Μια καλή συζήτηση, με τον (άγνωστο) φίλο gl_r, για την ανάπτυξη, μέσα στις σύγχρονες συνθήκες οικονομικής ύφεσης.
[Αναδημοσιεύω, εδώ, έναν καλό και ουσιαστικό διάλογο, που έγινε στο tvxs.gr, στα σχόλια του θέματος, που ανοίχτηκε εκεί στις 24 Οκτωβρίου του 2009, αμέσως μετά την ανάληψη της κυβέρνησης από τον ΓΑΠ, με τίτλο : ''Προσπάθειες τόνωσης της αγοράς, αλλά η Κομισιόν, πλέον δεν συγχωρεί'' ( http://www.tvxs.gr/v24223 ), με τον gl_r, για το θέμα της ακολουθητέας οικονομικής πολιτικής, μέσα στις σημερινές συνθήκες ύφεσης, για την φοροδιαφυγή, την λειτουργία της εξίσωσης του Φίσερ στην ελληνική γραφειοκρατική αγορά του χρήματος κλπ.]
Σκληρός μαζύ μου ο Ανδρέας, αλλά - τι να κάνω; - του έχω αδυναμία...
Δημοσίευση: 24-10-2009 16:21 από TassosAnastassopoulos
Πιστεύω ότι μέσα από τους κινδύνους που περιγράφονται, οι οποίοι είναι υπαρκτοί, δημιουργείται μια κινδυνολογία, η οποία εμποδίζει το όποιο ελληνικό κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο να δει τα πράγματα με καθαρό μυαλό και να πάρει τις πρέπουσες αποφάσεις.
Ποιό είναι το πρόβλημα σήμερα; Ο πληθωρισμός; Σίγουρα όχι.
Το πρόβλημα είναι ο αντιπληθωρισμός, ο οποίος έχει πλήξει καίρια την συναθροιστική ζήτηση στην ελληνική οικονομία.
Πως θα αποφύγουμε αυτήν την συρρίκνωση της κατανάλωσης, που έχει πλήξει την ελληνική οικονομία και έχει οδηγήσει στην καχεξία όλα τα συναρτώμενα με αυτήν μεγέθη της;
Φυσικά, με τόνωση της συναθροιστικής ζήτησης.
Ποιό είναι το άμεσο εργαλείο, που μπορεί να λειτουργήσει και να φέρει γρήγορα το σταμάτημα της πτώσης της συναθροιστικής ζήτησης και σε μια πρώτη φάση, έστω και αχνά, την ανάκαμψη;
Φυσικά, πρώτα ο κρατικός δανεισμός, αφού η διαδικασία είσπραξης των φόρων και κυρίως της πάταξης της φοροδιαφυγής είναι μια μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη διαδικασία και δεν μπορούν τώρα, αυτήν την παρούσα στιγμή, να αντιμετωπίσουν το άμεσο ταμειακό πρόβλημα του κρατικού προϋπολογισμού.
Βέβαια, στην πορεία θα έλθει και η φορολογία, και κυρίως η πάταξη της φοροδιαφυγής να ανατάξουν την οικονομία και να περιορίσουν τις δανειακές ανάγκες του δημοσίου, αλλά μέχρι τότε, χωρίς δανεισμό - και μάλιστα γενναίο - (ο οποίος, όμως, θα διασφαλιστεί από ένα συνεκτικό οικονομικό επιτελείο, ότι θα εκταμιευθεί και θα λειτουργήσει στην πράξη, τονώνοντας την κατανάλωση) δεν γίνεται τίποτε.
Αυτό προϋποθέτει έντονο και εκτεταμένο κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομική δραστηριότητα και φυσικά επενδύσεις, που θα καταπολεμήσουν την ανεργία, θα κινητοποιήσουν την αγορά και θα ανατάξουν την κατανάλωση, για να αποκαταστήσουν και πάλι την κερδοφορία του κεφάλαιου - πάνω σε μια νέα βάση, όμως, η οποία θα στηρίζεται σε μια αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος υπέρ των χαμηλότερων εισοδηματικά τάξεων, κάτι που ανατράπηκε από την εποχή της επικράτησης των νεοφιλελεύθερων ιδεών (τότε που η Μάργκαρετ Θάτσερ μας έλεγε ότι ''η κοινωνία δεν υπάρχει'') και που σταδιακά οδήγησε στην αποδιάρθρωση των κεϋνσιανών μηχανισμών ασφαλείας του οικονομικού συστήματος και έφερε την παρούσα βαθιά οικονομική ύφεση.
Σε επείγουσες και έκτακτες συνθήκες, πρέπει να λαμβάνονται έκτακτα και επείγοντα μέτρα.
Και ένα έκτακτο και επείγον μέτρο είναι ο δανεισμός του δημοσίου, που είναι απαραίτητος για την αντιμετώπιση της πτώσης της συναθροιστικής ζήτησης στην οικονομία. Αρκεί να διασφαλιστεί ότι αυτός ο δανεισμός θα λειτουργήσει στην πράξη.
Εκεί την πάτησε ο Καραμανλής με το Ταμείο Εγγυοδοσίας. Στηρίχτηκε στο τραπεζικό σύστημα, για τις εκταμιεύσεις, που έγιναν τσιγγούνικα και που όταν έγιναν, χρησιμοποιήθηκαν από τους επιχειρηματίες που πήραν ο δανεικό χρήμα, ως πρόσθετη διασφάλισή τους, από τα μελλοντικά ταμειακά τους προβλήματα, τα οποία έβλεπαν ότι θα έρχονταν, αφού η κατανάλωση συνέχιζε να πέφτει.
Ο Καραμανλής δεν είχε ένα λειτουργικό οικονομικό επιτελείο, ώστε να αντιληφθεί ότι ήταν φυσικό να επαναληφθεί η ιστορία της κρίσης του 1929 στις ΗΠΑ, όταν η αρχική παρέμβαση του ρουσβελτιανού επιτελείου, που αφορούσε την χορήγηση άφθονων και φθηνών δανείων στην αγορά, μέσω του FED δεν λειτούργησε, επειδή η αγορά δεν είχε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της αφού έβλεπε ότι η κατανάλωση κατρακυλούσε και δεν υπήρχε προοπτική για νέες επενδύσεις, με αποτέλεσμα τα δάνεια να μένουν χωρίς εκταμίευση. Αυτό ήταν και το αδύναμο σημείο της περίφημης εξίσωσης του Ίρβινγκ Φίσερ [P=(M1.V1) + (M2.V2)/T, όπου P είναι η αξία του χρήματος, M1 είναι το σύνολο του κυκλοφορούντος μετρητού χρήματος, V1 είναι η ταχύτητα κυκλοφορίας του μετρητού χρήματος, M2 είναι οι τραπεζικές καταθέσεις πάσης φύσεως, V2 είναι η ταχύτητα κυκλοφορίας των καταθέσεων και Τ είναι ο συνολικός όγκος του εμπορίου]. Η αύξηση του όγκου μετρητού χρήματος και η διοχέτευση των καταθέσεων για ρευστοποίηση, μέσω δανεισμού, δεν λειτούργησε, ως μηχανισμός απεμπλοκής από την κρίση και προώθησης της ανάκαμψης διότι δεν λειτούργησε κανένας αυτοματισμός της αγοράς, ώστε να επέλθει η αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος αυτού και μέσω αυτής η ανάκαμψη.
Με τον ίδιο τρόπο, που λειτούργησε η εξίσωση του Φίσερ το 1933, έτσι λειτούργησε και στην Ελλάδα του 2009. Τα χρήματα, λοιπόν, δεν εκταμιεύτηκαν το 2009 στην Ελλάδα του Καραμανλή, διότι οι ιθύνοντες δεν είχαν κάβει το μάθημα, που έλαβε ο Ρούσβελτ και το επιτελείο του το 1933, λόγω της απίστευτης γύμνιας, της ανικανότητας και της ιδεολογικής τύφλωσης του ερασιτεχνικού οικονομικού επιτελείου της ΝΔ και των ηγετών του (Καραμανλής, Σουφλιάς, Χατζηδάκης, Παπαθανασίου).
Από εκεί και πέρα, ο μισθός τους ( ο εκλογικός διασυρμός) ήταν κάτι που ήλθε φυσιολογικά.
Και το οικονομικό επιτελείο του ΓΑΠ και του ΠΑΣΟΚ θα πάθει τα ίδια, αν δεν μάθει, από αυτά που έπαθε ο Καραμανλής και από αυτά που έπαθε ο Ρούσβελτ και το επιτελείο του το 1933 (!!!) που, όμως, είχαν - αντίθετα με τον Καραμανλή και το δικό του επιτελείο - την ευελιξία να μαθαίνουν και να διορθώνουν τα λάθη τους.
(Μάλιστα, μπορούμε να πούμε ότι είναι πιθανόν το επιτελείο του Καραμανλή να μην είχε αντιληφθεί καν ότι το 1933 είχε υπάρξει ένα τέτοιο προηγούμενο!)
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ζουρλομανδύα της, αυτόν του 3% των ελλειμμάτων ωςποσοστό του ΑΕΠ. Ουδείς ακολουθεί πια αυτόν τον κανόνα του Μάαστριχτ, που είναι για τα σκουπίδια και ουδείς πρόκειται να τον ακολουθήσει από εδώ και πέρα.
Μην ξεχνάμε ότι και οι ΗΠΑ έχουν ένα έλλειμμα στον προύπολογισμό τους, πάνω από 12,5% του ΑΕΠ και δεν πρόκειται αυτό να παύσει στο προβλεπτό μέλλον, ακριβώς επειδή, σε συνθήκες κρίσης, άλλες είναι οι προτεραιότητες, δηλαδή η καταπολέμηση του αντιπληθωρισμού και της πτώσης της κατανάλωσης και όχι η ... καταπολέμηση του πληθωρισμού, που προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ και ο οποίος πληθωρισμός, άλλωστε, δεν υπάρχει!
(Δες στο μπλογκ μου το θέμα : ''Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1929 - 1932 ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΦΕΣΗ 2008 -2009 : ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΥΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΩΝ'' http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/04/1929-1932-2008-20... ).
Φιλικά.
Δημοσίευση: 24-10-2009 19:31 από gl_r
@ TassoAnastassopoule
Θα διαφωνήσω με την ανάλυση σου. Η αύξηση της κατανάλωσης σαφώς θα επιφέρει μια αναθέρμανση της αγοράς. Το ζητούμενο είναι αν αυτή η αναθέρμανση θα είναι ΑΕΙΦΟΡΟΣ ή περιστασιακή. Δυστυχώς με την σημερινή δομή της ελληνικής οικονομίας θα είναι στιγμιαία. Η ελληνική οικονομία δεν είναι ένα κλειστό οικονομικό σύστημα. Τα χρήματα του δανείου, σύντομα θα γίνουν αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, ηλεκτρικές κουζίνες και φορέματα. Το χρήμα θα ξενιτευτεί σε χρόνο dt σε Γερμανία, Ιαπωνία και Κίνα από όπου εισάγουμε τα προϊόντα που καταναλώνουμε. Στην Ελλάδα τελικά θα μείνει μόνο η υποχρέωση αποπληρωμής του χρέους. Σε λίγο θα αρχίσουμε να ξαναγκρινιάζουμε ότι δεν αντέχουμε την ανέχεια και θα πιέζουμε για νέο δάνειο.
Το ζητούμενο δεν είναι να δανειστούμε μερικά χρήματα να αγοράσουμε ένα ψάρι, το ζητούμενο είναι να μάθουμε να ψαρεύουμε.
Δημοσίευση: 24-10-2009 20:37 από TassosAnastassopoulos
Το σημαντικό, καλέ μου φίλε gl_r , είναι να σταματήσουμε την πτώση των μεγεθών της οικονομίας και να επαναφέρουμε την αναπτυξιακή διαδικασία, αναμένοντας και την διεθνή ανάκαμψη, που πιθανό είναι ότι θα ξεκινήσει.
Και για να συμβεί αυτό πρέπει να δανειστούμε. Και φυσικά αυτό δεν αρκεί για την ανάκαμψη. Δεν είναι τόσο εύκολη, όπως νομίζουμε - σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, όπως αυτή που ζούμε - η τόνωση της κατανάλωσης. Δεν θα γίνει έτσι εύκολα, απλώς μοιράζοντας χρήμα. Οι άνθρωποι συνήθως δρουν με βάση τις πρόσφατες κάθε φορά εμεπιρίες τους και γι' αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιη η επαναφορά τους σε καταναλωτικές συμπεριφορές που είχαν πριν την κρίση.
Θυμίζω, ότι εφέτος αναμένουμε πτώση του ΑΕΠ γύρω στο -1,5% και ανεργία πάνω από το 10%. Δεν είναι λοιπόν εύκολη η επαναφορά προκρισιακών καταναλωτικών συμπεριφορών.
Το ουσιώδες είναι να επαναφερθεί η οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά. Αν αυτό γίνει, θα βοηθήσει και στο συμμάζεμα των δημόσιων οικονομικών, από την στιγμή που αυτή η ανάπτυξη σταθεροποιηθεί.
Αρκεί, φυσικά, να υπάρξει η πολιτική βούληση (γι' αυτήν δεν υπάρχει δυστυχώς εγγύηση), ώστε να συμμαζευτούν τα δημόσια οικονομικά και να περισταλεί η φοροδιαφυγή, που ξεπερνάει το 30% του ΑΕΠ.
Για να καταλάβουμε τα μεγέθη πρέπει να πούμε ότι το επίσημο (και υποεκτιμημένο) ελληνικό ΑΕΠ του 2008 ανέρχεται στα 343 δισ. δολλάρια και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα 32.000 δολάρια (τα στοιχεία αυτά έχουν υπολογισθεί, μετά την αναπροσαρμογή του ΑΕΠ κατά 9,2%, που έκανε ο Αλογοσκούφης το 2007 και απεδέχθη, μετά από έλεγχο, η Ε.Ε. και σε αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνεται το περίπου 25% με 30% του πραγματικού ΑΕΠ).
Δεν έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, με μια τριτοκοσμική οικονομία. Η ελληνική οικονομία είναι αναπτυγμένη οικονομία και λόγω της εσωστρέφειάς της, άντεξε τους κλυδωνισμούς της παγκόσμιας οικονομικης ύφεσης.
Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι αν υπάρξει νοικοκύρεμα στην φοροδιαφυγή και χωρίς πτώση των πραγματικών εισοδημάτων των χαμηλότερων εισοδηματικά τάξεων, τότε η χώρα και στην αναπτυξιακή τροχιά θα μπει και το δημόσιο χρέος θα αποπληρώσει (και δεν χρειάζεται να το αποπληρώσει όλο, αφού κάλλιστα μπορεί να ζήσει με επίπεδα χρέους της τάξης του 70% και 80% και 90%. Αυτό είναι ζήτημα συγκυρίας και εκτίμησης κατά περίπτωση, αφού σημασία έχει το να μπορεί να πληρώνεις τα ετήσια τοκοχρεωλύσια, τα οποία ανέρχονται στα 30 δισ. δολλάρια περίπου).
Φυσικά, η χώρα μπορεί να καταστραφεί, αν ακολουθηθούν εσφαλμένες πολιτικές, αν δεν κτυπηθεί π.χ. η φοροδιαφυγή, την οποίαν αποδέχτηκε και υπέθαλψε η ελληνική πολιτική ελίτ, αφού υπήρξε (και εξακολουθεί να είναι) εξυπηρετητής εκείνων των στρωμάτων που φοροδιαφεύγουν στα οποία πολλοί από τους πολιτικούς μας συμμετέχουν (ας θυμηθούμε την ''νόμιμη και επομένως ηθική'' offshore του Βουλγαράκη και τις μαύρες μίζες της SIEMENS - και όχι μόνο - που μπήκαν στα ταμεία των κομμάτων) και αφού η διαφυγή των κρατικών εσόδων, οδηγούσε στην εύκολη λύση του δημόσιου δανεισμού.
Αλλά αυτή η καταστροφή θα είναι αποτέλεσμα της ανικανότητας και της φαυλότητας της πολιτικοοικονομικής ελίτ του τόπου και όχι προϊόν των αναγκαίων τεχνοοικονομικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της ύφεσης στην οποία έχει εμπλακεί η χώρα μας και από την οποία πρέπει να απεμπλακεί και να μπει στην ανπτυξιακή τροχιά, πριν ή και μαζύ, με τις άλλες χώρες του αναπτυγμένου γραφειοκρατικού καπιταλισμού.
Και αυτό πρέπει να το κάνει τώρα, με σχέδιο και με ικανό οικονομικό επιτελείο, με πρώτο στόχο την ανάταξη της κατανάλωσης, έτσι ώστε να ακολουθήσουν οι επενδύσεις, η πτώση της ανεργίας και η σταθεροποιημένη ανάπτυξη, η οποία θα θέσει σε λειτουργία τους αυτοτροφοδοτούμενους μηχανισμούς της αγοράς.
Άνευ τούτων, ουδέν γενέσθαι των δεόντων, διότι, όπως έλεγε και ο μέγιστος όλων John Maynard Keynes - αυτός που, αν και νεκρός, έσωσε πέρυσι (με εκείνες τις απίθανες και αρκούντως διασκεδαστικές κρατικοποιήσεις των Μπους και Πώλσον, οι οποίοι πέταξαν στα σκουπίδια όλο το ιδεολογικό τους οπλοστάσιο, αυτό δηλαδή του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο απορρύθμισε το σύγχρονο οικονομικό σύστημα και το οδήγησε στις ξέρες) και πάλι τον σύγχρονο γραφειοκρατικό καπιταλισμό από τον γκρεμό, όπως είχε κάνει και το 1932 : ''Μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί''...
Κάθε τι αντιμετωπίζεται στην ώρα του. Και τώρα προέχει ο τερματισμός της πτώσης της συναρθροιστικής ζήτησης και των συναφών οικονομικών μεγεθών και η επαναφορά της ανάπτυξης.
Κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο.
(Δες και στο ‘‘PETROUPOLIS FORUMS’’ το θέμα, που είχα ανοίξει εκεί τον Οκτώβριο του 2008, με τίτλο : ‘‘ 1929 – 23 THE GREAT DEPRESSION ΗΔΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ’’ http://www.phpbbserver.com/pfor/viewtopic.php?t=1430&mforum=pfo... ).
Φιλικά.
Δημοσίευση: 25-10-2009 00:48 από gl_r
@ TassoAnastassopoule
Κατανοώ την προσέγγιση σου, ωστόσο συνεχίζω να διαφωνώ.
Η φοροδιαφυγή που αναφέρεις ακόμα και αν είναι 30% του ΑΕΠ, που σίγουρα δεν είναι, αποτελεί χρήμα που ήδη βρίσκεται στην αγορά. Το πρόβλημα του υπερσπάταλου και αδηφάγου δημοσίου είναι ότι δεν έχει άμεσα μερτικό σε αυτό το κομμάτι της οικονομίας. Το θέμα είναι ηθικό σίγουρα, αποτελεί πρόβλημα για την ταχτοποίηση των δημόσιων δαπανών σίγουρα, ωστόσο για την ελληνική οικονομία γενικά δεν αποτελεί πρόβλημα. Το χρήμα ξανατονίζω της φοροδιαφυγής τονώνει ήδη την ελληνική οικονομία και μάλιστα χωρίς να χρειάζεται να μεσολαβήσει το κράτος για αυτό.
Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι η ανικανότητα να συγκρατήσει και να ανακυκλώσει το όποιο χρήμα βρεθεί εντός της. Η ελληνική οικονομία στερείτε παραγωγικής βάσης. Τα μοντέλα που έχουν εφαρμογή σε χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Γερμανία που σαφώς διαθέτουν παραγωγική βάση δεν έχουν εφαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα. Είναι σαν να έχουμε δύο γλάστρες με φυτά. Η μία έχει χώμα (Γερμανία) και η άλλη άμμο (Ελλάδα). Μπορείς να εφαρμόσεις το μοντέλο ποτίσματος (ρευστότητας) της γλάστρας με χώμα στην γλάστρα με άμμο. Αν το εφαρμόσεις και θα σπαταλήσεις νερό και θα ξεραθεί το φυτό. Στην Γερμανία αν αγοράσω αυτοκίνητο χρηματοδοτώ τον έμπορα, την εφορία του έμπορα, το ασφαλιστικό ταμείο του έμπορα, τον βιομήχανο, την εφορία του βιομήχανου, τους μισθούς των εργαζομένων στην βιομηχανία, την εφορία των εργαζομένων στην βιομηχανία, τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων στην βιομηχανία …. Το χρήμα παραμένει εντός του συστήματος βοηθώντας την ανάπτυξη του. Σκέψου τώρα τι θα γίνει αν ένας Έλληνας αγοράσει ένα αυτοκίνητο. Το χρήμα φεύγει από το σύστημα και ως εκ’ τούτου δεν ανακυκλώνεται. Δεν έχουμε ταχύτητα «κυκλοφορίας του χρήματος» αλλά ταχύτατη εξαφάνιση του χρήματος.
Παραδείγματα μη αειφόρου αναθέρμανσης της αγοράς, με δάνεια και κοινοτικές ενισχύσεις, έχουμε πάρα πολλά. Η ανάπτυξη που διατείνεσαι ότι επιφέρει η απλή αναθέρμανση της αγοράς δυστυχώς δεν έχει έλθει. Οι μόνοι που πανηγυρίζουν είναι οι μεγαλοεισαγωγείς και οι ξένες εταιρίες που εισπράττουν το χρήμα.
Αν και το σίγουρο είναι ότι τελικά θα εφαρμοστεί, ξανά, το μοντέλο που προτείνεις. Οι πολιτικοί ως γνωστό είναι ευκολότερο να μοιράζουν στο παρόν, έστω και δανεικά, παρά να επενδύουν στο μέλλον.
Δημοσίευση: 25-10-2009 13:07 από TassosAnastassopoulos
Το κράτος είναι σίγουρα σπάταλο, φίλε gl_r, (δεν είναι υπερσπάταλο). Αδηφάγο, όμως, δεν είναι. Το αδικείς.
Στα 144,4 δισ. ευρώ των δαπανών του (το 2008), αντιστοιχούν 126,5 δισ. ευρώ εσόδων του (ποσοστά στο ΑΕΠ : 42,01% για τις δαπάνες και 36,88% για τα έσοδα). Δες και το πολύ ενημερωτικό ''FACTBOOK'' της CIA : https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr... .
Με δεδομένο ότι το επίσημο ΑΕΠ είναι υποεκτιμημένο (λες ότι η φοροδιαφυγή δεν είναι πάνω από 30% του ΑΕΠ. Και εγώ δεν είμαι σίγουρος γι' αυτό, αλλά, όπως και να το κάνουμε, το ποσοστό του μη καταμετρημένου ΑΕΠ, λόγω της φοροδιαφυγής, έχει σίγουρα, ως βάση εκκίνησης το 15%. Αυτό προκύπτει και από τον επανυπολογισμό του ΑΕΠ που έκανε ο Αλογοσκούφης το 2006. Προσδιόρισε, μαζύ με τον Κοντοπυράκη της ΕΣΥΕ, ότι το ελληνικό ΑΕΠ είναι υποεκτιμημένο, κατά 25% και προσπάθησε να περάσει αυτό το νούμερο στην Ε.Ε. - προφανώς, επεδίωκε να μειώσει έτσι το ποσοστό του δημόσιου χρέους, ως προς το ΑΕΠ και για να καλύψει άνετα τα κριτήρια του Μάαστριχτ, ως προς το ποσοστό του ελλείμματος του προϋπολογισμού ως προς το ΑΕΠ, τον περίφημο ζουρλομανδύα του 3% - και είχε δίκιο. Οι Ευρωπαίοι το 2007 δέχτηκαν, μετά την εξέταση των στοιχείων, ως ποσοστό υποεκτίμησης του ελληνικού ΑΕΠ το 9,2% και τούτο, προφανώς, διότι ο Αλογοσκούφης δεν τους παρουσίαζε καμμία απόδειξη ότι από το παραπανίσιο ΑΕΠ - αυτό δηλαδή πέραν του 9,2% και μέχρι του 25% - το ελληνικό δημόσιο θα εισέπραττε τους δέοντες φόρους και γι' αυτό απέρριψαν την παραπανίσια του 9,2% επανεκτίμηση του ελληνικού ΑΕΠ), αντιλαμβάνεσαι ότι είμαστε πολύ πίσω από τους μέσους όρους των υπόλοιπων χωρών του σύγχρονου γραφειοκρατικού καπιταλισμού - ακόμα και από τις ΗΠΑ, πριν την ύφεση.
Και είμαστε πολύ πίσω από τις άλλες χώρες της καπιταλιστικής δύσης, διότι η ανικανότητα (ή μάλλον η άρνηση) του ελληνικού δημοσίου να φορολογήσει τους φοροφυγάδες, δεν εξαφανίζει αυτό το κομμάτι του ΑΕΠ που οι Ευρωπαίοι δεν δέχτηκαν να υπολογίσουν. Αντίθετα, μάλιστα, αυτό υπάρχει και είναι και αυτό πιθανότατα υποεκτιμημένο κατά 5% περίπου.
Υπάρχει, δηλαδή, πεδίον δόξης λαμπρόν. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση (η οποία δεν είναι δεδομένη).
Επίσης, δεν έχεις δίκιο, ως προς το ότι η ελληνική οικονομία δεν έχει παραγωγική βάση. Τα 343 δισ. δολλάρια του επίσημου ΑΕΠ, μαζύ με τα άλλα πρόσθετα περίπου 50 ή 70 δισ. δολλάρια του ανεπισήμου ΑΕΠ, δεν προκύπτουν εκ του μηδενός. Παράγονται μέσα στα πλαίσια της ελληνικής οικονομίας (75% στις υπηρεσίες, 20% στην βιομηχανία και το υπόλοιπο στην αγροτική οικονομία). Λίγο - πολύ, ό,τι χάνουμε από τις εισαγωγές (πάνω από 93 δισ. δολλάρια το 2008, έναντι 29 δισ. δολλάρια των εισαγωγών) το κερδίζουμε π.χ. από την τουριστική βιομηχανία, που επίσημα ανέρχεται στο 15% του ΑΕΠ, πλην όμως προφανώς το νούμερο αυτό δεν απεικονίζει την πραγματικότητα.
Δεν είναι, λοιπόν, ότι η ελληνική οικονομία δεν συγκρατεί το χρήμα και ότι δεν το ανακυκλώνει. Το ανακυκλώνει, με κάπως διαφοροποιημένους μηχανισμούς από ότι η Γερμανία ή οι Η.Π.Α., γι' αυτό και από το 1994 μέχρι το 2007 είχε ρυθμούς ανάπτυξης γύρω στο 3,5%, με 4% (το 2008 είχε 2,9%). Χωρίς ανακύκλωση του χρήματος - δηλαδή χωρίς ταχύτητα κυκλοφορίας - δεν θα είχε αυτου τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Το χρήμα, λοιπόν, δεν εξαφανίστηκε, ούτε χάθηκε μέσα στην άμμο. Κυκλοφόρησε και χρηματοδότησε την ανάπτυξη, όλα αυτά τα χρόνια και μέσα σε μια 16ετία περίπου διπλασίασε το ΑΕΠ!
Το χρήμα της φοροδιαφυγής, σίγουρα, τόνωσε την οικονομία. Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία, γι' αυτήν την διαπίστωση. Αλλά, δεν είναι αλήθεια ότι αυτό έγινε χωρίς την διαμεσολάβηση του κράτους. Οι κρατικές δαπάνες και οι εγγυήσεις του Δημοσίου στήριξαν και με το παραπάνω και την παραοικονομία, με χίλιους δυό τρόπους, προφανέστερος των οποίων είναι η στήριξη της συναθροιστικής ζήτησης και για αγαθά και υπηρεσίες που παρήχθησαν στην παραοικονομία.
Επίσης, όμως, αλήθεια είναι και το γεγονός ότι η παραοικονομία στρέβλωσε την κατανομή των εισοδημάτων εις βάρος των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων και οδήγησε στην μείωση της ροπής για κατανάλωση, που επιτάχυνε την έλευση της ύφεσης, βοηθούσης και της αλόγιστης πιστωτικής επέκτασης την οποία ώθησε το τοκογλυφικό τραπεζοπιστωτικό σύστημα, ωθώντας και αυτό με την σειρά του στην φθίνουσα κερδοφορία του κεφαλαίου, μέσα από την πτώση της οριακής του χρησιμότητας, λαμβανομένης πάντοτε υπόψη της υπάρχουσας εισοδηματικής (ανισο)κατανομής, ανάμεσα στις διάφορες εισοδηματικές κατηγορίες του πληθυσμού, μια ανισοκατανομή, η οποία είναι εμφανής και στο ''FACTBOOK'' (δες τον Gini Index και το ανώτερο 10% και το κατώτερο 10% του πληθυσμού).
Βέβαια, είναι δεδομένο ότι, με την έλευση της ύφεσης, χάθηκε χρήμα και με τον τρόπο που περιγράφεις, δηλαδή έφυγε και δεν ανακυκλώθηκε. Ακόμα, δεν έχει γίνει πλήρης καταγραφή του, αλλά αυτό ως τάξη μεγέθους φαίνεται ότι αγγίζει τα επίπεδα του 2%, με 2,5% του ελληνικού ΑΕΠ για το 2009 (πτώση εξαγωγών, αλλά κυρίως της τουριστικής βιομηχανίας της χώρας, κλπ), υπολογίζοντας και τις πολλαπλασιαστικές τους επιπτώσεις και στους λοιπούς τομείς της οικονομίας.
Αλλά, από εκεί μέχρι το υπολογιζόμενο αρνητικό -1,5% ή -2% ποσοστό πτώσης του ΑΕΠ το 2009, υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, η οποία είναι απότοκο των πολιτικών που ακολουθήθηκαν τον τελευταίο χρόνο και δεν συμμάζεψαν τα πράγματα.
Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είπε στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο ότι δεν είναι αλήθεια ότι δεν έγινε τίποτε και ότι δεν ελήφθη καμμία δράση. Είπε ότι έγιναν δράσεις, που έσωσαν την ελληνική οικονομία από την καταστροφή από πέρυσι που ξέσπασε η παγκόσμια ύφεση.
Δεν σκοπεύω να του αρνηθώ το δίκιο του. Προφανώς, έκανε η κυβέρνησή του κινήσεις, που απέτρεψαν μια καταστροφή, σαν και αυτή του 1929 (θυμάμαι πέρυσι τον Οκτώβριο, όταν άρχισαν οι καταθέτες να τρέχουν στις τράπεζες για να σηκώσουν τα χρήματά τους, που η κυβέρνηση σταμάτησε αυτή την έναρξη της πορείας προς την καταστροφή, με την εγγύηση των καταθέσεων. Και προφανώς έγιναν και άλλα πράγματα (Ταμείο Εγγυοδοσίας κλπ).
Αυτά, όμως, ήταν φυσιολογικό να γίνουν, διότι, από την εποχή του Κέϋνς και της δομικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος το 1929, υφίσταται πλέον η οικονομοτεχνική τεχνογνωσία και η κοινωνική μηχανική, για την άμεση αποφυγή τέτοιων κρίσεων (και εδώ είναι που την πάτησαν για μια ακόμη φορά οι μαρξιστές, οι οποίοι πίστεψαν ότι έρχεται τώρα η πτώση του καπιταλιστικού συστήματος. Και φυσικά έσφαλλαν).
Αυτό που δεν έκανε η κυβέρνηση Καραμανλή είναι το να κρατήσει ζωντανή την ανάπτυξη και μοίρασε την κρίση εις βάρος των χαμηλών εισοδημάτων, κτυπώντας, επιπροσθέτως, (κάτι που έκανε και η ίδια η έλευση της ύφεσης) έτσι την συναθροιστική ζήτηση.
Γι΄ αυτό και απέτυχε με το Ταμείο Εγγυοδοσίας, δια του οποίου επαναλήφθηκε η νομισματική ιστορία των ΗΠΑ το 1933, όπως ήδη περιέγραψα στο πρώτο μου σχόλιο.
Δεν ξέρω το τι θα κάνουν οι πολιτικοί, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ, που τώρα κυβερνά. Έχω πολλές επιφυλάξεις, αν και η ανάγκη δεν γνωρίζει νόμους και μπορεί να γίνουν και σωστά πράγματα.
Και φυσικά, δεν προτείνω να δανειστούμε και να κάνει η ελληνική πολιτική ελίτ ''βουταρία'', με αυτά τα δανεικά.
Αντίθετα, μάλιστα. Τα δανεικά αυτά πρέπει να δοθούν για τόνωση της κατανάλωσης, των επενδύσεων και της συνακόλουθης ανάπτυξης, από ένα οργανωμένο οικονομικό επιτελείο, που θα έχει σχεδιάσει τις παρεμβάσεις του και θα έχει θέσει πραγματοποιήσιμους στόχους, που θα συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά την πάροδο της ύφεσης.
(Δες και το θέμα στο μπλογκ μου : ''29/10/1929 : Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΗ!''. http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/10/29101929-80.html ... , για να γίνει κατανοητό το πως μπορεί να μπλοκάρει από μόνης της μια μοντέρνα ιδιωτική οικονομία και το πως μπλόκαρε η σημερινή παγκόσμια οικονομία, τηρουμένων των αναλογιών και χωρίς φυσικά τις τραγικές επιπτώσεις εκείνης της εποχής).
Ποιό είναι το συμπέρασμα; Δεν αφορά μόνον τις ανεπάρκειες της ιδιωτικής οικονομίας, που αν αφεθούν οι δαίμονές της, μπορούν να επιφέρουν, μετά την όποια άνθιση, την πλήρη καταστροφή.
Το κυριότερο μάθημα, για μένα, είναι ότι, μέσα στην πορεία της Ιστορίας, οι άνθρωποι μαθαίνουν.
Αλλά, παράλληλα, έχουν και την έμφυτη τάση να ξεχνούν....
(Και κάτι για την Ρόζα : Οι φίλοι που την αναφέρουν, ας δουν στο μπλογκ μου το θέμα που άνοιξα εκεί τον Ιανουάριο : ‘’90 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ : Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΡΟΖΑΣ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ’’ http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/01/rosa-luxemburg.ht... . (Πιστεύω ότι (όταν μιλούν για την Ρόζα), περί αυτής της Ρόζας πρόκειται)!
Πάντα φιλικά.
Δημοσίευση: 26-10-2009 00:16 από TassosAnastassopoulos
ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ:
Στην αρχή του προηγουμένου μου σχολίου αναφέρομαι στα συνολικά ποσά των κρατικών εσόδων και δαπανών το 2008 και μιλάω, εσφαλμένα, για υπολογισμό σε ευρώ.
Το ορθό είναι ότι ο αριθμοί αφορούν δολλάρια. Έτσι οι δαπάνες του προϋπολογισμού ανέρχονται σε 144,4 δισ δολλάρια και τα έσοδα του προϋπολογισμού φθάνουν τα 126,5 δισ. δολλάρια.
Σκληρός μαζύ μου ο Ανδρέας, αλλά - τι να κάνω; - του έχω αδυναμία...
Δημοσίευση: 24-10-2009 16:21 από TassosAnastassopoulos
Πιστεύω ότι μέσα από τους κινδύνους που περιγράφονται, οι οποίοι είναι υπαρκτοί, δημιουργείται μια κινδυνολογία, η οποία εμποδίζει το όποιο ελληνικό κυβερνητικό οικονομικό επιτελείο να δει τα πράγματα με καθαρό μυαλό και να πάρει τις πρέπουσες αποφάσεις.
Ποιό είναι το πρόβλημα σήμερα; Ο πληθωρισμός; Σίγουρα όχι.
Το πρόβλημα είναι ο αντιπληθωρισμός, ο οποίος έχει πλήξει καίρια την συναθροιστική ζήτηση στην ελληνική οικονομία.
Πως θα αποφύγουμε αυτήν την συρρίκνωση της κατανάλωσης, που έχει πλήξει την ελληνική οικονομία και έχει οδηγήσει στην καχεξία όλα τα συναρτώμενα με αυτήν μεγέθη της;
Φυσικά, με τόνωση της συναθροιστικής ζήτησης.
Ποιό είναι το άμεσο εργαλείο, που μπορεί να λειτουργήσει και να φέρει γρήγορα το σταμάτημα της πτώσης της συναθροιστικής ζήτησης και σε μια πρώτη φάση, έστω και αχνά, την ανάκαμψη;
Φυσικά, πρώτα ο κρατικός δανεισμός, αφού η διαδικασία είσπραξης των φόρων και κυρίως της πάταξης της φοροδιαφυγής είναι μια μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη διαδικασία και δεν μπορούν τώρα, αυτήν την παρούσα στιγμή, να αντιμετωπίσουν το άμεσο ταμειακό πρόβλημα του κρατικού προϋπολογισμού.
Βέβαια, στην πορεία θα έλθει και η φορολογία, και κυρίως η πάταξη της φοροδιαφυγής να ανατάξουν την οικονομία και να περιορίσουν τις δανειακές ανάγκες του δημοσίου, αλλά μέχρι τότε, χωρίς δανεισμό - και μάλιστα γενναίο - (ο οποίος, όμως, θα διασφαλιστεί από ένα συνεκτικό οικονομικό επιτελείο, ότι θα εκταμιευθεί και θα λειτουργήσει στην πράξη, τονώνοντας την κατανάλωση) δεν γίνεται τίποτε.
Αυτό προϋποθέτει έντονο και εκτεταμένο κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομική δραστηριότητα και φυσικά επενδύσεις, που θα καταπολεμήσουν την ανεργία, θα κινητοποιήσουν την αγορά και θα ανατάξουν την κατανάλωση, για να αποκαταστήσουν και πάλι την κερδοφορία του κεφάλαιου - πάνω σε μια νέα βάση, όμως, η οποία θα στηρίζεται σε μια αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος υπέρ των χαμηλότερων εισοδηματικά τάξεων, κάτι που ανατράπηκε από την εποχή της επικράτησης των νεοφιλελεύθερων ιδεών (τότε που η Μάργκαρετ Θάτσερ μας έλεγε ότι ''η κοινωνία δεν υπάρχει'') και που σταδιακά οδήγησε στην αποδιάρθρωση των κεϋνσιανών μηχανισμών ασφαλείας του οικονομικού συστήματος και έφερε την παρούσα βαθιά οικονομική ύφεση.
Σε επείγουσες και έκτακτες συνθήκες, πρέπει να λαμβάνονται έκτακτα και επείγοντα μέτρα.
Και ένα έκτακτο και επείγον μέτρο είναι ο δανεισμός του δημοσίου, που είναι απαραίτητος για την αντιμετώπιση της πτώσης της συναθροιστικής ζήτησης στην οικονομία. Αρκεί να διασφαλιστεί ότι αυτός ο δανεισμός θα λειτουργήσει στην πράξη.
Εκεί την πάτησε ο Καραμανλής με το Ταμείο Εγγυοδοσίας. Στηρίχτηκε στο τραπεζικό σύστημα, για τις εκταμιεύσεις, που έγιναν τσιγγούνικα και που όταν έγιναν, χρησιμοποιήθηκαν από τους επιχειρηματίες που πήραν ο δανεικό χρήμα, ως πρόσθετη διασφάλισή τους, από τα μελλοντικά ταμειακά τους προβλήματα, τα οποία έβλεπαν ότι θα έρχονταν, αφού η κατανάλωση συνέχιζε να πέφτει.
Ο Καραμανλής δεν είχε ένα λειτουργικό οικονομικό επιτελείο, ώστε να αντιληφθεί ότι ήταν φυσικό να επαναληφθεί η ιστορία της κρίσης του 1929 στις ΗΠΑ, όταν η αρχική παρέμβαση του ρουσβελτιανού επιτελείου, που αφορούσε την χορήγηση άφθονων και φθηνών δανείων στην αγορά, μέσω του FED δεν λειτούργησε, επειδή η αγορά δεν είχε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της αφού έβλεπε ότι η κατανάλωση κατρακυλούσε και δεν υπήρχε προοπτική για νέες επενδύσεις, με αποτέλεσμα τα δάνεια να μένουν χωρίς εκταμίευση. Αυτό ήταν και το αδύναμο σημείο της περίφημης εξίσωσης του Ίρβινγκ Φίσερ [P=(M1.V1) + (M2.V2)/T, όπου P είναι η αξία του χρήματος, M1 είναι το σύνολο του κυκλοφορούντος μετρητού χρήματος, V1 είναι η ταχύτητα κυκλοφορίας του μετρητού χρήματος, M2 είναι οι τραπεζικές καταθέσεις πάσης φύσεως, V2 είναι η ταχύτητα κυκλοφορίας των καταθέσεων και Τ είναι ο συνολικός όγκος του εμπορίου]. Η αύξηση του όγκου μετρητού χρήματος και η διοχέτευση των καταθέσεων για ρευστοποίηση, μέσω δανεισμού, δεν λειτούργησε, ως μηχανισμός απεμπλοκής από την κρίση και προώθησης της ανάκαμψης διότι δεν λειτούργησε κανένας αυτοματισμός της αγοράς, ώστε να επέλθει η αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας του χρήματος αυτού και μέσω αυτής η ανάκαμψη.
Με τον ίδιο τρόπο, που λειτούργησε η εξίσωση του Φίσερ το 1933, έτσι λειτούργησε και στην Ελλάδα του 2009. Τα χρήματα, λοιπόν, δεν εκταμιεύτηκαν το 2009 στην Ελλάδα του Καραμανλή, διότι οι ιθύνοντες δεν είχαν κάβει το μάθημα, που έλαβε ο Ρούσβελτ και το επιτελείο του το 1933, λόγω της απίστευτης γύμνιας, της ανικανότητας και της ιδεολογικής τύφλωσης του ερασιτεχνικού οικονομικού επιτελείου της ΝΔ και των ηγετών του (Καραμανλής, Σουφλιάς, Χατζηδάκης, Παπαθανασίου).
Από εκεί και πέρα, ο μισθός τους ( ο εκλογικός διασυρμός) ήταν κάτι που ήλθε φυσιολογικά.
Και το οικονομικό επιτελείο του ΓΑΠ και του ΠΑΣΟΚ θα πάθει τα ίδια, αν δεν μάθει, από αυτά που έπαθε ο Καραμανλής και από αυτά που έπαθε ο Ρούσβελτ και το επιτελείο του το 1933 (!!!) που, όμως, είχαν - αντίθετα με τον Καραμανλή και το δικό του επιτελείο - την ευελιξία να μαθαίνουν και να διορθώνουν τα λάθη τους.
(Μάλιστα, μπορούμε να πούμε ότι είναι πιθανόν το επιτελείο του Καραμανλή να μην είχε αντιληφθεί καν ότι το 1933 είχε υπάρξει ένα τέτοιο προηγούμενο!)
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ζουρλομανδύα της, αυτόν του 3% των ελλειμμάτων ωςποσοστό του ΑΕΠ. Ουδείς ακολουθεί πια αυτόν τον κανόνα του Μάαστριχτ, που είναι για τα σκουπίδια και ουδείς πρόκειται να τον ακολουθήσει από εδώ και πέρα.
Μην ξεχνάμε ότι και οι ΗΠΑ έχουν ένα έλλειμμα στον προύπολογισμό τους, πάνω από 12,5% του ΑΕΠ και δεν πρόκειται αυτό να παύσει στο προβλεπτό μέλλον, ακριβώς επειδή, σε συνθήκες κρίσης, άλλες είναι οι προτεραιότητες, δηλαδή η καταπολέμηση του αντιπληθωρισμού και της πτώσης της κατανάλωσης και όχι η ... καταπολέμηση του πληθωρισμού, που προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ και ο οποίος πληθωρισμός, άλλωστε, δεν υπάρχει!
(Δες στο μπλογκ μου το θέμα : ''Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ 1929 - 1932 ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΥΦΕΣΗ 2008 -2009 : ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΔΥΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΩΝ'' http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/04/1929-1932-2008-20... ).
Φιλικά.
Δημοσίευση: 24-10-2009 19:31 από gl_r
@ TassoAnastassopoule
Θα διαφωνήσω με την ανάλυση σου. Η αύξηση της κατανάλωσης σαφώς θα επιφέρει μια αναθέρμανση της αγοράς. Το ζητούμενο είναι αν αυτή η αναθέρμανση θα είναι ΑΕΙΦΟΡΟΣ ή περιστασιακή. Δυστυχώς με την σημερινή δομή της ελληνικής οικονομίας θα είναι στιγμιαία. Η ελληνική οικονομία δεν είναι ένα κλειστό οικονομικό σύστημα. Τα χρήματα του δανείου, σύντομα θα γίνουν αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, ηλεκτρικές κουζίνες και φορέματα. Το χρήμα θα ξενιτευτεί σε χρόνο dt σε Γερμανία, Ιαπωνία και Κίνα από όπου εισάγουμε τα προϊόντα που καταναλώνουμε. Στην Ελλάδα τελικά θα μείνει μόνο η υποχρέωση αποπληρωμής του χρέους. Σε λίγο θα αρχίσουμε να ξαναγκρινιάζουμε ότι δεν αντέχουμε την ανέχεια και θα πιέζουμε για νέο δάνειο.
Το ζητούμενο δεν είναι να δανειστούμε μερικά χρήματα να αγοράσουμε ένα ψάρι, το ζητούμενο είναι να μάθουμε να ψαρεύουμε.
Δημοσίευση: 24-10-2009 20:37 από TassosAnastassopoulos
Το σημαντικό, καλέ μου φίλε gl_r , είναι να σταματήσουμε την πτώση των μεγεθών της οικονομίας και να επαναφέρουμε την αναπτυξιακή διαδικασία, αναμένοντας και την διεθνή ανάκαμψη, που πιθανό είναι ότι θα ξεκινήσει.
Και για να συμβεί αυτό πρέπει να δανειστούμε. Και φυσικά αυτό δεν αρκεί για την ανάκαμψη. Δεν είναι τόσο εύκολη, όπως νομίζουμε - σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, όπως αυτή που ζούμε - η τόνωση της κατανάλωσης. Δεν θα γίνει έτσι εύκολα, απλώς μοιράζοντας χρήμα. Οι άνθρωποι συνήθως δρουν με βάση τις πρόσφατες κάθε φορά εμεπιρίες τους και γι' αυτό δεν είναι καθόλου βέβαιη η επαναφορά τους σε καταναλωτικές συμπεριφορές που είχαν πριν την κρίση.
Θυμίζω, ότι εφέτος αναμένουμε πτώση του ΑΕΠ γύρω στο -1,5% και ανεργία πάνω από το 10%. Δεν είναι λοιπόν εύκολη η επαναφορά προκρισιακών καταναλωτικών συμπεριφορών.
Το ουσιώδες είναι να επαναφερθεί η οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά. Αν αυτό γίνει, θα βοηθήσει και στο συμμάζεμα των δημόσιων οικονομικών, από την στιγμή που αυτή η ανάπτυξη σταθεροποιηθεί.
Αρκεί, φυσικά, να υπάρξει η πολιτική βούληση (γι' αυτήν δεν υπάρχει δυστυχώς εγγύηση), ώστε να συμμαζευτούν τα δημόσια οικονομικά και να περισταλεί η φοροδιαφυγή, που ξεπερνάει το 30% του ΑΕΠ.
Για να καταλάβουμε τα μεγέθη πρέπει να πούμε ότι το επίσημο (και υποεκτιμημένο) ελληνικό ΑΕΠ του 2008 ανέρχεται στα 343 δισ. δολλάρια και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα 32.000 δολάρια (τα στοιχεία αυτά έχουν υπολογισθεί, μετά την αναπροσαρμογή του ΑΕΠ κατά 9,2%, που έκανε ο Αλογοσκούφης το 2007 και απεδέχθη, μετά από έλεγχο, η Ε.Ε. και σε αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνεται το περίπου 25% με 30% του πραγματικού ΑΕΠ).
Δεν έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, με μια τριτοκοσμική οικονομία. Η ελληνική οικονομία είναι αναπτυγμένη οικονομία και λόγω της εσωστρέφειάς της, άντεξε τους κλυδωνισμούς της παγκόσμιας οικονομικης ύφεσης.
Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι αν υπάρξει νοικοκύρεμα στην φοροδιαφυγή και χωρίς πτώση των πραγματικών εισοδημάτων των χαμηλότερων εισοδηματικά τάξεων, τότε η χώρα και στην αναπτυξιακή τροχιά θα μπει και το δημόσιο χρέος θα αποπληρώσει (και δεν χρειάζεται να το αποπληρώσει όλο, αφού κάλλιστα μπορεί να ζήσει με επίπεδα χρέους της τάξης του 70% και 80% και 90%. Αυτό είναι ζήτημα συγκυρίας και εκτίμησης κατά περίπτωση, αφού σημασία έχει το να μπορεί να πληρώνεις τα ετήσια τοκοχρεωλύσια, τα οποία ανέρχονται στα 30 δισ. δολλάρια περίπου).
Φυσικά, η χώρα μπορεί να καταστραφεί, αν ακολουθηθούν εσφαλμένες πολιτικές, αν δεν κτυπηθεί π.χ. η φοροδιαφυγή, την οποίαν αποδέχτηκε και υπέθαλψε η ελληνική πολιτική ελίτ, αφού υπήρξε (και εξακολουθεί να είναι) εξυπηρετητής εκείνων των στρωμάτων που φοροδιαφεύγουν στα οποία πολλοί από τους πολιτικούς μας συμμετέχουν (ας θυμηθούμε την ''νόμιμη και επομένως ηθική'' offshore του Βουλγαράκη και τις μαύρες μίζες της SIEMENS - και όχι μόνο - που μπήκαν στα ταμεία των κομμάτων) και αφού η διαφυγή των κρατικών εσόδων, οδηγούσε στην εύκολη λύση του δημόσιου δανεισμού.
Αλλά αυτή η καταστροφή θα είναι αποτέλεσμα της ανικανότητας και της φαυλότητας της πολιτικοοικονομικής ελίτ του τόπου και όχι προϊόν των αναγκαίων τεχνοοικονομικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της ύφεσης στην οποία έχει εμπλακεί η χώρα μας και από την οποία πρέπει να απεμπλακεί και να μπει στην ανπτυξιακή τροχιά, πριν ή και μαζύ, με τις άλλες χώρες του αναπτυγμένου γραφειοκρατικού καπιταλισμού.
Και αυτό πρέπει να το κάνει τώρα, με σχέδιο και με ικανό οικονομικό επιτελείο, με πρώτο στόχο την ανάταξη της κατανάλωσης, έτσι ώστε να ακολουθήσουν οι επενδύσεις, η πτώση της ανεργίας και η σταθεροποιημένη ανάπτυξη, η οποία θα θέσει σε λειτουργία τους αυτοτροφοδοτούμενους μηχανισμούς της αγοράς.
Άνευ τούτων, ουδέν γενέσθαι των δεόντων, διότι, όπως έλεγε και ο μέγιστος όλων John Maynard Keynes - αυτός που, αν και νεκρός, έσωσε πέρυσι (με εκείνες τις απίθανες και αρκούντως διασκεδαστικές κρατικοποιήσεις των Μπους και Πώλσον, οι οποίοι πέταξαν στα σκουπίδια όλο το ιδεολογικό τους οπλοστάσιο, αυτό δηλαδή του νεοφιλελευθερισμού, το οποίο απορρύθμισε το σύγχρονο οικονομικό σύστημα και το οδήγησε στις ξέρες) και πάλι τον σύγχρονο γραφειοκρατικό καπιταλισμό από τον γκρεμό, όπως είχε κάνει και το 1932 : ''Μακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί''...
Κάθε τι αντιμετωπίζεται στην ώρα του. Και τώρα προέχει ο τερματισμός της πτώσης της συναρθροιστικής ζήτησης και των συναφών οικονομικών μεγεθών και η επαναφορά της ανάπτυξης.
Κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο.
(Δες και στο ‘‘PETROUPOLIS FORUMS’’ το θέμα, που είχα ανοίξει εκεί τον Οκτώβριο του 2008, με τίτλο : ‘‘ 1929 – 23 THE GREAT DEPRESSION ΗΔΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ’’ http://www.phpbbserver.com/pfor/viewtopic.php?t=1430&mforum=pfo... ).
Φιλικά.
Δημοσίευση: 25-10-2009 00:48 από gl_r
@ TassoAnastassopoule
Κατανοώ την προσέγγιση σου, ωστόσο συνεχίζω να διαφωνώ.
Η φοροδιαφυγή που αναφέρεις ακόμα και αν είναι 30% του ΑΕΠ, που σίγουρα δεν είναι, αποτελεί χρήμα που ήδη βρίσκεται στην αγορά. Το πρόβλημα του υπερσπάταλου και αδηφάγου δημοσίου είναι ότι δεν έχει άμεσα μερτικό σε αυτό το κομμάτι της οικονομίας. Το θέμα είναι ηθικό σίγουρα, αποτελεί πρόβλημα για την ταχτοποίηση των δημόσιων δαπανών σίγουρα, ωστόσο για την ελληνική οικονομία γενικά δεν αποτελεί πρόβλημα. Το χρήμα ξανατονίζω της φοροδιαφυγής τονώνει ήδη την ελληνική οικονομία και μάλιστα χωρίς να χρειάζεται να μεσολαβήσει το κράτος για αυτό.
Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι η ανικανότητα να συγκρατήσει και να ανακυκλώσει το όποιο χρήμα βρεθεί εντός της. Η ελληνική οικονομία στερείτε παραγωγικής βάσης. Τα μοντέλα που έχουν εφαρμογή σε χώρες όπως οι ΗΠΑ ή η Γερμανία που σαφώς διαθέτουν παραγωγική βάση δεν έχουν εφαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα. Είναι σαν να έχουμε δύο γλάστρες με φυτά. Η μία έχει χώμα (Γερμανία) και η άλλη άμμο (Ελλάδα). Μπορείς να εφαρμόσεις το μοντέλο ποτίσματος (ρευστότητας) της γλάστρας με χώμα στην γλάστρα με άμμο. Αν το εφαρμόσεις και θα σπαταλήσεις νερό και θα ξεραθεί το φυτό. Στην Γερμανία αν αγοράσω αυτοκίνητο χρηματοδοτώ τον έμπορα, την εφορία του έμπορα, το ασφαλιστικό ταμείο του έμπορα, τον βιομήχανο, την εφορία του βιομήχανου, τους μισθούς των εργαζομένων στην βιομηχανία, την εφορία των εργαζομένων στην βιομηχανία, τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων στην βιομηχανία …. Το χρήμα παραμένει εντός του συστήματος βοηθώντας την ανάπτυξη του. Σκέψου τώρα τι θα γίνει αν ένας Έλληνας αγοράσει ένα αυτοκίνητο. Το χρήμα φεύγει από το σύστημα και ως εκ’ τούτου δεν ανακυκλώνεται. Δεν έχουμε ταχύτητα «κυκλοφορίας του χρήματος» αλλά ταχύτατη εξαφάνιση του χρήματος.
Παραδείγματα μη αειφόρου αναθέρμανσης της αγοράς, με δάνεια και κοινοτικές ενισχύσεις, έχουμε πάρα πολλά. Η ανάπτυξη που διατείνεσαι ότι επιφέρει η απλή αναθέρμανση της αγοράς δυστυχώς δεν έχει έλθει. Οι μόνοι που πανηγυρίζουν είναι οι μεγαλοεισαγωγείς και οι ξένες εταιρίες που εισπράττουν το χρήμα.
Αν και το σίγουρο είναι ότι τελικά θα εφαρμοστεί, ξανά, το μοντέλο που προτείνεις. Οι πολιτικοί ως γνωστό είναι ευκολότερο να μοιράζουν στο παρόν, έστω και δανεικά, παρά να επενδύουν στο μέλλον.
Δημοσίευση: 25-10-2009 13:07 από TassosAnastassopoulos
Το κράτος είναι σίγουρα σπάταλο, φίλε gl_r, (δεν είναι υπερσπάταλο). Αδηφάγο, όμως, δεν είναι. Το αδικείς.
Στα 144,4 δισ. ευρώ των δαπανών του (το 2008), αντιστοιχούν 126,5 δισ. ευρώ εσόδων του (ποσοστά στο ΑΕΠ : 42,01% για τις δαπάνες και 36,88% για τα έσοδα). Δες και το πολύ ενημερωτικό ''FACTBOOK'' της CIA : https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr... .
Με δεδομένο ότι το επίσημο ΑΕΠ είναι υποεκτιμημένο (λες ότι η φοροδιαφυγή δεν είναι πάνω από 30% του ΑΕΠ. Και εγώ δεν είμαι σίγουρος γι' αυτό, αλλά, όπως και να το κάνουμε, το ποσοστό του μη καταμετρημένου ΑΕΠ, λόγω της φοροδιαφυγής, έχει σίγουρα, ως βάση εκκίνησης το 15%. Αυτό προκύπτει και από τον επανυπολογισμό του ΑΕΠ που έκανε ο Αλογοσκούφης το 2006. Προσδιόρισε, μαζύ με τον Κοντοπυράκη της ΕΣΥΕ, ότι το ελληνικό ΑΕΠ είναι υποεκτιμημένο, κατά 25% και προσπάθησε να περάσει αυτό το νούμερο στην Ε.Ε. - προφανώς, επεδίωκε να μειώσει έτσι το ποσοστό του δημόσιου χρέους, ως προς το ΑΕΠ και για να καλύψει άνετα τα κριτήρια του Μάαστριχτ, ως προς το ποσοστό του ελλείμματος του προϋπολογισμού ως προς το ΑΕΠ, τον περίφημο ζουρλομανδύα του 3% - και είχε δίκιο. Οι Ευρωπαίοι το 2007 δέχτηκαν, μετά την εξέταση των στοιχείων, ως ποσοστό υποεκτίμησης του ελληνικού ΑΕΠ το 9,2% και τούτο, προφανώς, διότι ο Αλογοσκούφης δεν τους παρουσίαζε καμμία απόδειξη ότι από το παραπανίσιο ΑΕΠ - αυτό δηλαδή πέραν του 9,2% και μέχρι του 25% - το ελληνικό δημόσιο θα εισέπραττε τους δέοντες φόρους και γι' αυτό απέρριψαν την παραπανίσια του 9,2% επανεκτίμηση του ελληνικού ΑΕΠ), αντιλαμβάνεσαι ότι είμαστε πολύ πίσω από τους μέσους όρους των υπόλοιπων χωρών του σύγχρονου γραφειοκρατικού καπιταλισμού - ακόμα και από τις ΗΠΑ, πριν την ύφεση.
Και είμαστε πολύ πίσω από τις άλλες χώρες της καπιταλιστικής δύσης, διότι η ανικανότητα (ή μάλλον η άρνηση) του ελληνικού δημοσίου να φορολογήσει τους φοροφυγάδες, δεν εξαφανίζει αυτό το κομμάτι του ΑΕΠ που οι Ευρωπαίοι δεν δέχτηκαν να υπολογίσουν. Αντίθετα, μάλιστα, αυτό υπάρχει και είναι και αυτό πιθανότατα υποεκτιμημένο κατά 5% περίπου.
Υπάρχει, δηλαδή, πεδίον δόξης λαμπρόν. Αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση (η οποία δεν είναι δεδομένη).
Επίσης, δεν έχεις δίκιο, ως προς το ότι η ελληνική οικονομία δεν έχει παραγωγική βάση. Τα 343 δισ. δολλάρια του επίσημου ΑΕΠ, μαζύ με τα άλλα πρόσθετα περίπου 50 ή 70 δισ. δολλάρια του ανεπισήμου ΑΕΠ, δεν προκύπτουν εκ του μηδενός. Παράγονται μέσα στα πλαίσια της ελληνικής οικονομίας (75% στις υπηρεσίες, 20% στην βιομηχανία και το υπόλοιπο στην αγροτική οικονομία). Λίγο - πολύ, ό,τι χάνουμε από τις εισαγωγές (πάνω από 93 δισ. δολλάρια το 2008, έναντι 29 δισ. δολλάρια των εισαγωγών) το κερδίζουμε π.χ. από την τουριστική βιομηχανία, που επίσημα ανέρχεται στο 15% του ΑΕΠ, πλην όμως προφανώς το νούμερο αυτό δεν απεικονίζει την πραγματικότητα.
Δεν είναι, λοιπόν, ότι η ελληνική οικονομία δεν συγκρατεί το χρήμα και ότι δεν το ανακυκλώνει. Το ανακυκλώνει, με κάπως διαφοροποιημένους μηχανισμούς από ότι η Γερμανία ή οι Η.Π.Α., γι' αυτό και από το 1994 μέχρι το 2007 είχε ρυθμούς ανάπτυξης γύρω στο 3,5%, με 4% (το 2008 είχε 2,9%). Χωρίς ανακύκλωση του χρήματος - δηλαδή χωρίς ταχύτητα κυκλοφορίας - δεν θα είχε αυτου τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Το χρήμα, λοιπόν, δεν εξαφανίστηκε, ούτε χάθηκε μέσα στην άμμο. Κυκλοφόρησε και χρηματοδότησε την ανάπτυξη, όλα αυτά τα χρόνια και μέσα σε μια 16ετία περίπου διπλασίασε το ΑΕΠ!
Το χρήμα της φοροδιαφυγής, σίγουρα, τόνωσε την οικονομία. Δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία, γι' αυτήν την διαπίστωση. Αλλά, δεν είναι αλήθεια ότι αυτό έγινε χωρίς την διαμεσολάβηση του κράτους. Οι κρατικές δαπάνες και οι εγγυήσεις του Δημοσίου στήριξαν και με το παραπάνω και την παραοικονομία, με χίλιους δυό τρόπους, προφανέστερος των οποίων είναι η στήριξη της συναθροιστικής ζήτησης και για αγαθά και υπηρεσίες που παρήχθησαν στην παραοικονομία.
Επίσης, όμως, αλήθεια είναι και το γεγονός ότι η παραοικονομία στρέβλωσε την κατανομή των εισοδημάτων εις βάρος των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων και οδήγησε στην μείωση της ροπής για κατανάλωση, που επιτάχυνε την έλευση της ύφεσης, βοηθούσης και της αλόγιστης πιστωτικής επέκτασης την οποία ώθησε το τοκογλυφικό τραπεζοπιστωτικό σύστημα, ωθώντας και αυτό με την σειρά του στην φθίνουσα κερδοφορία του κεφαλαίου, μέσα από την πτώση της οριακής του χρησιμότητας, λαμβανομένης πάντοτε υπόψη της υπάρχουσας εισοδηματικής (ανισο)κατανομής, ανάμεσα στις διάφορες εισοδηματικές κατηγορίες του πληθυσμού, μια ανισοκατανομή, η οποία είναι εμφανής και στο ''FACTBOOK'' (δες τον Gini Index και το ανώτερο 10% και το κατώτερο 10% του πληθυσμού).
Βέβαια, είναι δεδομένο ότι, με την έλευση της ύφεσης, χάθηκε χρήμα και με τον τρόπο που περιγράφεις, δηλαδή έφυγε και δεν ανακυκλώθηκε. Ακόμα, δεν έχει γίνει πλήρης καταγραφή του, αλλά αυτό ως τάξη μεγέθους φαίνεται ότι αγγίζει τα επίπεδα του 2%, με 2,5% του ελληνικού ΑΕΠ για το 2009 (πτώση εξαγωγών, αλλά κυρίως της τουριστικής βιομηχανίας της χώρας, κλπ), υπολογίζοντας και τις πολλαπλασιαστικές τους επιπτώσεις και στους λοιπούς τομείς της οικονομίας.
Αλλά, από εκεί μέχρι το υπολογιζόμενο αρνητικό -1,5% ή -2% ποσοστό πτώσης του ΑΕΠ το 2009, υπάρχει μια μεγάλη απόσταση, η οποία είναι απότοκο των πολιτικών που ακολουθήθηκαν τον τελευταίο χρόνο και δεν συμμάζεψαν τα πράγματα.
Ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής είπε στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο ότι δεν είναι αλήθεια ότι δεν έγινε τίποτε και ότι δεν ελήφθη καμμία δράση. Είπε ότι έγιναν δράσεις, που έσωσαν την ελληνική οικονομία από την καταστροφή από πέρυσι που ξέσπασε η παγκόσμια ύφεση.
Δεν σκοπεύω να του αρνηθώ το δίκιο του. Προφανώς, έκανε η κυβέρνησή του κινήσεις, που απέτρεψαν μια καταστροφή, σαν και αυτή του 1929 (θυμάμαι πέρυσι τον Οκτώβριο, όταν άρχισαν οι καταθέτες να τρέχουν στις τράπεζες για να σηκώσουν τα χρήματά τους, που η κυβέρνηση σταμάτησε αυτή την έναρξη της πορείας προς την καταστροφή, με την εγγύηση των καταθέσεων. Και προφανώς έγιναν και άλλα πράγματα (Ταμείο Εγγυοδοσίας κλπ).
Αυτά, όμως, ήταν φυσιολογικό να γίνουν, διότι, από την εποχή του Κέϋνς και της δομικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος το 1929, υφίσταται πλέον η οικονομοτεχνική τεχνογνωσία και η κοινωνική μηχανική, για την άμεση αποφυγή τέτοιων κρίσεων (και εδώ είναι που την πάτησαν για μια ακόμη φορά οι μαρξιστές, οι οποίοι πίστεψαν ότι έρχεται τώρα η πτώση του καπιταλιστικού συστήματος. Και φυσικά έσφαλλαν).
Αυτό που δεν έκανε η κυβέρνηση Καραμανλή είναι το να κρατήσει ζωντανή την ανάπτυξη και μοίρασε την κρίση εις βάρος των χαμηλών εισοδημάτων, κτυπώντας, επιπροσθέτως, (κάτι που έκανε και η ίδια η έλευση της ύφεσης) έτσι την συναθροιστική ζήτηση.
Γι΄ αυτό και απέτυχε με το Ταμείο Εγγυοδοσίας, δια του οποίου επαναλήφθηκε η νομισματική ιστορία των ΗΠΑ το 1933, όπως ήδη περιέγραψα στο πρώτο μου σχόλιο.
Δεν ξέρω το τι θα κάνουν οι πολιτικοί, δηλαδή το ΠΑΣΟΚ, που τώρα κυβερνά. Έχω πολλές επιφυλάξεις, αν και η ανάγκη δεν γνωρίζει νόμους και μπορεί να γίνουν και σωστά πράγματα.
Και φυσικά, δεν προτείνω να δανειστούμε και να κάνει η ελληνική πολιτική ελίτ ''βουταρία'', με αυτά τα δανεικά.
Αντίθετα, μάλιστα. Τα δανεικά αυτά πρέπει να δοθούν για τόνωση της κατανάλωσης, των επενδύσεων και της συνακόλουθης ανάπτυξης, από ένα οργανωμένο οικονομικό επιτελείο, που θα έχει σχεδιάσει τις παρεμβάσεις του και θα έχει θέσει πραγματοποιήσιμους στόχους, που θα συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά την πάροδο της ύφεσης.
(Δες και το θέμα στο μπλογκ μου : ''29/10/1929 : Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΗ!''. http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/10/29101929-80.html ... , για να γίνει κατανοητό το πως μπορεί να μπλοκάρει από μόνης της μια μοντέρνα ιδιωτική οικονομία και το πως μπλόκαρε η σημερινή παγκόσμια οικονομία, τηρουμένων των αναλογιών και χωρίς φυσικά τις τραγικές επιπτώσεις εκείνης της εποχής).
Ποιό είναι το συμπέρασμα; Δεν αφορά μόνον τις ανεπάρκειες της ιδιωτικής οικονομίας, που αν αφεθούν οι δαίμονές της, μπορούν να επιφέρουν, μετά την όποια άνθιση, την πλήρη καταστροφή.
Το κυριότερο μάθημα, για μένα, είναι ότι, μέσα στην πορεία της Ιστορίας, οι άνθρωποι μαθαίνουν.
Αλλά, παράλληλα, έχουν και την έμφυτη τάση να ξεχνούν....
(Και κάτι για την Ρόζα : Οι φίλοι που την αναφέρουν, ας δουν στο μπλογκ μου το θέμα που άνοιξα εκεί τον Ιανουάριο : ‘’90 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ : Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΡΟΖΑΣ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ’’ http://tassosanastassopoulos.blogspot.com/2009/01/rosa-luxemburg.ht... . (Πιστεύω ότι (όταν μιλούν για την Ρόζα), περί αυτής της Ρόζας πρόκειται)!
Πάντα φιλικά.
Δημοσίευση: 26-10-2009 00:16 από TassosAnastassopoulos
ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ:
Στην αρχή του προηγουμένου μου σχολίου αναφέρομαι στα συνολικά ποσά των κρατικών εσόδων και δαπανών το 2008 και μιλάω, εσφαλμένα, για υπολογισμό σε ευρώ.
Το ορθό είναι ότι ο αριθμοί αφορούν δολλάρια. Έτσι οι δαπάνες του προϋπολογισμού ανέρχονται σε 144,4 δισ δολλάρια και τα έσοδα του προϋπολογισμού φθάνουν τα 126,5 δισ. δολλάρια.
Σχόλια