Milton Friedman και John Kenneth Galbraith : Διαφορετικές πορείες και κοινές προσεγγίσεις. Η περίπτωση του θεσμού του "ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος".
Σε συνέχεια της συζήτησης στο e-rooster.gr, με τον καλό φίλο κ. Νίκο Χαραλάμπους, στα σχόλια του άρθρου του κ. Αντώνη Βακιρτζή : "Αναδιανομή : Συμφέρει τους φτωχούς;", η θεματολογία μας διευρύνθηκε, με αναφορά στον Μίλτον Φρήντμαν και την πρότασή του για την εισαγωγή στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, του θεσμού του "ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος", ως συμπληρωματικού στοιχείου της δημιουργίας των προϋποθέσεων, ώστε σε μια κοινωνία της εποχής μας όλοι να ξεκινούν από την ίδια αφετηρία και φυσικά στην συνέχεια να ακολουθούν διαφορετικές πορείες, ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός.
(Δείτε στο μπλογκ μου το θέμα : "Η ύφεση, η ανισοκατανομή των εισοδημάτων, η κρατική επιχειρηματικότητα και ο έλεγχος της αλυσίδας μισθών - τιμών - κερδών - εισοδημάτων. (Μια συζήτηση με τον καλό φίλο κ. Νίκο Χαραλάμπους)" http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2010/03/blog-post.html , καθώς και την απάντηση του κ. Νίκου Χαραλάμπους στο http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127270 ).
Μετά την παραπάνω απάντηση του κ. Χαραλάμπους, επανήλα στις 2/1/2010, με το παρακάτω σχόλιο http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127274 :
"Ο Μίλτον Φρήντμαν είναι ένας σεβαστός οικονομολόγος, μια επική μορφή της ανθρώπινης κουλτούρας (όπως επικές ήσαν και οι αντιπαραθέσεις του JKG μαζί του). Μπορεί να διαφωνώ σε αρκετά (όχι σε όλα, διότι όσα έχει διδάξει έχουν ένα πεδίο εφαρμογής), αλλά αυτό δεν μου τον καθιστά ασυμπαθή. Αντιθέτως και πολύ περισσότερο, μάλιστα, που ο ίδιος έβαλε (όπως και ο JKG) το ζήτημα της θέσπισης στις υπερώριμες αναπτυγμένες χώρες του σύγχρονου γραφειοκρατικού καπιταλισμού (και στην δική μας) του θεσμού του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος». Αυτή η υιοθέτηση της εν λόγω πρότασης από τον Φρήντμαν δείχνει και το βαθύτατο περιεχόμενο της κουλτούρας του ανδρός.
Όσο και να φαντάζει, σε όσους δεν γνωρίζουν το επίπεδο του ανδρός, ότι η πρότασή του αυτή έρχεται σε αντίθεση με την άλλη πρότασή του (αυτήν που εσείς αγαπητέ κύριε Χαραλάμπους παραθέτετε), περί της κοινής αρχικής αφετηρίας όλων και της διαφορετικής τους κατάληξης, αυτή η εντύπωση δεν είναι ορθή. Οι δύο προτάσεις βρίσκονται σε αρμονία, διότι ο Φρήντμαν έβλεπε την υπάρχουσα ανισότητα των ευκαιριών στο να βρεθούν όλοι στην ίδια αφετηρία και θέλησε να βρει μηχανισμούς για την απάλυνσή της. Και η πρόταση για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ήταν ένας (καλός) κοινωνικός και οικονομικός μηχανισμός, εντελώς έξω από την λογική της »διδαχής της αλίευσης του ψαριού», που και εσείς βάζετε και η οποία ήταν και δική του λογική (είναι και δική μου), η οποία λογική είναι ορθή, μέσα σε ένα συγκεκριμένο πεδίο εφαρμογής. Απλά δεν είναι αρκετή και αυτό είναι το πρόβλημα.
Ο οικονομικός (και κοινωνικός) μηχανισμός της εκμάθησης, όπως τον περιγράφετε, έχει ένα πεδίο λειτουργίας στην οικονομία. Σε αυτό το σημείο ουδεμία αντίρρηση υπάρχει και σε αυτό έχει δίκιο και ο Φρήντμαν. Αλλά και αυτός ο οικονομικός μηχανισμός – όπως όλοι οι οικονομικοί μηχανισμοί – έχει ένα συγκεκριμένο εύρος εφαρμογής. Δεν είναι πανάκεια και τούτο διότι λειτουργεί, όσο ο πλούσιος καταναλώνει και επενδύει και όσο η χρηματοπιστωτική λειτουργία του συστήματος μετατρέπει τις αποταμιεύσεις σε επενδύσεις. Όταν δηλαδή το σύστημα βρίσκεται σε ισορροπία.
Δεν ζούμε, όμως, στην εποχή του Jean-Baptiste Say και γι’ αυτό δεν εξελίσσονται πάντα έτσι τα πράγματα – ούτε και στην εποχή του ήσαν ακριβώς έτσι τα πράγματα, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης. Όταν, λοιπόν, υπάρχει υπεραποταμίευση, το οικονομικό σύστημα μπλοκάρει και την «νύφη» την πληρώνουν πάντοτε και με περισσότερη ένταση οι αδύναμοι, πολύ περισσότερο, διότι παύει να λειτουργεί ο μηχανισμός που αναφέρετε.
Και εδώ είναι που το κράτος (δεν μου αρέσει αυτό, θα προτιμούσα να υπάρχουν άλλοι κοινωνικοί μηχανισμοί να αναλάβουν το έργο που πρέπει να επιτελεσθεί) έρχεται (με ορθές, ή λιγότερο ορθές, πολιτικές- αυτό είναι πάντοτε υπό διερεύνηση και προς κρίση) να επιτελέσει τον εξισορροπιτικό του ρόλο, με τον κλασσικό εργαλείο της δημοσιονομικής πολιτικής.
Ότι ο μηχανισμός των ελέγχων της αλυσίδας μισθών – κερδών – τιμών εισοδημάτων είναι προβληματικός δεν υπάρχει αντίρρηση. Είναι, όμως, μια πρόταση υπό συζήτηση και όχι εξ ορισμού απορριπτέα. Και το ζήτημα της αρχής, που θα την υλοποιήσει, είναι σοβαρό (προφανώς, το κράτος θα έχει σημαίνοντα ρόλο, δεν πρέπει να είναι μόνο του, όμως), αλλά πολύ περισσότερο σοβαρό είναι το ζήτημα των κριτηρίων της σύνδεσης της αλυσίδας. Οικονομικά λειτουργική πρόταση, για τα κριτήρια της σύνδεσης των κρίκων της αλυσίδας, είναι η συσχέτισή – σύνδεσή τους με την παραγωγικότητα του κάθε κλάδου, του κάθε τομέα και της συνολικής οικονομίας, με κάποιους παράλληλους επανορθωτικούς μηχανισμούς, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν (για να απαλύνουν τις μεγάλες αποκλίσεις), ή και να μην χρησιμοποιηθούν.
Όσον αφορά το κράτος – επιχειρηματία επέμεινα διότι, αν και είμαι δύσπιστος για την ικανότητα του κράτους να επιχειρεί, δεν αποκλείω την συμπληρωματική του παρουσία, όταν έχει το κατάλληλο μάνατζμεντ. Φυσικά, εξ ορισμού, αποκλείω την ύπαρξη κρατικών επιχειρήσεων που να ανταγωνίζονται μικρές επιχειρήσεις και το έχω γράψει στο προηγούμενο σημείωμά μου αυτό. Η όποια κρατική επιχείρηση δεν έχει καμμία δουλειά να ανταγωνίζεται μικρές επιχειρήσεις και προσθέτω ότι δεν έχει πρέπει να ανταγωνίζεται και τις μεγάλες επιχειρήσεις, χρησιμοποιώντας την ιδιοκτησιακή της σχέση με το κράτος.
Την ανεργία το κράτος μπορεί να την αντιμετωπίσει, με την δημοσιονομική του πολιτική, στηρίζοντας την συναθροιστική ζήτηση, την ολική κατανάλωση και την ολική επένδυση της οικονομίας, αποτρέποντάς την από το να βρεθεί σε καθεστώς αστάθειας, λόγω υπεραποταμίευσης και δεν χρειάζεται να φορτώσει με υπερβάλλον προσωπικό τις όποιες κρατικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν άλλοι κρατικοί οργανισμοί, που μπορούν να το κάνουν αυτό και σε κεντρικό και σε περιφερειακό και σε αυτοδιοικητικό επίπεδο και όλα αυτά πάντοτε, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της συνολικής παραγωγικότητας της οικονομίας.
Και κάτι ακόμα για τις φιλελεύθερες ιδέες : Οι φιλελεύθερες ιδέες είναι σεβαστές, άσχετα αν κάποιος διαφωνεί με αυτές (ή κάποιες από αυτές) και είναι σαφώς διακριτές από την φιλελεύθερη ιδεολογία, που είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό : Ο όρος «ιδεολογία», όπως έχω γράψει, χρησιμοποιείται με την φιλοσοφική και την κοινωνιολογική του έννοια, ήτοι αυτήν της ψευδούς ανθρώπινης συνειδήσεως, δηλαδή ως ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών που δημιουργεί και χρησιμοποιεί μια εξουσία (η οποία συνδέεται πάντοτε με ένα κοινωνικό στρώμα, που διοικεί) και το οποίο συνεκτικό σύνολο ιδεών έρχεται, όχι να διαυγάσει, αλλά να συγκαλύψει την πραγματικότητα, προκειμένου να πείσει τους ανθρώπους να αποδεχτούν την εν λόγω εξουσία και να την υπηρετήσουν, δικαιολογώντας, μέσα από αυτό το μάγμα των φαντασιακών σημασιών, όσα πραγματικά κάνουν και τα οποία πολλές φορές είναι σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται ότι κάνουν και φυσικά με τις «επίσημες» επαγγελίες και τις διακηρύξεις της ιδεολογίας.
Άλλο το ένα και άλλο το άλλο…"
(Δείτε στο μπλογκ μου το θέμα : "Η ύφεση, η ανισοκατανομή των εισοδημάτων, η κρατική επιχειρηματικότητα και ο έλεγχος της αλυσίδας μισθών - τιμών - κερδών - εισοδημάτων. (Μια συζήτηση με τον καλό φίλο κ. Νίκο Χαραλάμπους)" http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2010/03/blog-post.html , καθώς και την απάντηση του κ. Νίκου Χαραλάμπους στο http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127270 ).
Μετά την παραπάνω απάντηση του κ. Χαραλάμπους, επανήλα στις 2/1/2010, με το παρακάτω σχόλιο http://e-rooster.gr/12/2009/1969#comment-127274 :
"Ο Μίλτον Φρήντμαν είναι ένας σεβαστός οικονομολόγος, μια επική μορφή της ανθρώπινης κουλτούρας (όπως επικές ήσαν και οι αντιπαραθέσεις του JKG μαζί του). Μπορεί να διαφωνώ σε αρκετά (όχι σε όλα, διότι όσα έχει διδάξει έχουν ένα πεδίο εφαρμογής), αλλά αυτό δεν μου τον καθιστά ασυμπαθή. Αντιθέτως και πολύ περισσότερο, μάλιστα, που ο ίδιος έβαλε (όπως και ο JKG) το ζήτημα της θέσπισης στις υπερώριμες αναπτυγμένες χώρες του σύγχρονου γραφειοκρατικού καπιταλισμού (και στην δική μας) του θεσμού του «ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος». Αυτή η υιοθέτηση της εν λόγω πρότασης από τον Φρήντμαν δείχνει και το βαθύτατο περιεχόμενο της κουλτούρας του ανδρός.
Όσο και να φαντάζει, σε όσους δεν γνωρίζουν το επίπεδο του ανδρός, ότι η πρότασή του αυτή έρχεται σε αντίθεση με την άλλη πρότασή του (αυτήν που εσείς αγαπητέ κύριε Χαραλάμπους παραθέτετε), περί της κοινής αρχικής αφετηρίας όλων και της διαφορετικής τους κατάληξης, αυτή η εντύπωση δεν είναι ορθή. Οι δύο προτάσεις βρίσκονται σε αρμονία, διότι ο Φρήντμαν έβλεπε την υπάρχουσα ανισότητα των ευκαιριών στο να βρεθούν όλοι στην ίδια αφετηρία και θέλησε να βρει μηχανισμούς για την απάλυνσή της. Και η πρόταση για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ήταν ένας (καλός) κοινωνικός και οικονομικός μηχανισμός, εντελώς έξω από την λογική της »διδαχής της αλίευσης του ψαριού», που και εσείς βάζετε και η οποία ήταν και δική του λογική (είναι και δική μου), η οποία λογική είναι ορθή, μέσα σε ένα συγκεκριμένο πεδίο εφαρμογής. Απλά δεν είναι αρκετή και αυτό είναι το πρόβλημα.
Ο οικονομικός (και κοινωνικός) μηχανισμός της εκμάθησης, όπως τον περιγράφετε, έχει ένα πεδίο λειτουργίας στην οικονομία. Σε αυτό το σημείο ουδεμία αντίρρηση υπάρχει και σε αυτό έχει δίκιο και ο Φρήντμαν. Αλλά και αυτός ο οικονομικός μηχανισμός – όπως όλοι οι οικονομικοί μηχανισμοί – έχει ένα συγκεκριμένο εύρος εφαρμογής. Δεν είναι πανάκεια και τούτο διότι λειτουργεί, όσο ο πλούσιος καταναλώνει και επενδύει και όσο η χρηματοπιστωτική λειτουργία του συστήματος μετατρέπει τις αποταμιεύσεις σε επενδύσεις. Όταν δηλαδή το σύστημα βρίσκεται σε ισορροπία.
Δεν ζούμε, όμως, στην εποχή του Jean-Baptiste Say και γι’ αυτό δεν εξελίσσονται πάντα έτσι τα πράγματα – ούτε και στην εποχή του ήσαν ακριβώς έτσι τα πράγματα, αλλά αυτό δεν είναι της παρούσης. Όταν, λοιπόν, υπάρχει υπεραποταμίευση, το οικονομικό σύστημα μπλοκάρει και την «νύφη» την πληρώνουν πάντοτε και με περισσότερη ένταση οι αδύναμοι, πολύ περισσότερο, διότι παύει να λειτουργεί ο μηχανισμός που αναφέρετε.
Και εδώ είναι που το κράτος (δεν μου αρέσει αυτό, θα προτιμούσα να υπάρχουν άλλοι κοινωνικοί μηχανισμοί να αναλάβουν το έργο που πρέπει να επιτελεσθεί) έρχεται (με ορθές, ή λιγότερο ορθές, πολιτικές- αυτό είναι πάντοτε υπό διερεύνηση και προς κρίση) να επιτελέσει τον εξισορροπιτικό του ρόλο, με τον κλασσικό εργαλείο της δημοσιονομικής πολιτικής.
Ότι ο μηχανισμός των ελέγχων της αλυσίδας μισθών – κερδών – τιμών εισοδημάτων είναι προβληματικός δεν υπάρχει αντίρρηση. Είναι, όμως, μια πρόταση υπό συζήτηση και όχι εξ ορισμού απορριπτέα. Και το ζήτημα της αρχής, που θα την υλοποιήσει, είναι σοβαρό (προφανώς, το κράτος θα έχει σημαίνοντα ρόλο, δεν πρέπει να είναι μόνο του, όμως), αλλά πολύ περισσότερο σοβαρό είναι το ζήτημα των κριτηρίων της σύνδεσης της αλυσίδας. Οικονομικά λειτουργική πρόταση, για τα κριτήρια της σύνδεσης των κρίκων της αλυσίδας, είναι η συσχέτισή – σύνδεσή τους με την παραγωγικότητα του κάθε κλάδου, του κάθε τομέα και της συνολικής οικονομίας, με κάποιους παράλληλους επανορθωτικούς μηχανισμούς, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν (για να απαλύνουν τις μεγάλες αποκλίσεις), ή και να μην χρησιμοποιηθούν.
Όσον αφορά το κράτος – επιχειρηματία επέμεινα διότι, αν και είμαι δύσπιστος για την ικανότητα του κράτους να επιχειρεί, δεν αποκλείω την συμπληρωματική του παρουσία, όταν έχει το κατάλληλο μάνατζμεντ. Φυσικά, εξ ορισμού, αποκλείω την ύπαρξη κρατικών επιχειρήσεων που να ανταγωνίζονται μικρές επιχειρήσεις και το έχω γράψει στο προηγούμενο σημείωμά μου αυτό. Η όποια κρατική επιχείρηση δεν έχει καμμία δουλειά να ανταγωνίζεται μικρές επιχειρήσεις και προσθέτω ότι δεν έχει πρέπει να ανταγωνίζεται και τις μεγάλες επιχειρήσεις, χρησιμοποιώντας την ιδιοκτησιακή της σχέση με το κράτος.
Την ανεργία το κράτος μπορεί να την αντιμετωπίσει, με την δημοσιονομική του πολιτική, στηρίζοντας την συναθροιστική ζήτηση, την ολική κατανάλωση και την ολική επένδυση της οικονομίας, αποτρέποντάς την από το να βρεθεί σε καθεστώς αστάθειας, λόγω υπεραποταμίευσης και δεν χρειάζεται να φορτώσει με υπερβάλλον προσωπικό τις όποιες κρατικές επιχειρήσεις. Υπάρχουν άλλοι κρατικοί οργανισμοί, που μπορούν να το κάνουν αυτό και σε κεντρικό και σε περιφερειακό και σε αυτοδιοικητικό επίπεδο και όλα αυτά πάντοτε, λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη της συνολικής παραγωγικότητας της οικονομίας.
Και κάτι ακόμα για τις φιλελεύθερες ιδέες : Οι φιλελεύθερες ιδέες είναι σεβαστές, άσχετα αν κάποιος διαφωνεί με αυτές (ή κάποιες από αυτές) και είναι σαφώς διακριτές από την φιλελεύθερη ιδεολογία, που είναι κάτι το εντελώς διαφορετικό : Ο όρος «ιδεολογία», όπως έχω γράψει, χρησιμοποιείται με την φιλοσοφική και την κοινωνιολογική του έννοια, ήτοι αυτήν της ψευδούς ανθρώπινης συνειδήσεως, δηλαδή ως ένα συνεκτικό σύνολο ιδεών που δημιουργεί και χρησιμοποιεί μια εξουσία (η οποία συνδέεται πάντοτε με ένα κοινωνικό στρώμα, που διοικεί) και το οποίο συνεκτικό σύνολο ιδεών έρχεται, όχι να διαυγάσει, αλλά να συγκαλύψει την πραγματικότητα, προκειμένου να πείσει τους ανθρώπους να αποδεχτούν την εν λόγω εξουσία και να την υπηρετήσουν, δικαιολογώντας, μέσα από αυτό το μάγμα των φαντασιακών σημασιών, όσα πραγματικά κάνουν και τα οποία πολλές φορές είναι σε αντίθεση με όσα ισχυρίζονται ότι κάνουν και φυσικά με τις «επίσημες» επαγγελίες και τις διακηρύξεις της ιδεολογίας.
Άλλο το ένα και άλλο το άλλο…"
Σχόλια