Ιεράπετρας».

Ποιές είναι οι σπουδαιότερες ανασκαφικές έρευνες και μελέτες, που τρέχουν αυτόν τον καιρό, στην ανατολική Κρήτη και ποιές οι σπουδαιότερες αρχαιολογικές τοποθεσίες, που βρίσκονται, στα όρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου;

«Οι σημαντικότερες έρευνες γίνονται, στο ρωμαϊκό θέατρο της Ιεράπετρας και την νήσο Χρυσή, που προανέφερα, στην αρχαία Δρήρο (συνεργασία της Εφορείας μας, υπό την διεύθυνση της Β. Ζωγραφάκη και της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών), στον Ανάβλοχο Βραχασίου, πάλι, από τους Γάλλους, στον Αζοριά, τα Γουρνιά και το νησί Μόχλος, από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, στον Μπούφο Σισίου και στην Ίτανο, από την Βελγική Αρχαιολογική Σχολή, στο Παλαίκαστρο, από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή, στο Καλό Χωριό, από το Ιρλανδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, στον Πετρά, από την επίτιμη Έφορο Αρχαιοτήτων Μ. Τσιποπούλου, στην Κάτω Ζάκρο, από την Αρχαιολογική Εταιρεία, το πρόγραμμα «Μινωικοί Δρόμοι», στην ευρύτερη περιοχή της Ζάκρου, όπως, επίσης, οι έρευνες, στην θέση Γαϊδουροφάς Ιεράπετρας (Πανεπιστήμιο Αθηνών) και στις Λούτρες Μόχλου, από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στα όρια της Εφορείας Λασιθίου, βρίσκονται, εξάλλου, δύο από τους πλέον επισκέψιμους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, το Δικταίον Άντρο και η Σπιναλόγκα, δύο σπουδαία ανάκτορα, της Ζάκρου και του Πετρά, δύο αρχαιολογικά μουσεία και αρχαιολογικές συλλογές. Θα πρέπει, ίσως, να σημειώσω, εδώ, ότι, λόγω του πλήθους και της σπουδαιότητας των μνημείων, ο φόρτος εργασίας είναι τεράστιος και το προσωπικό μας, παρότι ελάχιστο, καταβάλλει υπεράνθρωπες προσπάθειες, θυσιάζοντας συχνά πολύ χρόνο, από την προσωπική και οικογενειακή του ζωή».

1900 (δεκαετία).

1920 (δεκαετία).

1930 (δεκαετία). 

2024. 

Η λίμνη της Πεντέλης.

Μπαζώθηκε, το 1964. Και ο τόπος πλημμυρίζει. Καθόλου, αφύσικο…

1911. Η περιοχή, που θα οικοδομηθεί ο Βύρωνας.

Στο βάθος, είναι το μοναστήρι της Ανάληψης, στους πρόποδες του Υμηττού.

1937 Δελφοί. Επιστροφή, στο κτήμα και στάση, για νερό, στην βρύση, που τροφοδοτείται, από την Κασταλία πηγή.

31/12/1944 Γκύζη. Ανατιναγμένη διώροφη κατοικία, με γραμμένα συνθήματα «ΕΛΑΣ» και «ΖΗΤΩ Η ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΣ».

 

18/4/1952. Οδός Πανεπιστημίου, Πάσχα, Μεγάλη Παρασκευή.

Πλάνο, από την οδό Αιόλου, «Χαφτεία». Η κάτω πλευρά της οδού Πανεπιστημίου, στην πλατεία Ομονοίας.

Αριστερά, είναι η αρχή της οδού Πατησίων, δεξιά, η συνέχειά της είναι η αρχή της οδού Αιόλου.

Πίσω από το τραμ, είναι η οδός Θεμιστοκλέους.

1952. Πλατεία Ομονοίας. Κινηματογράφος ''Κοτοπούλη''.

Αριστερά, είναι το ξενοδοχείο 'Πάνθεων'.

Στο μέσον, το θέατρο Κοτοπούλη, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρη (1905-1978), θα υπάρχει, μέχρι τον Αύγουστο του 1974, στην θέση του, θα χτιστεί, το 1978-1985, το ξενοδοχείο "La Mirage".

Ήταν ανάμεσα, στις οδούς 3ης Σεπτεμβρίου και Αγίου Κωνσταντίνου, επί της οδού Μαρίκας Κοτοπούλη.

Δεξιά, το ξενοδοχείο «ΜΕΓΑ» - «Ομόνοια», και μετέπειτα το σημερινό «Hondos Center».

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΟΜΟΝΟΙΑ.

1.- 1888. Θερινό Θέατρο "Ομόνοια".

2.- 1901-1905. "Νέα Σκηνή" Κωνσταντίνου Χρηστομάνου.

3.- 1906-1911 Το θέατρο διατηρεί την ονομασία "Νέα Σκηνή", παρ΄ ότι έχει αποχωρήσει ο ιδρυτής του Κωνσταντίνος Χρηστομάνος.

4.- 1907. Η Μαρίκα Κοτοπούλη νοικιάζει το θέατρο "Νέα Σκηνή" και γίνεται θιασάρχης.

5.- 1911. Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος πεθαίνει, από φυματίωση, την 1η Νοεμβρίου.

6.- 1912. Το θέατρο "Νέα Σκηνή" μετονομάζεται, σε “Μαρίκα Κοτοπούλη”.

7.- 1916. Κτίζεται το χειμερινό θέατρο της Κοτοπούλη, στην θέση του παλαιού θερινού θεάτρου του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου. Αρχιτέκτων: Μιχαήλ (Μίκιος) Λυκούδης [γεν. 1871 –  1935].

8.- Καλοκαίρι 1937. Ριζική ανακαίνιση (βλ. κατεδάφιση του θεάτρου) “Μαρίκα Κοτοπούλη”.

9.- 1937-1948. Κινηματογράφος "Κρόνος".

10.- 1949-1969. Κινηματογράφος "Κοτοπούλη".

11.- 1969. Το Μετοχικό Ταμείο Αεροπορίας κατέβαλε το ποσό των 50 εκατομμυρίων δραχμών και αγόρασε το οικόπεδο. Κατεδάφιση 16-31 Αυγούστου 1974.

12.- Το οικόπεδο παρέμεινε άδειο, έως το 1978.

13.- Ξενοδοχείο "La Mirage". Οικοδόμηση 1978-1985 Εγκαίνια: 29 Αυγούστου 1985 Αρχιτέκτων: Σοφοκλής Σαρλής Ας σημειωθεί ότι ιδιοκτήτες του οικοπέδου υπήρξαν οι - Πέτρος Θηβαίος, δικηγόρος, θεατρικός επιχειρηματίας ("Νέα Σκηνή" Κωνσταντίνου Χρηστομάνου) - Κωνσταντίνος Χέλμης, θεατρικός επιχειρηματίας, σύζυγος της Μαρίκας Κοτοπούλη.

1958. Μια εκπληκτική Έλλη Λαμπέτη και ο πρωτοεμφανιζόμενος Βασιλάκης Καΐλας, στην κινηματογραφική ταινία «Το τελευταίο ψέμα».

Πρόκειται για ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, που έγραψε και το σενάριο. Ντεκόρ ο Γιάννης Τσαρούχης, μουσική ο Μάνος Χατζηδάκις και ένα εκπληκτικό σύνολο ηθοποιών : Γιώργος Παππάς, Αθηνά Μιχαηλίδου, Μιχάλης Νικολινάκος, Ζωρζ Σαρή, Ελένη Ζαφειρίου, Νίκος Κούρκουλος, Μαίρη Χρονοπούλου, Δέσπω Διαμαντίδου, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Νίκος Φέρμας. Ο Μιχάλης Κακογιάννης κάνει και σε αυτήν την ταινία, αυτό, που έκανε και στην «Στέλλα». Δεν χρησιμοποιεί κομπάρσους, αλλά το φυσικό πλήθος των ανθρώπων, αφού η ταινία αναφέρεται στο χριστιανικό προσκύνημα, στην  Παναγία της Τήνου, τον Δεκαπενταύγουστο.

1965. Τα εγκαίνια της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Ελλάδας - Βουλγαρίας.

Το ποσοστιαίο εισαγωγικό και εξαγωγικό ελληνικό εμπόριο, κατά την τριετία 1963 - 1965, με βάση τα πρώτα τρίμηνα των αντίστοιχων ετών.

13/8/1966 Κάλυμνος. Η κηδεία του Δωδεκανήσιου αγωνιστή Σκεύου Ζερβού.