Από το “ΚΑΤΩ ΤΟ ΠΑΣΧΑ”, στην “σοβιετική” εποχή του 1920-1930, στο παλαιολόγειο βυζαντινό χρυσοκέντητο επιτάφιο ύφασμα του 1300, στον ναό του Ηφαίστου, στο Θησείο, το 1861 και την Αδριάνεια Δεξαμενή, τον Φιλοποιμένα Φίνο και μετέπειτα : Η μεταμόρφωση της Αθήνας και του Λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από το φωτογραφικό υλικό του 19ου και του 20ου αιώνα. (23).

  

1920-1930 (δεκαετίες). “ΚΑΤΩ (ΕΞΩ) ΤΟ ΠΑΣΧΑ! ΓΙΝΕΤΕ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Αθεϊστών ΤΗΣ Ε.Σ.Σ.Δ.”.

1300 (περίπου). Βυζαντινός επιτάφιος.

Το Παλαιολόγειο χρυσοκέντητο ύφασμα, από μετάξι και χρυσόνημα, αριστούργημα τέχνης του 1300, το σπουδαιότερο έκθεμα του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού.

Ένα ολομέταξο ύφασμα, πάνω σε λινό υπόστρωμα, κεντημένο, με πράσινες, γαλάζιες, κόκκινες, καφέ, μπεζ, πορφυρές μεταξωτές κλωστές, αλλά και χρυσά και αργυρά νήματα, ένα αριστούργημα της Παλαιολόγειας εποχής, είναι, συνάμα, το σπουδαιότερο, ίσως, έκθεμα του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται, για έναν μοναδικό, από άποψη ποιότητας, τέχνης και τεχνικής και έναν, από τους αρχαιότερους επιτάφιους, στον κόσμο. Το χρυσοκέντητο ύφασμα, από μετάξι και χρυσόνημα είναι ένα αριστούργημα του 1300, έργο διάσημου ζωγράφου, που κεντήθηκε, με άρτια μαεστρία, υπομονή και επιμονή, από άριστους τεχνίτες της κεντητικής τέχνης, σε εργαστήριο της Θεσσαλονίκης.

«Είναι ένα αριστούργημα της βυζαντινής κεντητικής, που απεικονίζει, εξαιρετικά, την θυσία του Χριστού, ενώ αποτελεί, ίσως, το πιο σημαντικό έργο της παλαιολόγειας χρυσοκεντητικής, που σώζεται, ως τις μέρες μας», λέει ο Αναστάσιος Αντωνάρας, αρχαιολόγος, μουσειολόγος, προϊστάμενος, στο Τμήμα Εκθέσεων, Επικοινωνίας και Εκπαίδευσης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού.

Ο επιτάφιος, μήκους 2 μέτρων και πλάτους 72 εκατοστών, εντοπίστηκε, το 1895, στον ναό της Παναγούδας, στην οδό Εγνατία, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και πιθανόν, μεταφέρθηκε, εκεί, όταν οι Οθωμανοί κατέστρεψαν τις μεγάλες εκκλησίες, για να τις μετατρέψουν, σε τζαμιά και οι Χριστιανοί μετέφεραν τους θρησκευτικούς θησαυρούς, σε μικρότερους ναούς, για να τους προστατέψουν και να τους διασώσουν. Ήταν, ήδη, από τότε, γνωστός, από τη μελέτη του Ρώσου βυζαντινολόγου και ακαδημαϊκού, απόφοιτου του πανεπιστημίου της Οδησσού, Νικοντίμ Παύλοβιτς Κοντακώφ.

Το 1914, ο επιτάφιος μεταφέρθηκε, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών και 80 χρόνια μετά, το 1994, επέστρεψε, στην πόλη και στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, ενώ, στο τέλος της ίδιας δεκαετίας, συντηρήθηκε, από τη συντηρήτρια υφασμάτων, Καλλιόπη Καβάσιλα και πλέον, εκτίθεται, στην μόνιμη συλλογή του Μουσείου, συγκεντρώνοντας τον θαυμασμό Ελλήνων και ξένων επισκεπτών.

Σύμφωνα με τον κ. Αντωνάρα, ο επιτάφιος χρονολογείται, γύρω στο 1300, καθώς οι παραστάσεις του έχουν σχεδιαστεί, από έναν μεγάλο καλλιτέχνη του ογκηρού στιλ ( στιλ των ζωγράφων της παλαιολόγειας περιόδου, που δίνει όγκο, στις μορφές) και σχετίζεται, τεχνοτροπικά, με μεγάλα έργα του Αγίου Όρους και της Αχρίδας. 

Είναι ο καλύτερος σε ποιότητα, σχέδιο και τεχνοτροπία επιτάφιος, που σώζεται και είναι μοναδικός, για τον επιπλέον λόγο, ότι έχει στοιχεία των επιτάφιων και των αέρηδων, των δύο δηλαδή λειτουργικών υφασμάτων, που καλύπτουν το Άγιο Δισκοπότηρο και τον Δίσκο, κατά την προετοιμασία των Τίμιων Δώρων, στην διάρκεια της θείας λειτουργίας, ενώ, ήδη, τον 14ο αιώνα μαρτυρείται ότι χρησιμοποιούνταν, στην ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου της Μεγάλης Παρασκευής.

1861. Ο ναός του Ηφαίστου. Θησείο.

Δεξιά, είναι ο Ναός, και πίσω του, ακριβώς, ο βράχος του Άρειου Πάγου, αριστερά, η περιοχή Βρυσάκι, η οποία βρισκόταν, στο σημείο που, σήμερα, εκτείνεται ο αρχαιολογικός χώρος, μεταξύ Θησείου, Αρχαίας και Ρωμαϊκής Αγοράς. Κατεδαφίστηκε, το 1931, μαζί με την Παναγιά την Βλασσαρού, για να έρθουν, στο φως, σημαντικές αρχαιότητες.

Στην Ακρόπολη, διακρίνεται, καθαρά, ο Φράγκικος Πύργος, πριν γκρεμιστεί, από τον Σλήμαν, το 1874.

1900. Η Αθήνα, από τον Λυκαβηττό.

Κάτω, η περιοχή του Κολωνακίου και δεξιά ο δρόμος ο φαρδύς, που είναι στην ευθεία της Ακρόπολης, είναι η οδός Βουκουρεστίου (πρώην κοίτη του Ηριδανού ποταμού), η οποία καταλήγει, στην οδό Σταδίου.

Από αριστερά ο Βασιλικός κήπος (από το 1927 Εθνικός κήπος), τα Παλαιά Ανάκτορα (Βουλή), η πλατεία Συντάγματος (με την πλατεία, ακόμη, ανηφορική).

Πίσω από τον Βασιλικό κήπο, βλέπουμε το Ολυμπιείο, και ο δρόμος, που κατεβαίνει, προς θάλασσα, είναι η λεωφόρος Συγγρού.
Στις αρχές της Συγγρού, διακρίνεται (με ζουμ) το εργοστάσιο Φιξ και ο ποταμός Ιλισός.  
Στο κέντρο, δεξιά, από την πλ. Συντάγματος, είναι το ξενοδοχείο »Μεγάλη Βεταννία», πιο δεξιά το Μέγαρο «Ιλίου Μέλαθρον», στην Πανεπιστημίου και στο βάθος η Ακρόπολη, το Φάληρο και ο Πειραιάς.

1900. Η πλατεία Λουδοβίκου (πλατεία Κοτζιά).

Η περιοχή άρχισε να διαμορφώνεται σε πλατεία μετά το 1850, με αρχικό όνομα Πλατεία Λουδοβίκου, από το όνομα του πατέρα του Όθωνα.
Στη δεκαετία του 1870 άρχισε να κατασκευάζεται εκεί το Δημοτικό Θέατρο (το κτήριο δεξιά) και έκτοτε η πλατεία πήρε και το όνομά του.
Το θέατρο κατεδαφίστηκε το 1939 επί δημαρχίας Κοτζιά, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες.
Μεταπολεμικά, η πλατεία πήρε το όνομα του Κοτζιά, με το οποίο είναι και σήμερα γνωστή, ενώ το 1977 ονομάστηκε Εθνικής Αντίστασης.
Γύρω από την πλατεία βρίσκονται κτήρια υπηρεσιών και γραφείων, και ιστορικά κτήρια όπως το μέγαρο Μελά, (απέναντι), (που στέγαζε για 73 χρόνια το παλιό 'κεντρικό ταχυδρομείο Αθηνών', ( το μέγαρο Σταύρου (το παλαιό κτήριο όπου και στεγάζεται η Εθνική Τράπεζα), (το κτήριο αριστερά) κ.α.
Ο δρόμος αριστερά είναι η οδός Αιόλου, όπου
στο βάθος αχνοφαίνεται η Ακρόπολη.

 

1920. Η οδός Πατησίων από τα «Χαφτεία».

Από την οδό Αιόλου, βλέπουμε την συνέχειά της, απέναντι, την οδό Πατησίων, στην διασταύρωση, με την οδό Σταδίου.
Δεξιά, το κτίριο κτίστηκε, το 1891 και ήταν το ξενοδοχείο «Πρίγκηψ Γεώργιος», μετέπειτα, το 1910, λειτούργησε το ξενοδοχείο «Αττικόν».
Το αριστερό ψηλό κτίριο, στα τέλη του 1901, μετονομάστηκε σε «Μεγάλη Μασσαλία» και σε μεταγενέστερη εποχή, πήρε το τελικό όνομα «Ο Απόλλων».
Τα κτίρια υπάρχουν και σήμερα.

1920 (δεκαετία). Ιλίου Μέλαθρον.

Βρίσκεται, στην Πανεπιστημίου και σήμερα, στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο.
Κτίστηκε το διάστημα 1878-1879, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Eρνέστου Tσίλερ, ως κατοικία της οικογένειας Σλήμαν.
Το όνομά του, που σημαίνει «μέγαρο της Tροίας», σχετίζεται, με την αποκάλυψη της αρχαίας πόλης, από τον Eρρίκο Σλήμαν.
Το κτίριο είναι διώροφο, με εντυπωσιακή διακόσμηση. O πρώτος όροφος λειτουργούσε  ως χώρος, για την κοινωνική ζωή της οικογένειας. Γύρω από έναν κεντρικό χώρο, διαρθρώνονται η αίθουσα των εσπερίδων, για τις δεξιώσεις, το λογοτεχνικό σαλόνι, για τις φιλολογικές βραδιές, η αίθουσα φιλοξενίας και η τραπεζαρία. Στον δεύτερο όροφο, υπήρχαν τα υπνοδωμάτια, τα γραφεία και η βιβλιοθήκη.
Στο ισόγειο, βρίσκονταν οι βοηθητικοί χώροι, τα δωμάτια του υπηρετικού προσωπικού, καθώς και η αίθουσα, όπου εκθέτονταν τα ευρήματα, από τις ανασκαφές, στην Tροία. Στον μεγάλο κήπο, στην πίσω πλευρά, υπήρχε αμαξοστάσιο και σταύλος.

1936. Η Αδριάνεια Δεξαμενή, στην πλατεία Κολωνακίου. Στις επόμενες φωτογραφίες, τμήμα του εσωτερικού της, η σωζόμενη εξωτερική αρχαία επιγραφή του Αδριάνειου Υδραγωγείου και η φιλοτεχνημένης μορφή του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, σήμερα.

1930 (δεκαετία). Σύνταγμα. Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας και Όθωνος. «Μέγαρο Νεγρεπόντη».

Το μέγαρο ανεγέρθηκε το 1870, ως Οικία Λ. Λουριώτη (αγωνιστής του 1821 και πολιτικός).
Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε, ως προσωρινό ανάκτορο του διαδόχου Κωνσταντίνου, μετά τον γάμο του, με την Σοφία της Πρωσίας, το 1889, αναμένοντας να χτιστεί το ανάκτορο του διαδόχου, στην Ηρώδου Αττικού (σημερινό προεδρικό μέγαρο).
Ανέγερση, το 1880, από τον Γάλλο αρχιτέκτονα Eugène Troump, αργότερα,,προστέθηκε ένας επιπλέον όροφος, κατεδάφιση το 1957.
Αριστερά, η οικία Κυριακούλη Μαυρομιχάλη (κατασκευή το 1870 και είναι διατηρητέο).
Στο βάθος, η περιοχή Πλάκα (Αναφιώτικα), αριστερά, διακρίνεται ο λόφος του Φιλοπάππου, στο κέντρο, η Ακρόπολη και δεξιά στο βάθος, το Αστεροσκοπείο Αθηνών.

1937. Πλατεία Ομονοίας.

Τραμ, αμάξια της εποχής, και κόσμος διέρχονται στην πολυσύχναστη πλατεία Ομονοίας.
Αριστερά, είναι η οδός Αθηνάς, και δεξιά η οδός Πειραιώς.

1950 (δεκαετία). Η οδός Αθηνάς.

Μία καθημερινή ημέρα, στην οδό Αθηνάς, στο ύψος της πλατείας Καραμάνου. 

Το κτίριο, στο κέντρο της φωτογραφίας, υπάρχει και σήμερα, (τράπεζα Alpha Bank).

Στο βάθος. η Ακρόπολη.

1956. Χαϊδάρι. 

Η θεμελίωση του σπιτιού του κυρ Δημήτρη Θερμού, στην σημερινή οδό Λευκάδος, στο Δάσος. Είναι το πρώτο νόμιμο, στην συνοικία, όλα τα άλλα, γύρω του, είναι χωρίς άδεια.

1960. Η λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας.

Η Πύλη του Αδριανού, δεξιά, η λεωφόρος Βασιλίσσης Όλγας (ο δρόμος του Ζαππείου), ο Εθνικός κήπος και στο βάθος, η Βουλή και ο Λυκαβηττός.

1960. Κέντρο. Άλογα στην οδό Ευαγγελιστρίας.

Ιππείς διέρχονται την σημαιοστολισμένη οδό Ευαγγελίστριας (ίσως Βασιλική συνοδεία), η (εκδήλωση, παρέλαση), με κατεύθυνση, προς την οδό Ερμού, δεξιά, βρίσκονται παρατεταγμένοι στρατιώτες, ενώ ακολουθεί μία λιμουζίνα.
Στο βάθος, η οδός Μητροπόλεως και η εκκλησία Μητρόπολη Αθηνών.

1975. Φιλοποίμην Φίνος (1908 - 26/1/1977). Ο πατριάρχης του σύγχρονου ελληνικού σινεμά. 

Γεννήθηκε στην Τιθορέα το 1908 και ο πατέρας του, αν και γιατρός, στο επάγγελμα, δραστηριοποιήθηκε, στην κινηματογραφική επιχειρηματικότητα και του ανήκε ο θερινός κινηματογράφος Αλκαζάρ, από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους της εποχής του, στην Αθήνα. 

Εδώ,  ο νεαρός Φιλοποίμην ήλθε, σε επαφή, με τον κινηματογράφο και τα τεχνικά του μέσα, που τον γοήτευσαν, από παιδί. Η πρώτη του ταινία ηταν, το 1938, «Το Τραγούδι του Χωρισμού», με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα και τη Λήδα Μιράντα, ως πρωταγωνιστές με τον ίδιο τον ίδιο σκηνοθέτη, για πρώτη και τελευταία φορά. Στη διάρκεια του ελληνο-ιταλικού πολέμου υπηρετεί στην Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού, σε συνεργείο κινηματογραφικών λήψεων, στο αλβανικό μέτωπο, για τα «Επίκαιρα» της εποχής, ενώ αργότερα,  κινηματογραφεί ντοκουμέντα, από την περίοδο της Κατοχής, στην Αθήνα.  Οι Γερμανοί θα κατασχέσουν το μεγαλύτερο μέρος, από αυτό το κινηματογραφικό υλικό και το 1944, θα εκτελέσουν τον πατέρα του, ως συνεργαζόμενο, με την Αντίσταση. Ο Φίνος, την ίδια περίοδο, το 1943, θα ιδρύσει την εταιρεία παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ, στην οδό Στουρνάρα και το 1957, θα την μεταφέρει, στην οδό Χίου 53. Η πρώτη ταινία της ΦΙΝΟΣ, «Η φωνή της καρδιάς», με πρωταγωνιστές τους Aιμίλιο Βεάκη, Αλέκο Λειβαδίτη, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Δημήτρη Χορν και Καίτη Πάνου, έκανε πρεμιέρα, στις 29 Μαρτίου 1943, στον κινηματογράφο Rex της Πανεπιστημίου. 

Η Finos Films συνδέθηκε, με την λεγόμενη Χρυσή εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου, δηλαδή την περίοδο της ανόδου και επιτυχίας του ελληνικού εμπορικού σινεμά και με τα στούντιο του Φίνου, ουσιαστικά, η Ελλάδα αποκτά πρώτη φορά ολοκληρωμένη υποδομή κινηματογραφικής παραγωγής, ενώ, από τις ταινίες του Φίνου, δημιουργήθηκαν και αναδείχθηκαν μερικοί από τους δημοφιλέστερους κινηματογραφικούς αστέρες του ελληνικού κινηματογράφου. 

Ο Φιλοποίμην Φίνος το μεγαλύτερο μέρος των εισπράξεων, από τις επιτυχίες των ταινιών του, το επένδυε στις επόμενες κινηματογραφικές παραγωγές του, όντας αφοσιωμένος, στη δουλειά του, ενώ, σπάνια  έκανε δημόσιες εμφανίσεις. 

Έκανε πολλές, κλασικές, πλέον, ταινίες, όπως «Η Αγνή του λιμανιού» (1952), «Η Αλίκη στο Ναυτικό» (1961), «Μανταλένα» (1960), «Οι κυρίες της αυλής» (1966), «Στεφανία» (1966), «Λατέρνα, φτώχια και γαρύφαλλο» (1957), «Η θεία από το Σικάγο» (1957) κ.α.

Πέθανε, από καρκίνο, στην Αθήνα, στις 26 Ιανουαρίου 1977.