Μεσολόγγι : Από την 19-4-1824 και τον θάνατο του George Byron, στην 10-4-1826 και την αιματηρή έξοδο, μέσα από οθωμανικά και βρετανικά αρχεία.

Αυτή είναι η επιταγή των 4.000 λιρών, της 12/11/1823, που, σήμερα, υποτίθεται ότι αντιστοιχούν, σε 332.000 λίρες, που έγραψε ο George Byron, προς τον Ιωάννη Ορλάνδο, ως εκπρόσωπο της ελληνικής προσωρινής κυβέρνησης, επειδή ανησυχούσε, για την πορεία του πολέμου της ελληνικής ανεξαρτησίας, μέσα από τα βρετανικά αρχεία. 

Ο Απρίλιος, εξ αντικειμένου, είναι ο μήνας του Μεσολογγίου. Δεν είναι, απλώς, η αιματηρή έξοδος των πολιορκημένων χριστιανών, από τους Οθωμανούς Τούρκους, του Κιουταχή πασά, τους Μαμελούκους Τούρκους και τους Άραβες Αιγυπτίους του Ιμπραήμ πάσα, κατά την διάρκεια της 3ης και τελευταίας πολιορκίας του Μεσολογγίου (οι άλλες δυο είναι, πρώτη το 1822, όταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδατος και ο Μάρκος Μπότσαρης απέκρουσαν τον στρατό του Ομέρ Βρυώνη, στις 25 Δεκεμβρίου, που έκανε γιουρούσι, στο τείχος της πόλης, υπολογίζοντας, στον αιφνιδιασμό των πολιορκημένων, οι οποίοι, όμως, είχαν ειδοποιηθεί, από τον ηπειρώτη Γιάννη Γούναρη, για τον τουρκικό σχεδιασμό, περιμενοντας, στις τάπιες του φρουρίου τους Τουρκαλβανούς, με αποτέλεσμα, όπως αναφέρει ο Δημήτριος Φωτιαδης, να «λυγάνε και αποτραβιούνται οι Αρβανίτες αφήνοντας πίσω ως πεντακόσια κουφάρια» και στην συνέχεια, ο Ομέρ Βρυώνης, στις 31 Δεκεμβρίου 1822, τα μάζεψε και έφυγε, όταν πληροφορήθηκε ότι ερχόταν να βοηθήσει τους πολιορκημένους ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και οι άνδρες του. Η δεύτερη, που δεν είναι, ευρέως, γνωστή, αφορά ένα πολεμικό γεγονός, το 1823, που ανάγκασε τους κατοίκους και τις αρχές του Μεσολογγίου να προετοιμαστούν για πολιορκία και τελικά, οι τουρκικές δυνάμεις πολιόρκησαν το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι δεν δέχτηκε επιθέσεις), στις 10 Απριλίου 1826, κατά την διεξαγωγή του ελληνικού πολέμου, για την ανεξαρτησία, στην δεκαετία του 1820.

Είναι και τα τρία αυτά γεγονότα μαζί, συνδυασμένα, με τον θάνατο του λόρδου George Gordon Byron, στο Μεσολόγγι, στις 19 Απριλίου 1824 και ο ευρύτερος αντίκτυπος, που είχαν, στον αγγλοσαξωνικό κόσμο και στην Ευρώπη, που προέκυψε, ο οποίος υπήρξε ένας από τους καθοριστικός παράγοντας, στην Βρετανία και στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που οδήγησαν, στην, μέσω των ανταγωνισμών και των διαγκωνισμών τους, στην υποστήριξη της ελληνικής εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης, αρχικά, με τον σχεδιασμό ενός καθεστώτος ελληνικής αυτονομίας, υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου και, τελικά, με την, ιστορική και για πρώτη φορά, αποδοχή της εδαφικής και κρατικής ανεξαρτησίας στον οθωμανικό βαλκανικό χώρο, με την πλήρη απόσπαση, με την διεθνή αναγνώριση και υποστήριξη της ίδρυσης ενός κράτους -  του νεοελληνικού κράτους -, το 1830, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, γεγονός, το οποίο αποτέλεσε το πραγματικό μοντέλο, για τους υπολοίπους λαούς των Βαλκανίων, στον μέλλοντα χρόνο.

Για να έλθουμε, τώρα, στην σειρά των γεγονότων, που θέλω να περιγράψω, η επιταγή των 4.000 λιρών, που έδωσε, για τους σκοπούς της ελληνικής επανάστασης, όπως γράφει ο Observer, προορίζονταν για έκτακτες ανάγκες, κυρίως, για την χρηματοδότηση της μίσθωσης του στόλου, για την υπεράσπιση του Μεσολογγίου και θα αποπληρώνονταν, με ένα πολύ μεγαλύτερο δάνειο, από το Λονδίνο, όπου και θα πήγαινε ο Ορλάνδος. Ο λόρδος George Byron συμφώνησε, για το δάνειο, στην Κεφαλονιά και η επιταγή, που φέρει την υπογραφή του, στην συνέχεια, εξαργυρώθηκε, στην Μάλτα, με ασημένια ισπανικά δολάρια, τα οποία μεταφέρθηκαν, σε μπαούλα, στο Μεσολόγγι.

Βοήθησαν την ελληνική υπόθεση αυτά τα χρήματα; 

Προφανώς, ναι. 

«Κανένας ιστορικός του πολέμου δεν έδωσε πραγματική σημασία, στο γεγονός αυτό, αλλά οι δυνάμεις των Αλβανών, που πολιορκούσαν το Μεσολόγγι, ξαφνικά, εξαφανίστηκαν, μόλις μαθεύτηκε ότι ο Lord Byron είχε δανείσει αυτά τα χρήματα και ο ελληνικός στόλος έπλεε, από την Ύδρα και τις Σπέτσες», λέει ο Roderick Beaton, συνταξιούχος καθηγητής βυζαντινών και μοντέρνων ελληνικών σπουδών, στο King’s College London.

1830. Ο George Byron 22/1/1788 - 19/4/1824), με ελληνική ενδυμασία και στο βάθος, η Ακρόπολη των Αθηνών.

Αυτό, που έχει αξία να τονιστεί, είναι ότι ο Byron, ως ταραχώδης, συναισθηματικά, προσωπικότητα, δεν αγαπούσε, απλώς, την Ελλάδα, αλλά ερωτεύθηκε Ελληνίδες και Έλληνες, αρχικά, με την λεγόμενη «Κόρη των Αθηνών», την 11χρονη Τερέζα Μακρή (που παραπέμπει, στην ερωτική σχέση του, με την αδελφή του και στην άστατη και αμφίφυλη σεξουαλική του ζωή, καρπός της οποίας υπήρξε η, μόνη νόμιμη κόρη του η Ada Lovelace, που ήταν, όσο και αν φαίνεται απίστευτο, η προπομπός των σύγχρονων ηλεκτρονικών προγραμματιστών, αφού συνέβαλε, στην δημιουργία της αναλυτικής μηχανής του Charles Babbage.

Και αν ο παράφορος έρωτας του Byron, για την, παραπάνω, εικονιζόμενη Τερέζα Μακρή, έμεινε ανεκπλήρωτος, οι έρωτες του με νεαρούς άνδρες υπήρξε επιτυχέστεροι, αφού συνδέθηκε, ερωτικά, με τον Ευστράτιο Γεωργίου, «την αγαπημένη ψυχή με τις αμβρόσιες μπούκλες, που έπεφταν, στην λατρεμένη του πλάτη», όπως τον περιγράφει ο ρομαντικός ποιητής σε μια επιστολή του. Στην Αθήνα, ο Byron ερωτεύτηκε τον Nicoló Giraud, κουνιάδο του ζωγράφου και αρχιτέκτονα Gio­vanni Batista Lusieri, και τον υπηρέτη του, Δημήτριο Ζωγράφο, τον οποίο και πήρε μαζί του, επιστρέφοντας, στην Βρετανία.

Στην Κεφαλονιά, ερωτεύθηκε τον όμορφο 15χρονο Λουκά Χαλανδριτσάνο, που έγινε υπηρέτης του, σύντροφος και σύνοδος του, με τον οποίο ο  Byron κοιμόταν, στο ίδιο κρεβάτι, αλλά ήταν σκασμένος επειδή ο νεαρός Έλληνας επέμενε να μην είναι ερωτευμένος μαζί του.

Αυτοί οι έρωτες, μαζί με την αρχαιολατρεία του, ενίσχυσαν την αγάπη του, για το αγωνιζόμενο ελληνικό έθνος της εποχής του, η υπόθεση της ανεξαρτησίας του οποίου κατέστη και δικη του υπόθεση.

Στο Μεσολόγγι, ο Byron απέκτησε μια επίμονη ασθένεια, από τον Φεβρουάριο του 1824, η οποία παρουσίασε υφέσεις, αλλά, λλτστα μέσα Απριλίου, επιδεινώθηκε, ραγδαία και στις 18 Απριλίου 1824, ενώ ψηνόταν, τον πυρετό και κατάλαβε ότι ερχόταν το τέλος του, που ήλθε την επόμενη ημέρα, δεν ξέχασε το πάθος του, για την Ελλάδα, λέγοντας : “Die I must. Its loss I do not lament; for to terminate my wearisome existence I came to Greece. My wealth, my abilities, I devoted to her cause. Well, there is my life to her.”

Μία ημέρα μετά, στις 20 Απριλίου 1824, όταν έγινε γνωστός ο θάνατός, του στο Μεσολόγγι, το γεγονός αυτό θα σοκάρει τον αγγλόφωνο κόσμο.

Eugene Delacroix 1826 : “La Grèce sur les ruines de Missolonghi” («Η Ελλάδα, μέσα, στα ερείπια του Μεσολογγίου»). Ελαιογραφία, σε καμβά, που εκτίθεται, στο γαλλικό Μουσείο του Bordeaux (Μπορντώ). 20/11/1823 Η έξοδος και η σφαγή του Μεσολογγίου. Μας σφάξανε και τους σφάξαμε, ανελέητα, αλλά, στο τέλος, επικρατήσαμε. Έτσι γίνονται, συνήθως, οι επαναστάσεις.

Δυο χρόνια, αργότερα, στην τρίτη πολιορκία του Μεσολογγίου οι εξελίξεις θα είναι τραγικές. 

Αρχικά, όταν ο Κιουταχής πασάς πολιορκούσε, μόνος του, το Μεσολόγγι είχε πολλά προβλήματα και δυσκολίες. Το ηθικό των ανδρών του ήταν χαμηλό, λόγω των αποτυχιών τους να καταλάβουν την πόλη της μάταιης προσπάθειας και το ηθικό του Κιουταχή δεν ήταν καλύτερο, ενώ υποχρεώθηκε να υφίσταται και έναν ιδιότυπο προσωπικο εξευτελισμό, καθώς ένας Έλληνας είχε βρει τον τρόπο να του σπάει τα νεύρα, κάθε βράδυ. 

Αυτός ο Έλληνας υπερασπιστής του Μεσολογγίου, ο Πάνος Γουρνάρας, που ήταν υπεύθυνος, για κάποια από τα κανόνια, που ήταν τοποθετημένα, στον προμαχώνα του Μεσολογγίου, κάθε νύκτα, όταν επικρατούσε απόλυτη ησυχία, παρέμενε, στην θέση του, πάνω στον προμαχώνα και επαναλάμβανε συνέχεια και ρυθμικά, με την δυνατη φωνή του το σύνθημα : “Αλέστα, τα γένια του Κιουταχή, χέστα”. 

Το σύνθημα αυτό δεν ήταν αδιάφορο, αφού οι φωνές του Γουρνάρα ακούγονταν, καθαρά, στο τουρκικό στρατόπεδο και ο ίδιος ο Κιουταχής, ο οποίος γνώριζε τα ελληνικά, δεν ανεχόταν να του βρίζουν τα γένια, επειδή, για τους Τούρκους, τα γένια ήταν ιερό σύμβολο και έτσι, ο Πάνος Γουρνάρας ξεφτίλιζε την τιμή του πασά.

 

 Ο, παραπάνω, εικονιζόμενος, σε σχέδιο του Giovanni Boggi, Κιουταχής δεν άντεξε άλλο και έκανε κάτι, που είναι κωμικό και αποτελεί μοναδικότητα, στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία.   

Ο Κιουταχής ζήτησε, από τους Αρβανίτες μουσουλμάνους στρατιώτες του να μεταφέρουν, στους Έλληνες, την παράκλησή του να σταματήσουν να βρίζουν τα γένια του, πράγμα, που έγινε, αλλά ο Κιουταχής, πήρε την απάντηση ότι οι υπερασπιστές του Μεσολογγίου καταλαβαίναν το πρόβλημα και θα ήθελαν να τον εξυπηρετήσουν, αλλά αυτός, που φώναζε, ήταν ένα «παλιόπαιδο που δεν καταλάβαινε, από διαταγές». 

Ο στρατηγός Δημήτριος Μακρής, ένας από τους στρατιωτικούς διοικητές στο Μεσολόγγι, που κατέγραψε το περιστατικό, αφήνει να εννοηθεί ότι η απάντηση των πολιορκημένων ισχύει, δηλαδή ότι ζητήθηκε, από τον Πάνο Γουρνάρα, να σταματήσει να βρίζει τα γένια του Κιουταχή, αλλά αυτός δεν υπάκουσε : «Στο Μεσολόγγι, ο περίφημος παλιός κλέφτης, κατόπι ναυτικός, και τότε αρχιπυροβολιστής Πάνος Γουρνάρας, από το χωριό Μεσάριστα του Ζυγού, τη νύχτα με την ησυχία έβγαινε στα προχώματα και φώναζε με την αγριοφωνάρα του». 

Όμως, όταν ο Κιουταχής ενισχύθηκε, από τον Ιμπραήμ και τους Τουρκοαιγυπτίους του, τα πράγματα δυσκόλεψαν. Μια εξιστόρηση και δύο άγνωστα έγγραφα (μια οθωμανική επιστολή και μια μαρτυρία ενός διασωθέντος), φωτίζουν την πραγματική και όχι, απλώς, λεκτική, θυσία των πολιορκημένων, στο Μεσολόγγι. 

Έτσι, οι πολιορκημένοι αποφάσισαν να κάνουν έξοδο, από την πόλη, γεγονός το οποίο, όμως, είχε προδοθεί, στους πολιορκητές, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει σφαγή.

Ας δούμε, κατ’ αρχήν, πώς περιγράφει τα γεγονότα της εξόδου του Μεσολογγίου, ο Τούρκος ιστορικός, εκείνης της εποχής, Εσάτ εφέντης :

«Όπως έχει αναφερθεί, επανειλημμένως, το καταφύγιο του Μεσολογγίου, είναι αποκλεισμένο από θάλασσα και στεριά και μέσα, σε αυτό, έχουν βρει άσυλο οι άπιστοι. Μετά την κατάκτηση των νησιών, τα στρατεύματα, που επιτηρούν το Μεσολόγγι, βρέθηκαν, σε θέση νικητή και όταν έκλεισαν οι πύλες της ελπίδας, για βοήθεια, από τα νησιά, οι (πολιορκημένοι) δεν είχαν άλλο στήριγμα, πέρα από τα πειρατικά πλοία, που μετέφεραν δημητριακά.

Παρόλο, που τα καταραμένα πλοία των απίστων επιτέθηκαν αρκετές φορές, για να φέρουν δημητριακά, ο αυτοκρατορικός στόλος, δόξα τω Θεώ, αμύνθηκε και έφυγαν απελπισμένοι και ηττημένοι και με την επιστροφή αυτών, δεν είχαν πλέον στρατιώτες. Και ενώ θα μπορούσαν να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές και να σωθούν, εκλιπαρώντας, για έλεος, όντας απογοητεύμενοι, δεν έπραξαν κάτι τέτοιο, λόγω της αυθάδειας και του πείσματός τους.

Σαν απόδειξη, για το πείσμα τους, για χάρη του σταυρού και της θέλησής τους να αμυνθούν, έβαλαν σε εφαρμογή την εξής παράτολμη πράξη, ως λύση, για την σωτηρία τους, ενάντια, στην λογική. Ειδοποίησαν πέντε, περίπου, χιλιάδες ληστές του Μοριά, οι οποίοι περιφέρονταν, στα γύρω μέρη, ψάχνοντας μια δόλια ευκαιρία, για να τους βοηθήσουν και τους είπαν να έρθουν, σε ένα βουνό, κοντά, στην πόλη του Μεσολογγίου, την Κυριακή τη νύχτα, στις 15 του μηνός (15 Ραμαζάν 1241). Όταν θα τους ειδοποιούσαν, από εκεί, οι πολιορκημένοι θα επιχειρούσαν να βγουν, από το Μεσολόγγι, με αυτοθυσία. Όσοι βρίσκονταν στο βουνό θα προκαλούσαν φασαρία και δήθεν, έτσι οι πολιορκημένοι θα έβρισκαν την σωτηρία.

Δόξα τω Θεώ, προς το απόγευμα, ήρθε στο αρχηγείο του μουσουλμανικού στρατού ένας μοναχός, από αυτούς, που σχεδίαζαν την έξοδο, ο οποίος ζητούσε έλεος και μας ειδοποίησε. Αμέσως, δώσαμε εντολή στους στρατιώτες να είναι προσεκτικοί, σε όλες τις θέσεις, τοποθετήσαμε στρατό, σε όλα τα σημεία ενέδρας και σε όλα τα ταμπούρια, ενώ ο σερασκέρης Ρεσίτ Πασάς ανέλαβε την μέριμνα, για την πλευρά του βουνού. Έτσι, παρά το γεγονός ότι, κατά το απόγευμα, εμφανίστηκαν στον ουρανό σύννεφα και βροχή, οι μουσουλμάνοι στρατιώτες της πίστης ήταν προετοιμασμένοι.

Προτού έρθουν, σε βοήθεια, οι μακελάρηδες, ακούστηκε, από μία πλευρά «έφτασαν οι άθλιοι χριστιανοί» και με αυτήν την υποψία, οι πολιορκημένοι  βγήκαν, από το Μεσολόγγι στις 3 και πραγματοποίησαν έφοδο, με την ελπίδα να αιφνιδιάσουν τους μουσουλμάνους, αλλά αυτοί ρίχτηκαν παλικαρίσια, στο πεδίο της μάχης, που παίρνει τις ψυχές και θυσιάστηκαν, για χάρη της θρησκείας, ορμώντας, στον εχθρό σαν λιοντάρια. Η μάχη κράτησε, μέχρι τις 7 και με τη βοήθεια του Θεού, από τους 400 απίστους, που έτρεχαν τραυματισμένοι, στο βουνό εκτελέστηκαν όλοι, εκτός από τις γυναίκες και τα παιδιά και έτσι, ήλθε η νίκη, στο Μεσολόγγι.

Σε αυτή την ηρωική μάχη έγιναν μάρτυρες δύο χιλιάδες και σκοτώθηκαν επτά χιλιάδες άπιστοι, όπως φαίνεται, από την καταμέτρηση και ανάμεσα, στους άπιστους, ήσαν τρεις αρχηγοί, από τη φυλή των Τόσκηδων, ο Ομέρ, ο Μεχμέτ και ο Χασάν, που αμείβονταν, με μηνιαίο μισθό».

Μένοντας, στα γεγονότα, ο Εσάτ εφέντης είναι ακριβής.

Τα νέα, στην Κωνσταντινούπολη, έφθασαν, αργά. Το βράδυ του Σαββάτου 17 Απριλίου 1826, συνεδρίαζε, στο σπίτι του μουφτή, το υπουργικό συμβούλιο, με παρόντα τον αγά των Γενιτσάρων. Λίγο πριν διαλυθεί η συνάντηση, έφτασε αγγελιαφόρος του Ιμπραήμ πασά, που τους ανήγγειλε ότι το Μεσολόγγι είχε πέσει. Ο Βρετανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, Stratford Canning, όταν το έμαθε, ενημέρωσε, αμέσως, τον εξάδελφό του, υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, George Canning. Τις επόμενες ημέρες, ο πρέσβης έστελνε λεπτομερείς αναφορές, με τις πληροφορίες, που είχε συγκεντρώσει, από διαφορετικές πηγές. Πρόσθετε, με φανερή στενάχωρη αρνητική διάθεση, ότι «οι άλλες διπλωματικές αποστολές πήγαν να συγχαρούν τον Οθωμανό υπουργό Εξωτερικών, για την μεγάλη επιτυχία. Δεν χρειάζεται να σου πω, ότι εγώ δεν το έκανα. Το θεωρώ, τελείως, ανάρμοστο». 

Η κατάληψη του «Mesolenk» (στην σύγχρονη τουρκική γραφή), είχε γίνει έμμονη ιδέα, για τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’, που έναν χρόνο νωρίτερα, τον Απρίλιο του 1825, έγραφε, σε φιρμάνι του ότι «ένας Θεός ξέρει ότι, ημέρα και νύκτα, το μυαλό μου βρίσκεται, στο Μεσολόγγι· δεν σκέφτομαι τίποτε άλλο, από το πότε θα έρθει η ώρα, που θα μάθω ότι το Μεσολόγγι έπεσε». Είχε δίκιο, διότι το Μεσολόγγι είχε αναδειχθεί, για την Ευρώπη και ιδίως, για τους φιλέλληνες και τους ριζοσπάστες φιλελεύθερους της εποχής, το πολιτικό κέντρο του αγών, για την ελληνικη ανεξαρτησία. Το 1826, είναι η μοναδική χρονιά, που, στον παγκόσμιο Τύπο, η λέξη «Μεσολόγγι» αναφέρεται περισσότερες φορές, από τη λέξη «Αθήνα».

Η ώρα έφθασε, αλλά την νίκη πρόσφερε, στον σουλτάνο, ο Ιμπραήμ, ο διάδοχος του Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου. Γιατί χρειάστηκε να καταφύγει ο σουλτάνος σε έναν υποτελή του, ο οποίος έξι, μόλις, χρόνια αργότερα θα απειλήσει με τον στρατό του ακόμη και την Κωνσταντινούπολη και όχι, από τις δικές του δυνάμεις. Σε τέτοια χάλια είχε περιπέσει ο οθωμανικός στρατός και το ναυτικό. 

Αλλά τα Βρετανικά Εθνικά Αρχεία περιέχουν πλήθος εγγράφων, με λεπτομέρειες, για την πολιορκία του Μεσολογγίου. Πληροφορίες που προέρχονται από την βρετανική πρεσβεία, τον στόλο και τις Αρχές των Ιονίων, όπως στα Οθωμανικά Κρατικά Αρχεία φυλάσσονται αναρίθμητα έγγραφα για όλες τις πολιορκίες του Μεσολογγίου (1822-1826).

Ας δούμε, ενδεικτικά, αποσπάσματα, από δύο έγγραφα.

Ο Νετζήπ Εφέντης, εκπρόσωπος του Μεχμέτ Αλή πασά της Αιγύπτου, στην Κωνσταντινούπολη, στάλθηκε στο Μεσολόγγι, με την εντολή να εξασφαλίσει ομαλές σχέσεις, μεταξύ των Αιγυπτίων και των Οθωμανών, στην τελευταία φάση της πολιορκίας. Σε επιστολή του, με ημερομηνία 19/4/1826, περιγράφει την πτώση του Μεσολογγίου:

«Οι άπιστοι είχαν οχυρώσει, τόσο καλά, το Μεσολόγγι, ώστε ήταν αδύνατο να κατακτηθεί, με επίθεση. Αν και τα νησιά Βασιλάδι και Ανατολικό – το κλειδί για το Μεσολόγγι – είχαν καταληφθεί και ο αποκλεισμός, από ξηρά και θάλασσα, ήταν ολοκληρωτικός, για, περίπου, δεκαπέντε ημέρες, περνούσε ανεφοδιασμός, με μικρές βάρκες, από το νησί Πεταλάς, καθώς το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, γύρω από το Μεσολόγγι, το ευνοούσε. Όμως, ο Αυστριακός πρόξενος, στην Πρέβεζα, ενημέρωσε τον Ιμπραήμ πασά και αυτός έκλεισε αυτά τα περάσματα, με οχυρώματα, κανόνια και στρατιώτες. Oταν διαπιστώθηκε ότι οι ληστές ήταν εξαντλημένοι, από την πείνα, τους προσφέρθηκε, αρκετές φορές, αμνηστία, σύμφωνα, με τους κανόνες της Σαρία. Αλλά, όταν τους παραδόθηκε το έγγραφο, με τους όρους του Ιμπραήμ και του Ρεσίτ Κιουταχή πασά, στο οποίο τους εξηγούσαν την διαδικασία αμνηστίας και τους ανακοίνωναν το έλεος και την χάρη του σουλτάνου, οι ληστές εξέφρασαν την περιφρόνηση και την εχθρότητά τους με αλαζονικά λόγια, λέγοντας : “Δεν μπορούμε να παραδώσουμε τα επτά χιλιάδες αιματοβαμμένα όπλα μας με τα ίδια μας τα χέρια”. Έλπιζαν να έλθουν προμήθειες και στρατιώτες, για να τους ενισχύσουν και πράγματι, εμφανίστηκαν τριάντα πέντε, με σαράντα βάρκες ληστών και ξεκίνησε μια ανελέητη σύγκρουση, με τον Αυτοκρατορικό Στόλο, που κράτησε δύο ημέρες. Ευτυχώς, δεν μπόρεσαν να προκαλέσουν καμία ζημιά, στον Αυτοκρατορικό Στόλο, ούτε με τα πυρπολικά τους, ενώ οι ίδιοι υπέστησαν μεγάλες ζημιές και υποχώρησαν, προς τα στενά της Ζακύνθου και του Πεταλά. Οι ληστές, στο Μεσολόγγι απελπίστηκαν.

Ενας μουσουλμάνος αιχμάλωτος, που δραπέτευσε, από το Μεσολόγγι, μετέφερε την πληροφορία ότι το ηλιοβασίλεμα του Σαββάτου, της δέκατης τέταρτης μέρας του Ραμαζανίου, θα έφταναν ενισχύσεις, για τους πολιορκημένους, από τα βουνά βόρεια του Μεσολογγίου, πίσω από τον στρατό μας, και τότε, θα δινόταν το σύνθημα και οι άπιστοι στο Μεσολόγγι θα έπαιρναν τις γυναίκες και τα παιδιά τους και θα εξορμούσαν όλοι μαζί, από την πόλη. Αμέσως, ελήφθησαν όλα τα απαραίτητα μέτρα. Πράγματι, το ηλιοβασίλεμα του Σαββάτου, παρατηρήθηκε κίνηση, στις κορυφές των βουνών και λίγο αργότερα οι ληστές, μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, βγήκαν, από την ανατολική ακτή του Μεσολογγίου. Καθώς υπήρχαν Αιγύπτιοι στρατιώτες, σε εκείνη την πλευρά, όταν επιχείρησαν οι Eλληνες να περάσουν μέσα από τις οχυρώσεις, οι στρατιώτες μας αναμετρήθηκαν, γενναία και με επιμονή, χτυπώντας τους, με το πυροβολικό και τα τουφέκια. Κάποιοι από τους απίστους δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν και γύρισαν πίσω στο Μεσολόγγι, ενώ άλλοι, αδιαφορώντας για τις απώλειές τους, έτρεξαν προς τα βουνά αλλά οι στρατιώτες μας τους ακολούθησαν και τους έσφαζαν, σε όλη την διαδρομή. Κατά την διάρκεια της εξόδου των απίστων, ο ουρανός ήταν συννεφιασμένος. Ωστόσο, μετά την έξοδό τους, με την χάρη του Θεού, τα σύννεφα διαλύθηκαν και η λάμψη του φεγγαριού ήταν τόσο έντονη, όπως το φως της ημέρας. Εκείνη την στιγμή, ο συνταγματάρχης Χουσεΐν μπέη του έβδομου τάγματος των Αιγυπτίων εξαπέλυσε επίθεση, με ξιφολόγχη, στο Μεσολόγγι, από τα οχυρά, που βρίσκονταν, στην πλευρά, όπου είχαν εμφανιστεί οι άπιστοι. Οι ληστές είχαν τοποθετήσει μπαρούτι, στους λάκκους, που είχαν σκάψει, μέσα στην πόλη, και δεδομένου ότι ο ανεμόμυλος, μέσα στο λιμάνι του Μεσολογγίου ήταν ισχυρό και οχυρωμένο μέρος, είχαν τοποθετήσει μπαρούτι και εκεί, όπου είχαν εγκλωβιστεί, περίπου, τριακόσιοι άπιστοι. Τα ξημερώματα της Κυριακής, καθώς άναβαν την πυρίτιδα και ανατίναζαν τους λάκκους, ο ήχος των εκπυρσοκροτήσεων ήταν ασταμάτητος. Οι περισσότεροι από τους ληστές ανατινάχτηκαν, ελάχιστοι σκοτώθηκαν, από τα σπαθιά των στρατιωτών μας που τους επιτράπηκε να λεηλατήσουν παιδιά, γυναίκες και περιουσίες. Δόξα τω Θεώ, επιτεύχθηκε μια μεγάλη νίκη. 1.734 ζευγάρια αυτιών που πάρθηκαν, από το στρατό του Ιμπραήμ πασά και 1.015, που πάρθηκαν, από τον στρατό του Ρεσίτ πασά, συνολικά 2.749 ζευγάρια αυτιών, στάλθηκαν, στην Κωνσταντινούπολη, για να εκτεθούν και να παραδειγματίσουν».

Καθώς οι Αιγύπτιοι έµπαιναν στο Μεσολόγγι, το βρετανικό µπρίκι «HMS Chanticleer» βρισκόταν, κοντά στην λιµνοθάλασσα. Ο καπετάνιος του έλπιζε, µέχρι την τελευταία στιγμή, να βοηθήσει στην παράδοση της πόλης και στην ασφαλή έξοδο των πολιορκούμενων. Αιφνιδιάστηκε, από την Εξοδο και προσπάθησε να διασώσει όσους επιχείρησαν να εγκαταλείψουν την πόλη, από την λιμνοθάλασσα. Ανάμεσα σε όσους διέσωσε τα ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων, υπήρχε ένας τραυματισμένος αιμόφυρτος Κερκυραίος που έδωσε, στις βρετανικές αρχές, στον Πεταλά, μαρτυρική κατάθεση, που είναι, στα Βρετανικά Εθνικά Αρχεία.

Ας την δούμε και αυτήν :

«Είχαμε να φάμε ψωμί δεκαεπτά μέρες. Ζούσαμε, τρώγοντας κουφάρια αλόγων, γάτες και αρουραίους. Οταν και αυτά εξαντλήθηκαν, αναγκαστήκαμε να τρώμε φύκια και ρίζες, που μαζεύαμε, από την ακτή. Τέλειωσαν και αυτά και μείναμε τέσσερις ημέρες, χωρίς τροφή, μέχρι που αποφασίσαμε, εξαντλημένοι, από την πείνα, να κάνουμε την έξοδο το βράδυ του Σαββάτου. Μοιραστήκαμε σε τέσσερις φάλαγγες, καθεμία από τις οποίες θα έπαιρνε διαφορετική κατεύθυνση, με τους ηλικιωμένους, τους ασθενείς, τις γυναίκες και τα παιδιά, στο κέντρο. Μόλις ξεκίνησε η επίθεση όσοι όρμησαν, στα τουρκικά οχυρά, κομματιάστηκαν, αμέσως, από τα πυρά. Οσοι σώθηκαν κατευθύνθηκαν, προς τα βουνά, ενώ τους καταδίωκε το τουρκικό ιππικό, δεν γνωρίζω αν σώθηκαν. Καθώς ο στρατηγός Κίτσος Τζαβέλλας είδε την καταστροφή, διέταξε να μην ακολουθήσουν άλλοι, αλλά να παραμείνουν και να πεθάνουν, στο Μεσολόγγι. Οι Τούρκοι εισέβαλαν, στην πόλη, έβαλαν φωτιά, στα ξύλινα σπίτια, έσφαξαν όλα τα παιδιά και τις γυναίκες, που έπεσαν στα χέρια τους. Οι Ελληνες κατέφυγαν, στα τριάντα οχυρωμένα σπίτια, που ήσαν εφοδιασμένα, με πυρομαχικά. Πολέμησαν, για ώρες, μέχρι που κατάλαβαν ότι όλα τελείωσαν και τότε, ανατίναξαν τα σπίτια, προτιμώντας να καούν, ή να θαφτούν, στα ερείπια, παρά να πιαστούν αιχμάλωτοι. Εμειναν, μόνο, 150 άντρες, στους οχυρωμένους μύλους, που τους κράτησαν ολόκληρη την Κυριακή των Βαΐων, αλλά, τελικά, εξαντλήθηκαν, έβαλαν φωτιά, στα πυρομαχικά και ανατινάχτηκαν. Οι ασθενείς, οι γυναίκες και τα παιδιά, που είχαν καταφύγει, σε ένα οίκημα, πολέμησαν, για αρκετές ώρες και τελικά, ανατινάχτηκαν και αυτοί. Εγώ κατάφερα να αποδράσω, μαζί με άλλους επτά, δύο ώρες, πριν το ξημέρωμα».

Ανάμεσα στους πρόσφυγες, που έσωσαν οι Άγγλοι, υπήρχαν ένας ηλικιωμένος άντρας, έξι γυναίκες και δύο παιδιά. Κατάφεραν να αποδράσουν, από την πόλη και κρύφτηκαν σε έναν βάλτο, για τρεις ημέρες, τρώγοντας φύκια. Όταν ένα τουρκικό απόσπασμα πέρασε, από κοντά τους και ένα, από τα μικρά παιδιά, που είχαν μαζί τους, άρχισε να κλαίει, αναγκάστηκαν να το πνίξουν μέσα στον βάλτο για να μην τους προδώσει.

Έτσι, έγινε, στην ελληνική εθνική επανάσταση του 1821. Μας έσφαξαν ανελέητα και επίσης, το ίδιο, ανελέητα, τους σφάξαμε και εμείς. 

Έτσι κατακτήθηκε η ελληνική εθνική ανεξαρτησία.

Και έτσι δυστυχώς κατακτάται και κάθε εθνική ανεξαρτησία, όταν διεξάγεται πόλεμος, όπως συμβαίνει, εδώ και επτά, περίπου δεκαετίες, στην κατεχόμενη, από το Ισραήλ, Παλαιστίνη. 

Δυστυχώς.