Karl Marx : Από την θεωρία της αξίας της εργασίας, στον Ιστορικό και τον Διαλεκτικό Υλισμό. (Ο εκφυλισμός μιας κοινωνικοαπελευθερωτικής απόπειρας σε έναν ψευδοεπιστημονικό ολοκληρωτισμό).
Karl Marx : Ξεκίνησε με μια ελπιδοφόρα απόπειρα επιστημονικής ανάλυσης, σε κοινωνικοαπελευθερωτική κατεύθυνση, για να καταλήξει στην οικοδόμηση ενός ψευδοεπιστημονικού ολοκληρωτικού δόγματος...
"Αξία είναι το άθροισμα του κόστους των πρώτων υλών, της απόσβεσης των μηχανών, του χρήματος, των εγκαταστάσεων και του "μέσου κοινωνικού μισθού" για την παραγωγή του".
Ανούσιος ορισμός, ο οποίος, αντί να επιλύει το πρόβλημα, το καθιστά, ακόμα περισσότερο ομιχλώδες, αφού η εισαγωγή, ως παράγοντα προσδιορισμού του κόστους, του αναφερόμενου από τον Mαρξ, ως "μέσου κοινωνικού μισθού", παραπέμπει σε εξωοικονομικούς, μη αντικειμενοποιημένους, ασαφώς προσδιορισμένους και ουσιαστικά ρευστούς κοινωνικούς παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν τον αναφερόμενο, ως "μέσο κοινωνικό μισθό", ο οποίος στην πραγματική οικονομία αποτελεί ένα διαρκές σημείο αντιπαράθεσης και υφίσταται έναν διαρκή και αέναο επαναπροσδιορισμό, ο οποίος καθορίζεται, κάθε φορά από το επίπεδο των κοινωνικών αγώνων, όπως αυτοί εκφράζονται στους εργασιακούς χώρους και στην ευρύτερη οικονομική και κοινωνική ζωή των ανθρώπινων κοινωνικοϊστορικών συνόλων.
Ως εκ τούτου, ο "μέσος κοινωνικός μισθός", ο οποίος είναι, συν τοις άλλοις, ένα φάντασμα, προσδιορίζεται, κάθε φορά, από το επίπεδο της "ταξικής πάλης", έτσι όπως αυτή την ταξική πάλη την προσδιόρισαν ο Μαρξ και οι πριν (και οι μετά), από αυτόν και ως μη αντικειμενοποιημένος και εξωοικονομικός προσδιοριστικός παράγοντας, καθιστά επισφαλή, κάθε απόπειρα προσδιορισμού της αποκαλούμενης αξίας, ως διαχρονικής και αντικειμενικά προσδιορισμένης οικονομικής έννοιας, που (υποτίθεται ότι) ισχύει και ενοποιεί σύμπαντα τον καπιταλιστικό κόσμο, πέρα από τόπο και χρόνο.
Ως εκ τούτου και η έννοια της αξίας των αγαθών, μέσα στην καπιταλιστική παραγωγή (ή ορθότερα, μέσα στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής) αποτελεί - όπως και πολλά άλλα στοιχεία της μαρξιστικής οικονομικής ανάλυσης, π.χ. η περίφημη "πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους" και οι συναφείς, αλλά και αποκλίνουσες, με αυτήν, μαρξικές εξισώσεις, που υποτίθεται ότι αναλύουν και εξηγούν την διαδικασία καταστροφής του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και την αντικατάστασή του από τον "σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής", μέσα από την "απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών" - και αυτή ένα σημείο που καταδεικνύει στον ψύχραιμο και ορθολογικά σκεπτόμενο παρατηρητή, την αντιφατικότητα της μαρξιστικής ανάλυσης και το άτοπο των συμπερασμάτων της, ιδιαίτερα όταν αυτή εμφανίζεται, όχι ως μια απόπειρα επιστημονικής εξήγησης της παλαιάς κλασσικής, ή της σύγχρονης γραφειοκρατικής καπιταλιστικής οικονομίας, αλλά ως η μόνη επιστημονική οικονομική ανάλυση της καπιταλιστικής οικονομίας, διαχρονικά και στο σύνολό της.
Συμπερασματικά, λοιπόν, πρέπει να πω ότι, ως ιστορικά αναγνώσματα και ως απόπειρες επιστημονικής εξήγησης της καπιταλιστικής οικονομίας, και το "Μισθός, τιμή κέρδος" και το "Das Kapital" είναι καλά και συναρπαστικά αναγνώσματα - αν και "Το Κεφάλαιο" αποτελεί ένα δύσπεπτο και κουραστικό βιβλίο -, αλλά στην σημερινή πραγματικότητα δεν έχουν να πουν και πολλά πράγματα.
Όσο και αν η αναβίωση των νεοφιλελεύθερων ιδεών και το χάος που η εφαρμογή τους, έφερε στον σύγχρονο γραφειοκρατικό καπιταλιστικό κόσμο, τα έχουν καταστήσει να εμφανίζονται, ως αληθοφανή...
Έτσι, υπ' αυτό το πρίσμα, η μαρξική θεωρία της αξίας της εργασίας δεν έχει νόημα και δεν νοείται απλώς στην μερική και περιπτωσιολογική της διάσταση, ως επί μέρους ανάλυση που αφορά, ή πρέπει να εξετασθεί ανά αγαθό, ή ανά ομάδα αγαθών. Η θεωρία της αξίας της εργασίας στον ρικαρδιανό Καρλ Μαρξ, πρωτίστως και κυρίως, νοείται, ως προσδιορισμός του εσώτερου νοήματος που συνδέει, με άρρηκτους δεσμούς τον καπιταλιστικό κόσμο και το καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής και τους δίνει ζωή και περιεχόμενο.
Η αξία της εργασίας και ο μέσος (ή/και ελάχιστος) κοινωνικός μισθός, ως όροι οι οποίοι καθορίζουν το στοιχείο της κινητήριας δύναμης, που οδηγεί το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα σε λειτουργία, καθώς και ως απόλυτα στοιχεία προσδιορισμού του κόστους των παραγόμενων αγαθών και συγκριτικό μέτρο, το οποίο διαπερνά τα, επί μέρους, διαφοροποιητικά στοιχεία, που σχετίζονται, με τον τόπο, ή τον χρόνο, κατά τον οποίον παρήχθησαν τα αγαθά, δεν μπορεί και δεν νοείται να εξετάζονται και να παρατηρώνται, απλώς και μόνον, σε μια μερική, ή περιπτωσιολογική βάση, διότι, απλούστατα, η εμβέλειά τους δεν εξαντλείται στα, επί μέρους, ή στα περιπτωσιολογικά τους στοιχεία.
Αυτό που ενδιαφέρει τον ρικαρδιανό Karl Marx, όσον αφορά την θεωρία της αξίας της εργασίας και την συνδεόμενη, με αυτήν, θεωρία για τον εργατικό μισθό, ως ενός συγκεκριμένου μέσου, ή/και ελάχιστου αριθμού αγαθών και υπηρεσιών, που προσδιορίζουν την δέσμη των καταναλωτικών και - πολύ λιγότερο - των αποταμιευτικών ροών μιας εργατικής οικογένειας, ο οποίος μέσος, ή/και ελάχιστος αριθμός αγαθών και η οποία δέσμη καταναλωτικών και αποταμιευτικών ροών, προσδιορίζουν τον μέσο, ή/και ελάχιστο εργατικό μισθό, είναι η διασυνοριακή και η διαχρονική σύνδεση των μεγεθών, που αφορούν την καπιταλιστική παραγωγή, τα στοιχεία του κόστους της και η προσδιορισμένη και άμεσα μετρήσιμη διάστασή τους, προκειμένου να μπορούν να προσδιοριστούν, όχι μόνον τα στοιχεία του κόστους της καπιταλιστικής παραγωγής, διαχρονικά και διατοπικά, αλλά κυρίως, βασικώς και πρωτίστως, η μακροοικονομική κατανομή των παραγόμενων αγαθών και της αξίας τους, ανάμεσα στις κοινωνικές και οικονομικές τάξεις, μερίδες και διαστρωματώσεις του οικονομικά ενεργού και ανενεργού πληθυσμού.
Ο Karl Marx ασχολείται, με την θεωρία της αξίας της εργασίας και γι’ αυτόν, σημασία έχει ο προσδιορισμός, μέσα από αυτήν την διαδικασία εντοπισμού των στοιχείων του εργατικού μισθού (είτε, ως μέσου κοινωνικού μισθού, ή ως ελάχιστου επιβίωσης μιας εργατικής οικογένειας, που επιτρέπει την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, στην οποία στηρίζεται η μαρξική θεωρία της αξίας), του γενικού μέτρου σύγκρισης και του ισοδύναμου στοιχείου, το οποίο διασυνδέει, πέρα από τόπο και χρόνο, ως εσώτερο και κυρίαρχο στοιχείο την καπιταλιστική παραγωγή και αποδεικνύει, πέρα από κάθε αμφιβολία, την υφιστάμενη εκμετάλλευση του παραγόμενου κοινωνικού προϊόντος, κατά το μέρος του εκείνο, το οποίο δεν αποδίδεται στους παραγωγούς (τους εργάτες και τους εν γένει εργαζόμενους στην παραγωγική διαδικασία), το οποίο θα μπορούσαμε να ορίσουμε, ως κοινωνικό υπερπροϊόν - όρος ο οποίος απαντάται στον Μαρξ και στους μαρξιστές - και το οποίο στην μαρξική και στην μετέπειτα μαρξιστική ανάλυση ορίζεται, ως υπεραξία και προσδιορίζεται ως το τμήμα εκείνο της παραγόμενης αξίας της εργασίας, το οποίο καρπούται η εκμεταλλευτική καπιταλιστική τάξη, ως υπεραξία, αφαιρώντας το τμήμα αυτό, από τους φυσικούς του παραγωγούς (και η οποία υπεραξία, ορθώς, στην μαρξική ανάλυση δεν ταυτίζεται με το κέρδος των καπιταλιστών, το οποίο ναι μεν, αποτελεί κύριο και βασικό στοιχείο της υπεραξίας, αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν, αφού, η υπεραξία δεν εξαντλείται στο κέρδος, το οποίο είναι μόνον ένα μέρος της υπεραξίας, η οποία, πέραν του κέρδους έχει και άλλα κομμάτια που την συναποτελούν, μαζί με το καπιταλιστικό κέρδος).
Τι θέλησε, λοιπόν, να οικοδομήσει, να κάνει πράξη και να υλοποιήσει ο Καρλ Μαρξ, με την θεωρία της αξίας της εργασίας και του εργατικού μισθού;
Θέλησε να οικοδομήσει την Γενική Θεωρία της Ιστορίας της Φύσης και του Ανθρώπου, με κυρίαρχο τρέχον στοιχείο την θεωρία της καπιταλιστικής οικονομίας, ως ένα ενιαίο κοινωνικοϊστορικό οικοδόμημα, το οποίο πήρε τον τίτλο του Διαλεκτικού και του Ιστορικού Υλισμού.
Friedrich Engels : Το alter ego του Karl Marx. Έχει και ο ίδιος ουσιαστικές ευθύνες για την τροπή που πήρε, μέσα στην ιστορική εξέλιξη, η μαρξιστική θεωρία. Και είναι το ίδιο συνυπεύθυνος και για την ρεφορμιστική, αλλά και για την ολοκληρωτική εκδοχή του, επειδή έζησε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του Marx, μέσα σε ένα ιστορικό μεταίχμιο, που επέτρεψε στο έργο του και στα κείμενά να βρίσκουν την δικαίωσή τους και οι δύο ιστορικές εκδοχές του μαρξισμού.
Βέβαια, ο τίτλος αυτός, ως τέτοιος δεν απαντάται στον ίδιο τον Καρλ Μαρξ. Απαντάται, μερικώς, στον Friedrich Engels και κατά κόρον, μέχρι εξαντλήσεως, στους επιγόνους των δύο αυτών ανδρών, στους οποίους έλαβε μυστικιστικές διαστάσεις, ιδίως όταν ο μαρξισμός κατέστη δόγμα και κυρίαρχος ιδεολογικός μηχανισμός των αρχουσών κομμουνιστικών κομματικών γραφειοκρατικών τάξεων, οι οποίες ανήλθαν στην εξουσία, σε διάφορες χώρες, ανά την υφήλιο, ύστερα από το 1917.
Όμως, μπορεί ο τίτλος του "Διαλεκτικού και του Ιστορικού Υλισμού" να μην απαντάται στον Καρλ Μαρξ, αλλά το περιεχόμενο του εν λόγω τίτλου, ο περιγραφικός ορισμός του, υπάρχει και είναι λεπτομερειακός, μέσα στα μαρξικά κείμενα. Και φυσικά, σε αυτόν τον ορισμό ήταν ο Φρήντριχ Ένγκελς, που ήλθε, εκ των υστέρων, να δώσει τον τίτλο, για τον οποίο κάνω, εδώ, λόγο, προσδιορίζοντας τον μαρξικό ορισμό, ορθώς, ως θεωρία του Διαλεκτικού και του Ιστορικού Υλισμού, η οποία δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια επιστημονική προσπάθεια να κατασκευασθεί μια γενική ενοποιητική θεωρία που να εξηγεί, με ενιαίο τρόπο την Ιστορία της Φύσης και την Ιστορία του Ανθρώπου - καλύτερα της ανθρώπινης κοινωνίας.
(Το γεγονός ότι η επιστημονική αυτή προσπάθεια έμεινε ως απόπειρα και απέτυχε να εξηγήσει τον κόσμο δεν είναι αυτό, που έχει σημασία. Σημασία έχει η προσπάθεια).
Να 'ναι καλά κάποιοι παλιοί μου φίλοι, που με έκαναν και θυμήθηκα τα νειάτα μου!
Μου αρέσει, πάντως, που οι διαφωνίες του 1983 παραμένουν ακέραιες, παρά το διάβα του χρόνου. (Φυσικά και τότε - όπως και τώρα - εγώ δεν ήμουν μαρξιστής. Εκείνοι ήσαν και όπως βλέπω, κάποιοι από αυτούς παραμένουν. Δικαίωμά τους, αλλά την κριτική, θα την διαβάζουν και θα την ακούν, όσο και αν δεν τους αρέσει).
Η πιο αυθεντική και περιγραφική απεικόνιση της έκπτωσης και του εκφυλισμού της μαρξιστικής θεωρίας, σε μια κυρίαρχη ιδεολογία, με όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ψευδούς συνείδησης, έτσι όπως αυτός ο όρος απαντάται στον ριζοσπάστη φιλόσοφο Karl Marx, απεικονίζεται σε αυτή την αφίσσα της "σοβιετικής" εποχής, η οποία αφίσσα αποτελεί φόρο τιμής στους ιδεολογικούς πατέρες του κυρίαρχου εκμεταλλευτικού κοινωνικού και κομματικού γραφειοκρατικού στρώματος των "ειδικών της επαναστατικής επιστημονικής κοινωνικής θεωρίας", που δημιουργήθηκε στην "Ε.Σ.Σ.Δ.", ως καρπός της απόλυτης και ολοκληρωτικής εξουσίας του Κ.Κ.Σ.Ε, όχι μόνον στο πολιτικό πεδίο, αλλά και στο σύνολο της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της χώρας.
Οι μαρξιστές - κυρίως οι "ανανεωτές" - δεν αρέσκονται στο να τους υποδεικνύεται η συνεκτική, άρρηκτη και αδιάσπαστη διασύνδεση, ανάμεσα στην μαρξική θεωρία της αξίας της εργασίας και στο μαρξικό/μαρξιστικό ψευδοεπιστημονικό ιδεολόγημα του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού, με το οποίο ο Μάρξ και οι μαρξιστές θέλησαν να ενοποιήσουν τα πεδία των φυσικών και των κοινωνικών επιστημών. Αυτό, προφανώς, συμβαίνει - ακόμα και όταν δεν ομολογείται - επειδή, αυτή η διασύνδεση της θεωρίας της αξίας της εργασίας με τον διαλεκτικό και ιστορικό υλισμό (πέρα από την ιστορική κατάδειξη του επιστημονικού ατόπου των θεωριών αυτών) παραπέμπει στον μαρξιστικό ολοκληρωτισμό, ο οποίος ξεπήδησε, μέσα από αυτές τις θεωρητικές κατασκευές και έλαβε σάρκα και οστά, μέσα στην ιστορική εξέλιξη στις κοινωνίες που οικοδόμησε ο μαρξισμός στα ερείπια του αποτυχημένου πειράματος της οικοδόμησης μιας εργατοαγροτικής εξουσίας, με κοινωνικοαπελευθερωτικό περιεχόμενο στην επαναστατική Ρωσία την περίοδο 1917 - 1921 και των "σοσιαλιστικών" καθεστώτων, που προέκυψαν, ως αποτελέσματα της κομματικής και κοινωνικοοικονομικής γραφειοκρατικής εξουσίας, που οικοδομήθηκε από τον Λένιν, τους μπολσεβίκους και την Κομμουνιστική Διεθνή, ως ειδικών και αποκλειστικών κατόχων της επαναστατικής επιστημονικής κοινωνικής θεωρίας του μαρξισμού.
Και ο Mikhail Bakunin και η Rosa Luxemburg και ο ένας και η άλλη, μέσα στα πλαίσια της εποχής που έζησαν και εντός των διαφορετικών ιδεολογικών πλαισίων, που ανέπτυξαν την δράση τους, προειδοποίησαν τους μαρξιστές, για όσα έρχονταν, αλλά δεν εισακούστηκαν. Είναι πολύ πιθανό, φυσικά, ακόμα και αν εισακούονταν, οι εξελίξεις, που ακολούθησαν, με την γραφειοκρατικοποίηση του εργατικού κινήματος και τον ολοκληρωτικό εκφυλισμό του μαρξισμού, να μην μπορούσαν να αποτραπούν. Αλλά, ακόμα και έτσι, η ευθύνη των μαρξιστών, για όσα έγιναν παραμένει...
Δυστυχώς, για τους, πάσης φύσεως και εσοδείας, μαρξιστές αυτοί είχαν προειδοποιηθεί, για την κοινωνικοϊστορική αυτή εξέλιξη και από τον Μιχαήλ Μπακούνιν και από την Ρόζα Λούξεμπουργκ, σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Αυτές τις προειδοποιήσεις οι μαρξιστές τις αγνόησαν. Ως εκ τούτου, αυτά που ακολούθησαν στην συνέχεια και η συντηρητική και αντιδραστική αναδίπλωση του μαρξισμού - σε όλες του τις εκδοχές, είτε την κλασσική γραφειοκρατική ρεφορμιστική εκδοχή του, είτε την "επαναστατική" ολοκληρωτική γραφειοκρατική εκδοχή του - υπήρξαν, απολύτως, αναμενόμενα, για τους ψύχραιμους και νηφάλιους παρατηρητές...
Γι' αυτό, λοιπόν, χρήσιμο είναι να μπορούμε να κατανοήσουμε τα βασικά. Αρκεί αυτά τα βασικά να ορώνται στην ολότητά τους και να συνεκτιμάται η αδιάσπαστη συνεκτικότητά τους. Μια συνεκτικότητα διαρκή και άτμητη, η οποία διαπερνά και διασυνδέει την θεωρία της αξίας της εργασίας και τον διαλεκτικό και τον ιστορικό υλισμό και να μην τα παρακάμπτουμε, όχι επειδή έτσι αρέσει σε μένα, ή σε οποιονδήποτε άλλον, αλλά επειδή έτσι αρέσει στον Καρλ Μαρξ και στον Φρήντριχ Ένγκελς, δηλαδή στους πρωτεργάτες αυτών των θεωριών, τις οποίες κατασκεύασαν, πρωτοπορώντας στην εποχή τους (και άσχετα από το γεγονός ότι απέτυχαν), με σκοπό την πλήρη ενοποίηση των επιστημονικών πεδίων της Φύσης και της Ιστορίας.
Ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλλι Στάλιν, μέσα σε μια αποθέωτική προπαγανδιστική αφίσσα, δίνει το ανεξίτηλο στίγμα της απόλυτης εξουσίας της κομμουνιστικής κομματικής γραφειοκρατίας, η οποία είχε εξελιχθεί σε μια ολοκληρωτική εξουσία μιας φαραωνικής τυρρανίας και απεικονίζεται, ως ο στιβαρός τιμονιέρης της "Ε.Σ.Σ.Δ." - όπως έκανε και ο καλός και πιστός μαθητής του, ο Μάο Τσετούννγκ στην Κίνα, λίγες δεκαετίες αργότερα. Όσο και αν αυτό φαίνεται δύσκολο και όσο και αν οι μαρξιστές δεν μπορούν, για συναισθηματικούς λόγους, να δεχθούν κάτι τέτοιο και να προβούν σε μια ανάλογη παραδοχή, η αλήθεια είναι ότι οι ρίζες αυτού του καθεστώτος και όσων αντίστοιχων αυτό το καθεστώς γέννησε (και το οποίο υπήρξε - όπως και οι σύγχρονες επιβιώσεις του είναι - ο έμπρακτος πλήρης εκφυλισμός των κοινωνικοαπελευθερωτικών ιδεών), βρίσκονται μέσα στο έργο του Καρλ Μαρξ και στον αντίστοιχο εκφυλισμό αυτού του έργου, μέσα από την έκπτωσή του, σε ένα ψευδο/αντιεπιστημονικό ιδεολογικό/ψευδοσυνειδησιακό δόγμα. Η απόσταση ανάμεσα στον εκφυλισμό και την κατάπτωση της μαρξιστικής θεωρίας και στην αντιστοίχισή της στην πολιτική και κοινωνική πράξη και πρακτική των πολιτικοϊδεολογικών επιγόνων του Μαρξ και του Ένγκελς, δεν ήταν μεγάλη, ούτε και η διάνυση αυτής της απόστασης υπήρξε πολύ δύσκολη. Το αντίθετο, μάλιστα...
Έτσι, όμως, με αυτή την επιστημονική (ή καλύτερα την επιστημονικοφανή) τους απαίτηση, για πλήρη ενοποίηση όλων των επιστημονικών πεδίων και την αποκλειστική πρωτοκαθεδρία στην επιστήμη και στους "επαΐοντες" φυσικοκοινωνικούς "επιστήμονες", οι Karl Marx και Friedrich Engels δεν έκαναν τίποτε περισσότερο, μέσα από την λειτουργία του μηχανισμού της "ετερογονίας των σκοπών", από το να οικοδομήσουν μια ολοκληρωτική θεωρία, η οποία κατέστη το καταλληλότερο όργανο, για την οικοδόμηση και την ιδεολογική δικαιολόγηση της ολοκληρωτικής εξουσίας των "επιστημόνων της επαναστατικής κοινωνικής και οικονομικής θεωρίας", οι οποίοι συγκεκριμενοποιήθηκαν στο κοινωνικό στρώμα της ιεραρχίας των κομμουνιστικών κομματικών γραφειοκρατιών και στην εξουσία, που αυτές οι γραφειοκρατίες εξέφρασαν (και εξακολουθούν να εκφράζουν, αφού, παρά την κατάρρευση των καθεστώτων του "υπαρκτού σοσιαλισμού", η ολοκληρωτική μαρξιστική γραφειοκρατική εξουσία, εξακολουθεί να διοικεί με σιδηρά πυγμή, περισσότερους από 1.400.000.000 ανθρώπους στον πλανήτη μας).
Η κατάδειξη και η υπόδειξη αυτής της άρρηκτης συνοχής, που διαπερνά το σύνολο των μαρξικών ιδεών και της μαρξιστικής θεωρίας, ξεκινώντας από την θεωρία της αξίας της εργασίας και καταλήγοντας στον Διαλεκτικό και τον Ιστορικό Υλισμό, στενοχωρεί, διαχρονικά, τους μαρξιστές διανοούμενους. Και αυτό είναι κατανοητό.
Δεν πειράζει. Θα τους περάσει. Το έχουν συνηθίσει, άλλωστε...
(Το κείμενο αυτό προέκυψε από τις θέσεις, που εξέφρασα, στις 4 και στις 5/9/2012, σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, που αναπτύχθηκε, ως σχολιασμός σε ένα άρθρο του αφελούς - αλλά και ταϊσμένου από τα αφεντικά του - κ. Αντώνη Καρακούση, με τίτλο : "Η γελοιότης των αγορών" http://aristeristrouthokamilos.blogspot.gr/2012/09/blog-post_3006.html ).
Σχόλια
Οντως, ο Μαρξ προσπαθησε να κατασευασει την ενοποιημενη θεωρια της ιστοριας και εξελιξης της ανθρωπινης κοινωνιας.
Και η μεγαλυτερη κατακτηση του μαρξισμου για την επιστημη δεν ειναι η κριτικη της πολιτικης οικονομιας του καπιταλισμου, οπως λανθασμενα πιστευεται, αλλα αυτη ακριβως η ακριβεστερη περιγραφη και ανακαλυψη των νομων που διεπουν την κινηση της ιστοριας.
Συνεισφεροντας στην προοδο της φιλοσοφιας της ιστοριας, απο τη διαλεκτικη του Ηρακλειτου εως τον ιστορικο ιδεαλισμο του Χεγκελ, ο Μαρξ ξεπερασε τον τελευταιο καταδεικυωντας οτι το επομενο σταδιο αναπτυξης της ανθρωποτητας θα ειναι ο σοσιαλισμος, και στοιχειοθετωντας ετσι και οριζοντας το νοημα του επιστημονικου σοσιαλισμου, που τον διαχωρισε απο τον ουτοπικο σοσιαλισμο (Σαιντ Σιμον, Φουριερ, Οουεν) - ο τελευταιος ναι μεν καλουσε προς αυτην την κατευθυνση, αλλα δεν εντοπιζε την επιστημονικη αναγκαιοτητα της μεταβασης -.
Οι Αναρχικοι στοχαστες και οι Ελευθεριακοι σοσιαλιστες(οπως και ο Καστοριαδης) ξεχασανε αυτο το στοιχειο, οπισθοδρομοντας στην εποχη προ επιστημονικου σοσιαλισμου (Στην ουσια τοποθετωντας τους εαυτους τους εκει που ητο οι ουτοπικοι σοσιαλιστες).
Ολοι αυτοι, οπως και ο συμπαθης Τασος βιαζονται πολυ να καταδικασουν τον μαρξισμο γιατι δεν βλεπουν οτι
η ιστορια ποτε δεν εξελισσεται γραμμικα και προβλεψιμα. Αντιθετως, εχουμε μεταβολες, παλινορθωσεις, επαναστασεις, αντεπαναστασεις και ολα αυτα δεν εχουν νοημα αν δεν τα δει κανεις σε βαθος χρονου. Οπως ακριβως ο καπιταλισμος διαδεχθηκε ως συστημα τη φεουδαρχια οχι γραμμικα και προβλεψιμα, αλλα μεσα απο αντιφατικες και αλληλοσυγκρουομενες καταστασεις που σταθεροποιηθηκαν μετα απο αιωνες, ετσι
η εδραιωση του σοσιαλισμου ειναι μακρυα ακομη και εχουμε δει μονο την πρωτη πρωιμη αποπειρα εφαρμογης του.
Το οτι η Ιστορια δεν εχει γραμμικη εξελιξη δεν συνεπαγεται οτι δεν εχει νομους και οτι ειναι μια χαοτικη θαλασσα που κανεις δεν δυναται να προσδιορισει τι μελλει γενεσθαι ουτε βραχυπροθεσμα, ουτε μακροπροθεσμα.
Και η αληθεια ειναι οτι ως σημερα κανενας δεν καταφερε να καταρριψει τον Μαρξ στον τομεα της φιλοσοφιας της ιστοριας. Καμια αναλυση δεν εχει ακυρωσει τη δικια του, παρολη τη γοητεια του μεταμοντερνου, που μας καλει να ενδωσουμε στη χαωδη δινη των παντων..
Επισης, το οτι ο μαρξισμος σαν πλεγμα ολων των προαναφερθεντων συνεπγαεται ολοκληρωτικα γραφειοκρατικα καθεστωτα, να με συμπαθατε, αλλα δεν θα παρω.
Ποτε η ιστορια δεν εξελισσεται γραμμικα.
Και καλο θα ηταν να μην απορριπτουμε συλληβδην την εμπειρια αυτων των ιστοριων, παρολη την διαφωνια μας προς τον ολοκληρωτισμο, παρολη την 'προσκαιρη' επικρατηση του κευνσιανικου καπιταλισμου του κοινωνικου κρατους. Ας θυμηθουμε οτι αν δεν υπηρχε αυτος ο γραφειοκρατικος, ολοκληρωτικος σοσιαλισμος στς χωρες τ 'ύπαρκτου', κοινωνικο κρατος στο δυτικο κοσμο ειτε δεν θα υπηρχε, ειτε θα ηταν στ επιπεδα των αρχων του 20 αιωνα.
Τα οσα εκτυλιχθηκαν σε αυτην την ιστορικη εμπειρια σφραγιζουν την πρωτη αποπειρα εγκαθιδρισης σοσιαλιστικου καθεστωτος στον κοσμο, αλλα δεν καθοριζουν σε τιποτα το μελλον του.
Τα πιο λαμπρα ειναι μπροστα μας
Θ.Σ.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει συζήτηση. Συζήτηση μπορεί να γίνει. Αλλά μια τέτοια συζήτηση είναι μια δυσχερέστατη συζήτηση, αφού τα ορθολογικά επιχειρήματα λείπουν, ή, έστω, σπανίζουν. Όμως, όσο δυσχερής και αν είναι αυτή η συζήτηση, είναι μια συζήτηση, που, πάντοτε, αξίζει να γίνει.
Ειλικρινά, έψαξα στο κείμενό σου να βρω κάποια ορθολογικά επιχειρήματα και με δυσκολία βρήκα λίγα ψήγματα από αυτά. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι θέσεις που αναπτύσσονται στο κείμενο αυτό αποτελούνται από πεποιθήσεις, που δεν περιέχουν κάποια ορθολογική αιτιολόγηση. Και οι πεποιθήσεις, αυτού του είδους, δύσκολα απαντώνται με ορθολογικά αντεπιχειρήματα.
Λες, π.χ. ότι ο μαρξισμός δεν καταρρίπτεται επειδή η Ιστορία δεν κινείται γραμμικά. Μα, προφανώς, η Ιστορία δεν κινείται γραμμικά. Για τον Καρλ Μαρξ, όμως, η Ιστορία, σε τελική ανάλυση κινείται γραμμικά, γιατί οι νόμοι της ιστορικής εξέλιξης, από την ίδια τους την φύση και την κατασκευή είναι γραμμικοί νόμοι, οι οποίοι παράγουν και λειτουργούν μέσα από κανονικότητες. Όταν ο Μαρξ κατασκεύασε την θεωρία του, ως επιστημονική θεωρία που περιγράφει τους νόμους, που διέπουν την κίνηση της Ιστορίας, με τις όποιες κανονικότητες και τα στάδια αυτής της κίνησης, αυτό που έκανε δεν είναι τίποτε περισσότερο από την εισαγωγή της γραμμικότητας, μέσα στην Ιστορία. Και φυσικά το να πούμε ότι αυτή η γραμμικότητα δεν αφορά το βραχυπρόθεσμο επίπεδο των ιστορικών εξελίξεων δεν αλλάζει αυτή την κατάσταση, που διέπει τον μαρξισμό ως γενική θεωρία της Ιστορίας της φύσης και του ανθρώπου.
Αλλά δεν είναι το βραχυπρόθεσμο επίπεδο, αυτό που ενδιαφέρει τον Μαρξ, ως επιστήμονα και φιλόσοφο. Το βραχυπρόθεσμο επίπεδο της ιστορικής εξέλιξης είναι ένα ζήτημα που αφορά την τρέχουσα πολιτική διαχείριση και εκείνους που προβαίνουν σε αυτήν την διαχείριση, δηλαδή τους πολιτικούς - και ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο Μαρξ ο οποίος υπήρξε ένας σκληρός πολιτικός γραφειοκράτης, ο οποίος ενδιαφερόταν για τα καθημερινά ζητήματα της πολιτικής διαχείρισης και για τις εξελίξεις σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο.
Όμως, ως κοινωνικός επιστήμονας και ως φιλόσοφος, ο Μαρξ ενδιαφερόταν για τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις και σε αυτό το επίπεδο είναι, που εισήγαγε (σύμφωνα με την θεωρία του, την οποία παρουσίασε, ως επιστήμη) το σύμπαν των νόμων, που διέπουν την Ιστορία, με τις κανονικότητές τους και την αναγκαστική γραμμικότητα που διέπει την κίνηση κάθε νόμου και κάθε συνδυασμού νόμων, που συγκροτούν το σώμα μιας θεωρίας, η οποία θέλει να εμφανίζεται ως επιστημονική.
Από εκεί και πέρα, η πασιφανής έμπρακτη αποτυχία του μαρξισμού, σε οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ιστορική εξέλιξη, για να κριθεί πρέπει να περάσουν μεγάλα χρονικά διαστήματα. Αιώνες.
Αλλά, τέτοιου είδους χρονικά περιθώρια δεν τα έχουμε, εμείς που ζούμε μέσα στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και μέσα στον συγκεκριμένο βιολογικό κύκλο ζωής στον οποίο βρισκόμαστε. Ως εκ τούτου, αν δεν μείνουμε στην ανάλυση των ιστορικών δεδομένων που έχουμε μπροστά μας και στην εμπειρία που έχουμε αποκομίσει από αυτά τα δεδομένα για να κρίνουμε μια θεωρία (εδώ την μαρξιστική θεωρία), τότε δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο, εκτός από το να καταφύγουμε στην πίστη.
Για τους λόγους αυτούς, αγαπητέ φίλε, δεν έχω σκοπό να καταφύγω σε οποιουδήποτε είδους πίστη, γύρω από αυτού του είδους τα ζητήματα, που αφορύν τις ανθρώπινες κοινωνίες και την Ιστορία τους. Είτε αυτή η πίστη είναι μαρξιστική, ή κεϋνσιανή, ή άλλη. Ακόμη και αν αυτή η πίστη είναι μια "αληθινή" πίστη - δηλαδή ακόμα και εάν μπορέσει να περιγράψει, επιτυχώς, μια ακολουθία συμβάντων, προβλέποντας κάποια μερική ή γενική εξέλιξη της ανθρώπινης Ιστορίας και των κοινωνιών, που συναπαρτίζονται από τα ανθρώπινα σύνολα. (Και αυτό, διότι η όποια πρόβλεψη, που θα έχει γίνει μέσα από μια διαδικασία πίστης, θα είναι μια πρόβλεψη, η οποία δεν παραπέμπει σε κάποια επιστημονική αποτίμησή της, αλλά που έγινε τυχαία, με έναν τρόπο που παραπέμπει περισσότερο σε μια μεθοδολογία, η οποία αντιστοιχεί στην μαγεία, παρά στην επιστημονική μέθοδο).
Και όπως είπα, κάθε πίστη την σέβομαι,αλλά προτιμώ να κρατώ τις αποστάσεις μου από οποιαδήποτε πίστη και από τα ανορθολογικά συμπεράσματα, στα οποία αυτή η πίστη οδηγεί τους οπαδούς της.
Πάντα φιλικά.
Οι θεσεις μου δεν αναπτυχθηκαν οπως πρεπει και λεπτομερως προφανως. Ηταν μια επιγραμματικη απαντηση στο επισης επιγραμματικο αρθρο που παρεθεσες, στα ιδια πλαισια.
Και εγω φιλικα και καλοπροαιρετα απλα κατεθεσα την οπτικη μου πανω στο αρθρο σου.
ΠΑρολαυτα, να με συμπαθας, αλλα επετρεψε μου να σου πω οτι ειναι οσο ομολογια πιστης θα ηταν η επιχειρηματολογια ενος συγχρονου φυσικου υπερ της θεωριας των υπερχορδων.
Ομολογια πιστης που δεν εδραζεται στην επιστημη, δεν εχει σχεση με την υπερασπιση επιστημονικης θεωριας. Αλλωστε ουδεποτε ειπα οτι η θεωρια του Καρλ Μαρξ δεν θα ξεπεραστει ποτε.
Η επιστημη λειτουργει με την αυτοαναιρεση της και ετσι προχωραει εξ απανεκαθεν - που λενε -.
Αυτο που ειπα ειναι οτι η θεωρια του Κ.ΜΑρξ στο επιστημονικο πεδιο της φιλοσοφιας της ιστοριας ουσιαστικα (δηλαδη της μελετης της δομης, των νομων και της κινησης της ιστοριας), δυστυχως η ευτυχως δεν
εχει καταρριφθει ακομη. Και επιχειρηματολογησα πανω σε αυτο.
Το αρθρο σου υποπιπτει σε τεραστια λογικα σφαλματα αφου ταυτιζει την πρωιμη εκδηλωση σοσιαλιστικου μετασχηματισμου της κοινωνιας με μια de facto προδιαγεγραμμενη πορεια οποιασδηποτε τετοιας αποπειρας ως ανεπαρκεια του Μαρξισμου.
Απο που προκυπτει αραγε αυτο αγαπητε ΤΑσο;
Γραφεις: 'Για τον Καρλ Μαρξ, όμως, η Ιστορία, σε τελική ανάλυση κινείται γραμμικά, γιατί οι νόμοι της ιστορικής εξέλιξης, από την ίδια τους την φύση και την κατασκευή είναι γραμμικοί νόμοι, οι οποίοι παράγουν και λειτουργούν
μέσα από κανονικότητες. Όταν ο Μαρξ κατασκεύασε την θεωρία του, ως επιστημονική θεωρία που περιγράφει τους νόμους, που διέπουν την κίνηση της Ιστορίας, με τις όποιες κανονικότητες και τα στάδια αυτής της κίνησης, αυτό που έκανε δεν είναι τίποτε περισσότερο από την εισαγωγή της γραμμικότητας, μέσα στην Ιστορία'
Νομοι, νομοτελειες, κανονικοτητες και σταδια = γραμμικοτητα; Μηπως υποπιπτεις παλι σε λογικο σφαλμα; και γραμμικοτητα αραγε σε ποιο επιπεδο ιστορικου μικροσκοπιου;
Γραμμικοτητα σημαινει αυστηρη ακολουθια προδιαγεγραμμενων σημειων σε μια ευθυγραμμη πορεια. Που στη θεωρια του ΜΑρξ γραφτηκε δαυτο;
Ουδεποτε η ιστορια εξελιχθηκε γραμμικα και ουτε και τωρα θα εξελιχθει ετσι. Ποσες παλινορθωσεις, ανισομερεις μεταβασεις, επαναστασεις - αντεπαναστασεις ειχαμε μεχρι να εδραιωθει ενα σταδιο αναπτυξης;
Ας θυμηθουμε..
Γραμμικοτητα σημαινει οτι δεν υπαρχει καμια πρωτη αποπειρα, σημαινει οτι ολος ο πλανητης οπου κατοικει το ζωο ανθρωπος θα μεταβει με μιας στην σοσιαλιστικη κοινωνια.
Κατι που ναι, εχει επιβεβαιωθει οτι δεν ισχυει.
'Η πασιφανης εμπρακτη αποτυχια του μαρξισμου' ομως με ππροβληματιζει πως προκυπτει, καθοτι ο μαρξισμος ουδεποτε υιοθετησε την οπτικη αυτη..
Γραφεις 'Αλλά, τέτοιου είδους χρονικά περιθώρια δεν τα έχουμε, εμείς που ζούμε μέσα στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο και μέσα στον συγκεκριμένο βιολογικό κύκλο ζωής στον οποίο βρισκόμαστε. Ως εκ τούτου, αν δεν μείνουμε στην ανάλυση των ιστορικών δεδομένων που έχουμε μπροστά μας και στην εμπειρία που έχουμε αποκομίσει από αυτά τα δεδομένα για να κρίνουμε μια θεωρία (εδώ την μαρξιστική θεωρία), τότε δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο, εκτός από το να καταφύγουμε στην πίστη'
Θα συμφωνησω στο πρωτο οτι χρονικα περιθωρια δεν εχουμε. Δεν εχουμε να αφησουμε την κατασταση ως εχει και να μην δρασουμε στην κατευθυνση που αντιλαμβανομαστε ως διεξοδο. Αυτο φυσικα θα το αποφασισουν οι κοινωνιες και οι λαοι, και οχι με αξονα το τι μας λεει η επανασταστικη θεωρια.
Το τελευταιο ειναι αντικειμενο επιστημονικης μελετης. Οι κοινωνιες θα κινηθουν με βαση την αναγκαιοτητα της στιγμης και το ενστικτο αυτοσυντηρησης τους. Δεν θα κινηθουν με βαση την αναλυση ιστορικων δεδομενων, οπως δεν το εκαναν και ποτε ως σημερα.
Παρολαυτα, ο μελετητης η ο επιστημονας μπορει να διακρινει την ιστορικη εξελιξη της κοινωνιας ως αναπτυσσομενου συστηματος και να εξαγει συμπερασματα.. Γιαυτον τα ιστορικα δεδομενα εχουν σημασια.
Και αυτα ουδολως καταδεικνυουν οτι ο σοσιαλισμος δεν εχει θεση στο μελλον της ανθρωποτητας.
Αγαπητε Τασσο, θα επαναλαβω αυτο που ειπα και πριν:
Τα καλυτερα ειναι μπροστα μας. Ισως να μην ειναι για εμας, αλλα για τα παιδια μας η τα εγγονια μας η καποιους πιο μακρινους απογονους.
Ο σοσιαλισμος ομως - ο υστερος, ανεπτυγμενος κομμουνισμος και οχι ο στρεβλος πρωιμος γραφειοκρατικος - ειναι το μελλον της ανθρωποτητας,οχι το αιωνιο, αλλα το επομενο εδραιωμενο σταδιο ιστορικης εξελιξης μετα τον καπιταλισμο.
Θ.Σ.
Ως γραμμικότητα εννοώ την ύπαρξη καθορισμένων σημείων σε ένα χώρο, που βρίσκονται σε (και προσδιορίζουν μια) ευθεία γραμμή.
Με αυτή την έννοια, το έργο του Μαρξ σε μακροσκοπικό ιστορικό επίπεδο (δηλαδή σε μεσομακροπρόθεσμη και σε μακροπρόθεσμη προοπτική) είναι γραμμικό, αφού, ως επιστημονικό έργο (που θέλει να είναι), διέπεται από ιστορικοκοινωνικούς νόμους, με αυστηρές κανονικότητες και προδιαγεγραμμένα αποτελέσματα, πάνω στην βάση του αίτιου και του αιτιατού, μέσα στην διαδοχική σειρά της ανθρώπινης ιστορίας, πέρα από τις όποιες, επί μέρους, ανθρώπινες βουλήσεις, σε ατομικό και σε συλλογικό επίπεδο, οι οποίες βουλήσεις, από τους νόμους της κίνησης της Ιστορίας, όπως τους περιγράφει η μαρξιστική θεωρία, θα υποχρεωθούν να υποταχθούν στην προδιαγεγραμμένη ιστορική εξέλιξη, η οποία είναι, ιστορικά, αναπότρεπτη, ως προϊόν που προκύπτει από την ίδια την κανονιστική λογική των νόμων κίησης της Ιστορίας, που διέπουν την πορεία της ανθρωπότητας.
Έτσι, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, διαφοροποίησε ιστορικά τις παραγωγικές σχέσεις και μέσα από ποσοστικές συσσωρεύσεις οδήγησε, μέσα από ποιοτικά άλματα, σε μια σειρά κοινωνικοοικονομικών καθεστώτων (τρόπους παραγωγής), τα οποία αλληλοδιαδέχθηκαν το ένα το άλλο. Δυολοκτησία - Δουλοπαροικία - Καπιταλισμός. (Αν και ο Μαρξ κάνει και κάποιες αναφορές και σε ένα ειδικό καθεστώς το οποίο αποκαλεί "ασιατικό τρόπο παραγωγής" αναφερόμενος στα φαραωνικά καθεστώτα και στις ασιατικές αυταρχίες, χωρίς να επιμένει και να εξειδικεύει, γύρω από αυτό).
Αυτή είναι η αυστηρή κανονιστική γραμμικότητα της μαρξικής θεωρίας, η οποία αποτελούμενη από αναπότρεπτες νομοτέλειες, έχει τον κομμουνισμό (και στις δύο του φάσεις), ως έσχατο σημείο, μέσα σε αυτήν την νοούμενη, ως ιστορική ευθεία. Η μετάβαση από τον ένα τρόπο παραγωγής, στον άλλο, γίνεται αλληλοδιάδοχα, ο ένας διαδέχεται τον άλλο, κατά σειρά διαδοχής και χωρίς άλματα (χωρίς δηλαδή να υπερπηδήσει ή να παρακάμψει ο ένας τον άλλον), αφού ουδείς τρόπος παραγωγής εξαφανίζεται από το ιστορικό προσκήνιο, χωρίς να εξαντλήσει όλες τις δυνατότητές του, όπως, χαρακτηριστικά έχει γράψει ο ίδιος ο Μαρξ.
Ακόμα και αν αυτή η μεθοδολογία της μαρξικής θεωρίας ήταν ορθή, ακόμα και αν το περιεχόμενο της μαρξικής θεωρίας ήταν ορθό, εγώ θα ήμουν αντίθετος σε αυτή την κατάσταση, για τον απλούστατο λόγο ότι, με αυτό τον τρόπο, παραγκωνίζεται η προσωπική επιλογή των ανθρώπων και η κοινωνική επιλογή των ανθρώπινων συνόλων να προσδιορίζουν τους σκοπούς και τους στόχους τους, αφού, μέσα από αυτή την διαδικασία, οι άνθρωποι και οι κοινωνίες πραγμοποιούνται, καθιστάμενοι και καθιστάμενες υπηρετικά όργανα στόχων και σκοπών, τους οποίους δεν μπορούν να ελεγξουν.
Αυτή η θέαση της Ιστορίας, ευτυχώς, δεν είναι ορθή. Είναι εσφαλμένη και αποτελεί την "ιουδαιοχριστιανική" πλευρά του Μαρξ, ο οποίος αντικατέστησε τα, περί ουράνιου Παραδείσου, θρησκευτικά δόγματα και τις σχετικές, με αυτά δοξασίες, με μια υλιστική επιστημονικοφανή δογματική κατασκευή ενός επίγειου Παραδείσου, η οποία στην εποχή του, υπήρξε αληθοφανής και η οποία στα καθεστώτα του "υπαρκτού σοσιαλισμού" κατέστη ανοικτά μια επίσημη κρατική νεοθεολογία, η οποία απετέλεσε και την επίσημη κρατική ιδεολογία της εξουσίας των νέων καθεστώτων, όπως αυτή εκφράστηκε από την κομματική γραφειοκρατία, δηλαδή το νέο κυρίαρχο εκμεταλλευτικό κοινωνικό στρώμα, που ανέλαβε την διοίκηση των κοινωνιών, που βρέθηκαν κάτω από την κυριαρχία του φορέα της εξουσίας του στρώματος αυτού και ο οποίος φορές ήσαν τα λενινιστικής ιδεολογίας κομμουνιστικά κόμματα. (Και εξακολουθούν να είναι και τώρα, εκεί που ασκούν, ακόμα, την εξουσία τους, παρά την ενσωμάτωσή τους στο σύγχρονο γραφειοκρατικό καπιταλιστικό σύστημα, του οποίου, άλλωστε, τα καθεστώτα αυτά ήσαν ευθύς εξ αρχής).
Τώρα, πιά, εδώ και πολύν καιρό, ξέρουμε ότι δεν είναι έτσι τα πράγματα. Ο Καρλ Μαρξ έσφαλε. Στην εποχή του πρόσφερε πολλά. Έκανε και πολλή ζημιά είναι η αλήθεια, αλλά πρόσφερε κιόλας. Τώρα δεν έχει να προσφέρει κάτι περισσότερο (χωρίς αυτό α σημαίνει ότι το σύνολο του έργου του είναι για τα σκουπίδια. Δεν είναι).
Καιρός, λοιπόν, είναι να απεγκλωβιστούμε από την λογική του. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να γίνει μόνο με το επιχείρημα. Και δεν μπορεί να γίνει μόνο με το επιχείρημα, διότι στα ζητήματα πίστης, η επιχειρηματολογία δεν αρκεί.
Και όταν λέω ότι το επιχείρημα δεν αρκεί, εννοώ ότι, για να απεγκλωβισθεί κάποιος από μια θεωρία την οποία πιστεύει, πρέπει να ανατραπεί η συναισθηματική σχέση, που έχει αναπτύξει με αυτήν. Αλλά για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει η τρέχουσα εμπειρία του να ανατρέψει τα βιώματα (ααπόσπαστο και καθοριστικό μέρος των οποίων είναι και το συναισθηματικό σκέλος της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου και των όποιων βαρών έχει φορτώσει το συναίσθημα στην ανθρώπινη στάση ζωής, στην συμπεριφορά και στις πεποιθήσεις) του όποιου πιστού. Μια τέτοια εξέλιξη, όμως, δεν μπορεί να διαταχθεί, ούτε να παραγγελθεί. Γι' αυτό και είναι πάντοτε δύσκολη. Και ως εκ τούτου, απαιτείται υπομονή (και πολλή συζήτηση).
Το να λέμε ότι ο Μαρξ "έκανε μεγάλο κακό" με την θεωρία του απλά δεν υπάρχει. Βρωμάει ιδεολογία αυτή η θέση.
Πρέπει να καταλάβουμε τι νόημα έχει η έννοια "νόμος" στον Μαρξ. Διότι άλλο ο νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους και άλλο ένας υποτιθέμενος δι-ιστορικός νόμος που προδιαγράφει την κίνηση της ιστορίας.
Ήταν όντως πεποίθηση του Μαρξ ότι η ιστορία εξελίσσεται προοδευτικά. Ο Μαρξ πίστευε ότι με το που θα προέκυπτε η αντίφαση μεταξύ παραγωγικών σχέσεων και παραγωγικών δυνάμεων, η επανάσταση θα ήταν αναπόφευκτη. Τελικά δεν συνέβη αυτό, αλλά αυτός ο "νόμος" δεν ήταν ένα αξίωμα πάνω στην θεωρία του Μαρξ, όπου η απόδειξη ότι είναι λανθασμένος μας οδηγεί και στην παραδοχή ότι η θεωρία είναι λάθος. Ο Μαρξ επίσης θεωρούσε πως τίποτα δεν μπορεί να προκύψει αν δεν έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για αυτό. Κάθε πράγμα μπορεί να αναδυθεί μόνο στην ώρα του. Αυτή η θέση είναι ρεαλιστική κατά την γνώμη μου, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει αξιωματική βάση για την οικοδόμηση μιας θεωρίας - και ο Μαρξ δεν την έθεσε ως βάση.
Η θεωρία του Μαρξ είναι η πρώτη, απ΄όσο γνωρίζω, η οποία ως βάση έχει την (κριτική) επιστήμη. Στην εμμενή κριτική του της αστικής κοινωνίας και της πολιτικής οικονομίας, προσπαθεί από την θεμελιώδη κοινωνική σχέση (το εμπόρευμα) να φτάσει σε κάποια συμπεράσματα. Το ενδιαφέρον είναι ότι εκεί όπου οι αστική και μικροαστική (Προυντόν πχ) θεωρία έφτανε σε σημείο ώστε να επικαλείται την μεταφυσική (παγκόσμιο πνεύμα, αυτοκινούμενη ιδέα, ανέκαθεν η παραγωγή ήταν κατα βάση "καπιταλιστική", οι άνθρωποι είναι φύσει κακοί), ο Μαρξ κάνει μια τομή και τους κουνάει το δάχτυλο. Δεν υπάρχουν τυφλοί νόμοι, υπό την επενέργεια των οποίων καθιερώθηκαν οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής, αλλά αντίθετα ήταν ΣΥΝΕΙΔΗΤΕΣ! Εδώ σταματάει όμως η πολιτική οικονομία και αρχίζει η ιστορία και η πολιτική. Εδώ αρχίζει η ωμή βία: το φαινόμενο που είναι γνωστό ως πρωταρχική συσσώρευση. Εδώ βέβαια δεν τίθεται θέμα αμφισβήτησης, ακόμα και αντιμαρξιστής να είσαι (όπως αρκετοί που ήθελαν να παραμείνουν επαναστάτες).
Ο Μαρξ έχει μια άποψη για την ιστορία και για την φύση (στην πρώιμη περίοδό του κυρίως) αλλά ο ίδιος έλεγε πως το έργο του θα είναι πέρα για πέρα ιστορικό, μετά το πέρας των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Όποιος λέει ότι ο Μαρξ έφτιαξε σύστημα με το οποίο ερμηνεύει όλη την ιστορία είναι κομπογιανίτης. Ξεκάθαρα πράγματα.
Χ.
Ως εκ τούτου, βρίσκεται, εκτός των κριτηρίων που ο ίδιος έβαλε, η όποια απόπειρα, ή προσπάθεια, να ειπωθεί ότι η ιστορική διάψευση των κεντρικών αξόνων της θεωρίας αφήνει άθικτη την ίδια την θεωρία.
Αλλά, πέρα από τα όποια κριτήρια θέτει, ή δεν θέτει ο όποιος κοινωνικός επιστήμονας - και φυσικά ο Μαρξ ήταν επιστήμονας και μάλιστα είναι ο ουσιαστικός πατέρας του σύγχρονου επιστημονικού κλάδου της κοινωνιολογίας -, προκειμένου να κρίνει την ορθότητα των διαφόρων θεωριών (και της δικής του) είναι η ίδια η επιστημονική ανάλυση, που θέτει τα κριτήρια αυτά, ως απαραίτητα εργαλεία για την επαλήθευση (ή, ορθότερα, την μη διαψευσιμότητα) των επιστημονικών θεωριών.
Π.χ. η μαρξική και η μαρξιστική ανάλυση για τον κεντρικό ρόλο της εργατικής τάξης (του ευρέως πλειοψηφικού κοινωνικού ρεύματος του βιομηχανικού προλεταριάτου) στην επαναστατική διαδικασία και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, διαψεύστηκε, παταγωδώς, από την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη.
Μπορούμε, αγαπητέ φίλε, και νομιμοποιούμεθα να πούμε ότι αυτή η ιστορική εξέλιξη δεν επηρεάζει την μαρξική (και την μαρξιστική) θεωρία, ως προς την ορθότητά της;
Θα μου επιτρέψεις να μην νομίζω ότι μπορούμε και να συμπεραίνω ότι δεν νομιμοποιούμεθα.
Και έχω την γνώμη ότι, αν το δεις, ψύχραιμα και δίχως συναισθηματισμούς, θα συμφωνήσεις και εσύ...
Το πρόβλημα της ερμηνευτικής ικανότητας της μαρξικής θεωρίας στο σήμερα δεν έχει να κάνει με το γεγονός ότι η εργατική τάξη δεν φαίνεται να είναι επαναστατική -που στην τελική, αν το δούμε από την ανάποδη, αν μια τάξη κάνει την επανάσταση, αυτή δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτή που αρνείται την κατάσταση άρνησης στην οποία βρίσκεται, δηλαδή την εργατική τάξη. Το πρόβλημα έχει να κάνει με κάτι το οποίο ο Μαρξ το γνώριζε καλύτερα απ΄τον καθένα και κατα κάποιο τρόπο αποτελεί επιβεβαίωση της θεωρίας του, την ίδια στιγμή που το ίδιο ακριβώς το γεγονός την καθιστά μερικώς αναχρονιστική. Αυτό είναι το ζήτημα της παραγωγής Αξίας. Μετά την επανάσταση που έφερε η μικρο-ηλεκτρονική και η εφαρμογή της στην παραγωγή, το ποσό της ανθρώπινης ζωντανής εργασίας μειώθηκε τρομακτικά και πλέον ο ίδιος ο παραγωγικός μηχανισμός δεν χρειάζεται τόσους εργάτες όσους παλιότερα, και άρα θίγεται,τρόπον τινά, ο πυρήνας της θεωρίας: η θεωρία της Υπεραξίας. Ο Μαρξ το γνώριζε καλύτερα απ΄τον καθένα αυτό, όταν έλεγε ότι:
"Το ίδιο το Κεφάλαιο είναι μια κινούμενη αντίφαση.Προσπαθεί να περιορίσει τον χρόνο εργασίας στο ελάχιστο, ενώ από την άλλη μεριά τοποθετεί τον χρόνο εργασίας σαν μοναδικό μέτρο και πηγή του πλούτου… Από τη μια μεριά … ξυπνά όλες τις δυνάμεις της επιστήμης και της φύσης, όπως και του κοινωνικού συνδυασμού και της κοινωνικής συναλλαγής, για να κάνει τη δημιουργία του πλούτου ανεξάρτητη από τον χρόνο εργασίας που καταβλήθηκε γι’ αυτόν. Από την άλλη μεριά, αυτές τις γιγάντιες κοινωνικές δυνάμεις που δημιουργήθηκαν μ’ αυτόν τον τρόπο θέλει να τις μετρήσει με τον χρόνο εργασίας και να τις περιχαρακώσει μέσα στα όρια που απαιτούνται για τη διατήρηση της ήδη δημιουργημένης αξίας σαν αξίας" (Grundrisse)
X.
Όταν αντικρίζουμε τέτοιες ανατροπές, πρέπει πάντα να ξεχωρίζουμε την υλική ανατροπή των οικονομικών όρων της παραγωγής –που πρέπει να την εξακριβώνουμε πιστά με τη βοήθεια των φυσικών επιστημών– από τις νομικές, πολιτικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές ή φιλοσοφικές μορφές, με μια λέξη, από τις ιδεολογικές μορφές, με τις οποίες οι άνθρωποι συνειδητοποιούν αυτή τη σύγκρουση και την αποτελειώνουν (ausfechten). Όπως ένα άτομο δεν το κρίνουμε από την ιδέα που έχει για τον εαυτό του, έτσι και μια εποχή ανατροπής δεν μπορούμε να την κρίνομαι από τη συνείδηση που έχει για τον εαυτό της ίσα-ίσα αυτή τη συνείδηση πρέπει να την εξηγήσουμε με τις αντιφάσεις της υλικής ζωής, με τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις. Ένα κοινωνικό συγκρότημα ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να χωρέσει, και ποτέ δεν παίρνουνε τη θέση του καινούργιες και ανώτερες παραγωγικές σχέσεις προτού οι υλικοί όροι γι' αυτές τις σχέσεις να ωριμάσουνε μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας, Γι' αυτό, η ανθρωπότητα ποτέ δεν βάζει μπροστά της παρά μόνο τα προβλήματα εκείνα που μπορεί να λύση γιατί, αν παρατηρήσουμε καλύτερα, θα βρούμε πως κι αυτό ακόμη το ίδιο το πρόβλημα ξεπηδά μονάχα όταν υπάρχουν, ή τουλάχιστο βρίσκονται στο γίνωμά τους οι υλικοί όροι για τη λύση του. Σε χοντρές γραμμές, ο ασιατικός, ο αρχαίος, ο φεουδαρχικός και ο νεότερος αστικός τρόπος της παραγωγής μπορούμε να πούμε πως είναι οι προοδευτικές εποχές της οικονομικής διαμόρφωσης της κοινωνίας. Οι αστικές παραγωγικές σχέσεις είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή της κοινωνικής παραγωγής, ανταγωνιστική όχι με την έννοια ενός ανταγωνισμού ατομικού, παρά ανταγωνισμού που γεννιέται από τους κοινωνικούς όρους της ζωής των ατόμων· οι παραγωγικές όμως δυνάμεις που αναπτύσσονται μέσα στην αστική κοινωνία δημιουργούνε ταυτόχρονα και τους υλικούς όρους για τη λύση αυτού του ανταγωνισμού. Μ' αυτή λοιπόν την κοινωνική διαμόρφωση κλείνει κι η προϊστορία της ανθρώπινης κοινωνίας."....
Ουδέποτε μου άρεσε η τσιτατολογία. Αλλά παρέθεσα το χαρακτηριστικό αυτό κομμάτι από την "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" για να φανεί το κατά πόσον ο Μαρξ, ως επιστήμονας και φιλόσοφος (όχι ως ενεργός πολιτικός) μιλούσε για απλή δυνατότητα υπέρβασης των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων, ή για μια νομοτελειακή κοινωνική διαδικασία που την επέβαλαν στους ανθρώπους οι νόμοι του οικονομικού οικοδομήματος (και οι οποίοι λειτουργούν - κατά τον Μαρξ - ως φυσικοί νόμοι).
Έσφαλλε. (Και αυτό δεν είναι προς θάνατο. Ιστορικά, μάλιστα, ήταν και το πιο λογικό να συμβεί, σε έναν διανοητή και κοινωνικό επιστήμονα του 19ου αιώνα).
Μπορεί η συνολική αφήγησή του, γώρω από τα κοινωνικοπολιτικά δρώμενα να έχει (και έχει) πολλές συναρπαστικές πλευρές. Μπορεί, επίσης, η ίδια αφήγηση να περιέχει (και περιέχει) πολλές χρήσιμες - έως και πολύτιμες - διαπιστώσεις, που άνθεξαν στο διάβα του χρόνου. Μπορεί η ίδια αφήγηση να φαίνεται ότι εμπεριέχει (και εμπεριέχει), ως κεντρικό της στοιχείο, την κατάδειξη και την επισήμανση της κοινωνικής αδικίας. Αλλά ως συνολική αφήγηση είναι εσφαλμένη. Όχι απλά και μόνον επειδή το θέλει ο υποφαινόμενος, αλλά επειδή η ιστορική εξέλιξη προτίμησε να ακολουθήσει άλλες ατραπούς. Και αυτό συνέβη, προφανέστατα, όχι εξ αιτίας κάποιου ιστορικού καπρίτσιου.
Έσφαλλε, λοιπόν, ο Καρλ Μαρξ.
Και το να ωραιοποιούμε το σφάλμα δεν αποτελεί την καλύτερη και την πιο ορθή τακτική και στρατηγική, προκειμένου να δούμε το τι πρέπει να κάνουμε.
Κάθε άλλο...
Αν διαβάζουμε Μαρξ με μόνο στόχο να βρούμε αδυναμίες του, τότε υπάρχει κίνδυνος να μην κάνουμε τίποτα στο τέλος.
Χ.
Προσπαθησε να κατανοησεις δυο πραγματα που απο τα οσα εχουν γραφτει εδω, φαινεται οτι σε εμποδιζουν να δεις κριτικα το Μαρξ (και οχι δογματικα) και ενισχυουν το κεντρικο σου επιχειρημα:
1)τη διαφορα του ορου του νομου, της νομοτελειας (επιστημονικης) και του μοιρολατρικου πεπρωμενου. Νομοτελεια δεν ειναι μοιρολατρια. Αυτο ειναι ξεκαθαρο. Και οταν μιλαμε για τις κοινωνικες επιστημες συπεριλαμβανουμε τις πραξεις των ανθρωπων και αρα το στοιχειο της συνειδητης αυτενεργειας προς καποια κατευθυνση.
Αυτο, ομως, σε καμια περιπτωση δεν σημαινει οτι οι πραξεις των κοινωνιων διαδραματιζονται στο κενο (ουτε χρονικο, ουτε χωρικο) και οτι δεν εχουν επενργεια σε αντικειμενικους ορους της υπαρξης του. Οι θεωριες Κορνηλιου ΚΑστοριαδη περι ΦΘΚ ειναι πληρως αντιεπιστημονικες και απο μεθοδολογικης-φιλοσοφικης σκοπιας και απο εμπειρικης-ιστορικης.
Π.Χ. ασχετα με το π ως εχει ποικιλοτροπως ερμηνευφθει ο νομος της πτωτικης τασης του μεσου ποσοστου κερδους (ο πυρηνας και η φιλοσοφια του) στεκουν σημερα και επιβεβαιωνονται περιτρανα - αν ξεφυγουμε βεβαια απο τον αυστηρο σχολαστικισμο.
Δες τις αναλυσεις σοβαρων οικονομολογων για το πως η σημερινη κριση ειναι συνεχεια της κρισης του στασιμοπληθωρισμου της δεκαετιας του 70, για το πως η φυγη στην χρηματοπιστωτικη σφαιρα δεν ηταν προιον διαφθορας, απληστιας, ανηθικοτητας, αλλα αναγκαια ατραπος για να διατηρηθει το συστημα, για το πως η τεχνολογικη προοδος (η αυτοματοποιηση) επεβαλε της εγκαταλειψη των επενδυσεψν στην πραγματικη οικονομια.
2)Για μια ακομη φορα θα επαναλαβω κατι και θα ηθελα να το επεξεργαστεις λιγο πριν το απορριψεις.
Η κινηση της ιστοριας δεν ειναι γραμμικη. Αυτο σημαινει οτι σε οποιοδηποτε σημειο αυτης της πορειας μπορει να υπαρξει η κινηση ζιγκ-ζαγκ η οποια εκφραζεται με παλινορθωση ενος προγενεστερου συστηματος. Και εχει υπαρξει, δες για πραδειγμα απο ποτε αρχισαν ιστορικα να εμφανιζονται ψηγματα καπιταλιστικων σχεσεων παραγωγης και ποτε εγκαθιδρυθηκε στο ΣΥΝΟΛΟ της ανρωποτητας αυτο το συστημα. Ποσα χρονια μεσολαβησαν και τι εγινε σε ολο αυτο το διαστημα.
Γραμμικη πορεια σημαινει μαι μεταβαση απο ενα σταδιο σε αλλο και μη επιστροφη στο προτερο. Γραμμικη πορεια προυποθετει την ταυτοχρονη μεταβαση για το συνολο της ανθρωποτητας. Γραμμικη πορεια σημαινει σταθερα χρονικα βηματα και σταθερες ποσοτικες αυξησεις.
Ουδεποτε γραφτηκαν αυτα απο τον ΜΑρξ, ουδεποτε συνεβησαν..
Μορφη προσχωρησης σε μια τετοια θεση ειναι η πραδοχη οτι ο μαρξισμος οδηγει παντου και παντα σε ολοκληρωτικα γραφειοκρατικα καθεστωτα..
Και οι θεσεις αυτες αγαπητε δεν ειναι προιον πιστης, ειναι προιον επιστημονικης μελετης. Και ξαναλεω, στον τομεα της φιλοσοφιας της ιστοριας, η συμβολη του Μαρξ ειναι επικαιρη μεχρι σημερα και ειδικα αυτες τις εποχες που βλεπουμε το κλυδωνισμο ενος γερασμενου συστηματος επιβεβαιωνονται περιτρανα.
Ειναι πολυ πιο ευκολο να απορριψεις συλληβδην καθε θεωρια που προσπαθει να ερμηνευσει την κινηση της ιστοριας -καταφευγωντας στην ευκολη λυση ελευθεριακων σοσιαλιστων στοχαστων 'τιποτα δεν υπαρχει' 'ολα ειναι μια θαλασσα απο χαος' που εν τελει ταυτιζονται πληρως με το μεταμοντερνο -, παρα να στοχαστεις πανω στο που πρεπει να αναθεωρηθει, στο τι μπορει και στο τι δεν μπορει να ερμηνευσει..
Θ.Σ.
Όσον αφορά την σχέση της νομοτέλειας, με την μοιρολατρεία, η δική μου πεποίθηση είναι ότι ο άνθρωπος, ως άτομο και τα ανθρώπινα σύνολα, με δεδομένες όλες τις δυσκολίες που συναντούν, μπορούν να προσδιορίζουν την ζωή τους και να δημιουργούν, ως εφευρέτες, λύσεις στα προβλήματα, που προκύπτουν μέσα στο διάβα της κοινωνικής ζωής. Και φυσικά δεν πιστεύω ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτε. Αντίθετα, έχω την γνώμη ότι μπορούμε εμείς να σχεδιάσουμε το μέλλον μας και όχι αυτό εμάς. (Γι' αυτό και αντιτίθεμαι, σφοδρά, στον παρόντα σχεδιασμό της ζωής των ανθρώπινων κοινωνιών από την διεθνή μπατιροτραπεζοκρατία και τους πολιτικούς υπηρέτες της).
Όμως, την δική μου πεποίθηση δεν την συμμερίζεται και ο Καρλ Μαρξ. Δεν είναι αυτή η δική του πεποίθηση. Και η δική του πεποίθηση, που είναι μια, τελικώς, μοιρολατρική πεποίθηση, περιγράφεται, από τον ίδιο, στα μνημειώδη κείμενά του, όταν ενεργούσε, ως κοινωνικός επιστήμονας.
Ξαναθυμίζω εδώ το (απαντητικό προς τον Χ) σχόλιό μου, της 31/10/2012, όπου αναφέρομαι στο χαρακτηριστικό κείμενο του Καρλ Μαρξ, στο περίφημο σύγγραμμά του, με τίτλο «Κριτική στην Πολιτική Οικονομία» και την σαφή και απροσχημάτιστη μοιρολατρική επιστημονικοφανή και ως εκ τούτου εσφαλμένη άποψη που εκεί εκφράζει ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος, ο οποίος βλέπει τον άνθρωπο και τις ανθρώπινες κοινωνίες, ως ενεργούμενα νόμων της κοινωνίας, που επενεργούν ως φυσικοί νόμοι :
"Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους οι άνθρωποι έρχονται σε σχέσεις καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέληση τους, σε σχέσεις παραγωγικές, που αντιστοιχούνε σε μια ορισμένη βαθμίδα όπου έχει φτάσει η ανάπτυξη των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων. Το σύνολο αυτών των παραγωγικών σχέσεων αποτελεί το οικονομικό οικοδόμημα της κοινωνίας, την υλική βάση, επάνω στην οποία υψώνεται ένα νομικό και πολιτικό εποικοδόμημα και στην οποία αντιστοιχούν ορισμένες πάλι κοινωνικές μορφές συνείδησης. Ο τρόπος της παραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει την εξέλιξη της κοινωνικής, πολιτικής και διανοητικής ζωής εν γένει. Το τί είναι οι άνθρωποι δεν καθορίζεται από τη συνείδησή τους, αλλά, αντίστροφα, το κοινωνικό τους Είναι καθορίζει τη συνείδηση τους..."
Έσφαλλε ο Καρλ Μαρξ. Και επαναλαμβάνω ότι αυτό δεν είναι προς θάνατο. Ήταν απόλυτα φυσιολογικό να συμβεί.
Τώρα, για την περίφημη "πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους". Όπως αναφέρω και στο άρθρο της, 14/11/2012, στο μπλογκ μου «Από τον Adam Smith στον Karl Marx : Τα φαντάσματα ενός παρωχημένου παρελθόντος πλανώνται πάνω από την Ευρώπη. (Η "δημιουργική καταστροφή" και η "πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους" στην σύγχρονη πραγματικότητα)» http://tassosanastassopoulos.blogspot.gr/2012/11/adam-smith-karl-marx-declining-rate-of.html , ο ‘‘νόμος’’ αυτός ουδένα ρόλο έπαιξε στην Ιστορία, έτσι όπως αυτή εξελίχθηκε, από την εποχή του Καρλ Μαρξ μέχρι σήμερα. Είτε το ποσοστό των κερδών ακολούθησε μια πτωτική τάση, είτε όχι (σε γενικές γραμμές δεν ακολούθησε μια τέτοια πορεία), αυτό δεν έχει καμμία σχέση με την κοινωνικοαπελευθερωτική αλλαγή. Φυσικά, με το άρθρο αυτό δεν τελείωσα την αναφορά μου στην πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους. Θα ακολουθήσουν και άλλα άρθρα, για το ενδιαφέρον αυτό θέμα. Και το θέμα αυτό είναι ενδιαφέρον επειδή την άποψη για την πτωτική τάση του ποσοστού των κερδών, σε μακροπρόθεσμη βάση, την έχουν εκφράσει, πριν από τον Μαρξ, ο Άνταμ Σμιθ, που την έβλεπε, ως αποτέλεσμα του ανταγωνισμού, ο Νταίηβιντ Ρικάρντο, που την έβλεπε σαν προϊόν της φθίνουσας αποδοτικότητας των γαιών και ο Ρόμπερτ – Τόμας Μάλθους, που την έβλεπε σαν προϊόν του υπερπληθυσμού.
το αποσπασμα που παρεθεσες απο το Μαρξ ειναι ο ορισμος του υλισμου και η σχεση βασης-εποικοδομηματος.
[Εγω τον υλισμο τον αμφισβητω, συμφωνα με συγρονους νεομαρξιστες φιλοσοφους που εχουν αναθεωρησει τον Μαρξ και εχουν διατυπωσει τη διαλεκτικη σχεση υλισμου και ιδεαλισμου.
Και ισως ειναι το μονο σημειο που μπορει κανεις σημερα να καταλογισει στον Μαρκ ως ''λαθος'' - αν και ειναι ακυρος ο ορος γιατι δεν μιλαμε για τυπικη λογικη εδω - .Ακομη και αυτο δεν εχε φανει πληρως ομως, γιατι ειναι ενα στοιχειο που θα ανδειχθει πληρως στην σοσιαλιστικη κοινωνια και οσο υπαρχουν καπιταλιστικες σχεσεις παραγωγης οι υλικες αναγκες θα προβαλουν ως προεξεχουσες.]
Παρολα αυτα, ασχετα με τ σχεση υλισμου-ιδεαλισμου, η μοιραλτρια δεν υπαρχει πουθενα στο εργο του Μαρξ. Το οτι οι ανθρωποι μπορουν να πραττουν ηταν ηδη προφανες απο την εποχη του και απο το εργο του, ακομη και στα πλαισια του υλισμου.
O Μαρξ και πρακτικα και θεωρητικα θεμελιωσε το οτι μεσω της πραξης -επαναστατικης και ουσιαστικα πολιτικης - η εργατικη ταξη μπορει να ανατρεψει τις σχεσεςι παραγωγης.
Και πραγματι, εχει γινει ηδη αρκετες φορες απο τοτε,και μετα τις πρωτες αποτυχιες (παρισινη κουμουνα), με προφανως μεγαλυτερη επιτυχια την Οκτ. επανασταση.
Αρα, ειναι περα για περα αστοχο αυτο το επιχειρημα. Εξαλλου η περιγραφη του ΜΑρξ για την εγκαθιδρυση της κεφαλαιοκρατιας ηδη καταδεικνυε οτι η μεταβαση γινεται μεσω της συνειδητης πραξης των ανθρωπων..
Ξαναλεω ομως, γιατι δεν εχει γινει κατανοητο: ΙΣτολικη νομοτελεια δεν σημαινει ουτε προφητεια ουτε μοιρολατρια. Γιατι ακριβως οι πραξεις των ανθρωπων δεν δαιδραματιζονται σε ενα κενο, οπως μας λεει ο Κορνηλιος, αλλα εντος των ηδη δοσμενων κοινωνιων που ειναι το τρεχον σταδιο της εξελιξης.
Σημερα δεν μπορουμε να γυρισουμε σε δουλοκτησια πχ γιατι ειναι προγενεστερο και λιγοτερο ανεπτυγμενο συστημα το οποιο εχουμε παρελθει σαν αθρωποτητα. Τετοια οπισθοδρομηση ειναι αδυνατο να συμβει, οσο και να τη θελησουν οι εκουσιαστικες ταξεις, οσους κατασταλτικους και ιδεολογικους μηχανισμους να δαιθετουν.
Αντιθετα η μεταβαση σε ενα νεου τυπου σοσιαλισμο, διαφορετικο απο αυτον που γνωρισαμε στην πρωτη του φαση - και ισως διαφορετικο απο αυτον της ωριμης ανθρωποτητας γιατι οι παλινορθωσεις θα συνεχιστουν για πολλα χρονια ακομη -, ειναι υπαρκτη προοπτικη.
Φασμα δυνατοτητων ανοιγεται αυτη τη στιγμη μπροστα μας. Οπως και σε καθε στιγμη κρισης. Το οτι θα παμε εκει δεν ειναι σιγουρο ,μπορει να καταστραφουμε στην προσπαθεια, μπορει να επικρατησει ο φασισμος που θα κανει πιο αγρια την επιθεση του κεφαλαιου που βιωνουμε.
Κανεις δεν ξερει τι θα γινει.
Αυτο που ξεορουμε ομως ειναι οτι δεν υπαρχουν και τοσο πολλοι δρομοι που μπορουν να ακολουθηθουν εν τελει.
Ακομη και να μοιαζουν δαιφορετικοι εξαρχης, το σταδιο αναπτυξης που βρισκομαστε επιβαλλει η ενα νεο τυπου σοσιαλισμο, η ενα πιο αγριο καπιταλισμο..
Η επαναστατικες συνθηκες του 17 υπηρχαν συγκεκριμμενης λογοι που
εμφανιστηκαν στη Ρωσια και οχι στην Αγγλια πχ. αντικειμενικοι λογοι. Μπορουσε να αποτυχει εκεινη η επανασταση; ναι προφανως. Οπως μπορουσε να πετυχει η αντισοτιχη του 18 στ Γερμανια που απετυχε και μετα ειδαμε που κατεληξε.
Για παροιμοιους λογους σημερα, η κριση χτυπα τους αδυναμους κρικους της ευρωζωνης, εμας, πορτογαλια, ιρλανδια ισπανια κτλπ..
Μπορουσε να εμφανιστει στη Γερμανια σημερα?
απαντηση: οχι..
Ειναι προφανες οτι οι πραξεςι των ανθρωπων περιοριζονται απο τους αντικειμενικους ορους της υπαρξης τους. Η ανγκαιοτητα ενυπαρχει μαζι με την τυχαιοτητα. δεν μπορεις να τα δαιχωρισεις.
Οι απόψεις του Καρλ Μαρξ είναι σαφείς και συγκεκριμένες και περιγράφονται, πλήρως και εναργώς, στο απόσπασμα του συγγράμματός του, με τον τίτλο, «Κριτική στην Πολιτική Οικονομία», που παρέθεσα και το οποίο είναι, τυπικά, χαρακτηριστικό των απόψεων του μεγάλου Γερμανού κοινωνιολόγου, φιλόσοφου, οικονομολόγου και πολιτικού.
Αρεστόν, ή όχι, ο Καρλ Μαρξ, μέσα από την επιστημονική ανάλυση που έκανε, αναφερόμενος στις ανθρώπινες κοινωνίες, θεωρεί ότι οι άνθρωποι, ως ατομικότητες και ως σύνολα, είναι ενεργούμενα και υποχείρια όργανα κοινωνικών και οικονομικών νόμων και δυνάμεων, τους οποίους και τις οποίες δεν μπορούν να διαμορφώσουν, ούτε καν να ελέγξουν στις ουσιώδεις, τις βασικές και τις κατευθυντήριές τους γραμμές. Και φυσικά, μέσα σε αυτήν την ανάλυση, οι άνθρωποι το μόνο, που έχουν να κάνουν, είναι να προσαρμόσουν και να κατευθύνουν την δράση τουε, στα κελεύσματα των νόμων και των δυνάμεων, που διέπουν την ανθρώπινη δράση, αφού οι νόμοι αυτοί και οι νομοτέλειες, που τους διέπουν, προσδιορίζουν την τύχη των ανθρώπων και των κοινωνιών.
Όμως, αυτή, ακριβώς η πεποίθηση του Μαρξ αποτελεί τον ορισμό της μοιρολατρείας.
Μπορεί αυτή η μοιρολατρεία να φαίνεται ορθολογικοποιημένη. Μπορεί να έχει ένα επιστημονικοφανή χαρακτήρα. Μπορεί να είναι προϊόν μιας επιστημονικής ανάλυσης. Αλλά, όσο και να καμουφλάρεται, παραμένει αυτό που είναι, δηλαδή μοιρολατρεία, αφού οι άνθρωποι δεν έχουν να κάνουν τίποτε περισσότερο, από το να συντονίσουν την δράση τους, με αυτήν την καμουφλαρισμένη και εμφανιζόμενη, ως επιστημονική νομοτέλεια, μοιρολατρεία, που υπέρκειται των ανθρώπων, ως ατόμων και ως συνόλων και τους υποχρεώνει, θέλοντας και μη, να πράξουν, σύμφωνα με τα όσα αυτή ορίζει, ανεξάρτητα και πολλές φορές, εναντίον των θελήσεων των ανθρώπων.
Το σημαντικότερο, όλων, όμως, είναι ότι αυτή η μοιρολατρικού χαρακτήρα και περιεχομένου επιστημονική ανάλυση, που επικαλείται τις κοινωνικές νομοτέλειες, για να προσανατολίσει, σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση (οποιαδήποτε και αν είναι αυτή η κατεύθυνση) την ανθρώπινη δράση, επικαλούμενη ότι είναι οι νόμοι της Ιστορίας ή της Κοινωνίας, που επιτάσσουν την πραγματοποίηση αυτής της συγκεκριμένης δράσης, είναι μια εσφαλμένη ανάλυση…
μαζι μιλαμε χωρια καταλαβαινομαστε μαλλον. Προσεχε λιγο τα λογικα αλματα που κανεις.
Επαναλαμβανω:
Το αποσπασμα που παρεθεσες αφορα τον επικαθορισμο του εποικοδομηματος απο τη βαση, την διαμορφωση του απο την 'υλη', δλδ τς σχεσεις παραγωγης της κοινωνιας.
Αυτο δεν αποτελει δικη μου ερμηνεια.. Ειναι ο ιδιος ο ΚΑρλ ΜΑρξ.
Και προφανως δεν συνεπαγεται οτι: "θεωρεί ότι οι άνθρωποι, ως ατομικότητες και ως σύνολα, είναι ενεργούμενα και υποχείρια όργανα κοινωνικών και οικονομικών νόμων και δυνάμεων, τους οποίους και τις οποίες δεν μπορούν να διαμορφώσουν, ούτε καν να ελέγξουν στις ουσιώδεις, τις βασικές και τις κατευθυντήριές τους γραμμές"
Αποτελει τεραστιο λογικο αλμα αυτο σου το συμπερασμα.
Αν εχεις καποιο αλλο αποσπασμα που πιστευεις οτι φαινεται ακομη πιο εναργως αυτη η θεση, με χαρα να το δουμε..
Θα σε παρακαλουσα ομως να ξαναδιαβ ασεις προσεκτικοτερα την προηγουμενη αναρτηση μου, και να προσπαθησεις να αναστοχαστεις στον ΜΑρξ σε σχεση με αυτα που γραφω πιο διαλλακτικα και λιγοτερο δογματικα γιατι ειναι προφανες οτι εχεις μια αρνηση.
Υπάρχει κάτι περισσότερο μοιρολατρικό από αυτήν την διαπίστωση; Όχι, βέβαια!
Ό,τι και να λένε οι άνθρωποι, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν αυτό που επιτάσσει το πεπρωμένο τους, μας διδάσκει ο Καρλ Μαρξ. Και από αυτό το πεπρωμένο τους, φυγείν αδύνατον, επειδή αυτό το πεπρωμένο τεκμηριώνεται «επιστημονικά», μέσα από τον επικαθορισμό του «εποικοδομήματος», από τις παραγωγικές σχέσεις, “που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα που έχει φτάσει η ανάπτυξη των υλικών παραγωγικών τους δυνάμεων”, οι οποίες «υλικές» παραγωγικές δυνάμεις, τελικώς επικαθορίζουν τα πάντα.
Αυτές είναι και οι υπέρτερες των κοινωνιών δυνάμεις (που αντιστοιχούν, με την σειρά τους, σε νόμους κίνησης της Ιστορίας, με την νομοτελειακή δομή των νόμων των φυσικών επιστημών), που καθορίζουν την δράση των ανθρώπων, πέρα από όσα λένε οι ίδιοι οι άνθρωποι και πέρα από όσα αυτοί πιστεύουν, κατευθύνοντάς τους, προς μια συγκεκριμένη, κάθε φορά (και ανάλογα με την εξεταζόμενη ιστορική περίοδο) κατεύθυνση, η οποία θα έλθει αναπόδραστα, πέρα από τις θελήσεις και τις επιδιώξεις τους.
Έτσι, «σε χοντρές γραμμές, ο ασιατικός, ο αρχαίος, ο φεουδαρχικός και ο νεότερος αστικός τρόπος της παραγωγής μπορούμε να πούμε πως είναι οι προοδευτικές εποχές της οικονομικής διαμόρφωσης της κοινωνίας. Οι αστικές παραγωγικές σχέσεις είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή της κοινωνικής παραγωγής, ανταγωνιστική όχι με την έννοια ενός ανταγωνισμού ατομικού, παρά ανταγωνισμού που γεννιέται από τους κοινωνικούς όρους της ζωής των ατόμων· οι παραγωγικές όμως δυνάμεις που αναπτύσσονται μέσα στην αστική κοινωνία δημιουργούνε ταυτόχρονα και τους υλικούς όρους για τη λύση αυτού του ανταγωνισμού. Μ' αυτή λοιπόν την κοινωνική διαμόρφωση κλείνει κι η προϊστορία της ανθρώπινης κοινωνίας...»
Όμως, δεν εξελίχθηκαν έτσι τα γεγονότα. Ο Καρλ Μαρξ, ως προς το, επιστημονικά, διασταυρώσιμο και δυνάμενο να ελεγχθεί σκέλος των επιστημονικών του προβλέψεων, έσφαλε. Απλώς, έπεσε έξω (χωρίς αυτό να αναιρεί το γεγονός ότι ο ίδιος υπήρξε ένας άξιος λόγου επιστήμονας και χωρίς φυσικά να αναιρεί το καταφανέστατο γεγονός ότι, ως ουσιαστικός πατέρας του σύγχρονου επιστημονικού κλάδου της Κοινωνιολογίας, χάραξε κεντρικές κατευθυντήριες γραμμές στον χώρο των κοινωνικών επιστημών).
Η Ιστορία (ακριβώς επειδή είναι, ως προϊόν της ανθρώπινης δημιουργικότητας, μη προβλέψιμη), ακολούθησε – ευτυχώς - άλλες ατραπούς...
Τα λογικα αλματα που κανεις ειναι κολοσσιαια.
Για το αποσπασμα που παρεθεσες σου μιλησα και οχι για κατι αλλο. Που ειναι ο ιδιος ο Μαρξ!
Προφανως και δεν ειναι μοιρολατρικη η θεση του υλισμου.
Ο Μαρξ προσπαθει να απαντησει στο φιλοσοφικο ερωτημα τι τελικα καθοριζει τις συνειδητες πραξεις των ανθρωπων;
Το οτι οι πραξεις των ανθρωπων ειναι συνειδητες και δεν ειναι αποτελεσμα καποιου πεπρωμενου ΕΞΩ απο τους ιδιους ειναι σαφες στο εργο του Μαρξ. Αλλωστε, δεν εμεινε στο να ειναι θεωρητικος επαναστατης, αλλα ενεπλακη ο ιδιος ζωηρα στις πρωτες κοινωνικοαπελευθερωτικες προσπαθειες (Παρισινη κουμουνα κλτπ που ξερεις)
Απο εκει και περα, ο Μαρξ ερχεται να απαντησει στο ερωτημα οτι το κοινωνικο συνειδεναι καθοριζεται απο το κοινωνικο ειναι. Δηλαδη οι ιδεες, αντιληψεις, πεποιθησεις των ανθρωπων δεν προκυπτουν εν κενω- οπως μας λεει ο ΚΑστοριαδης- αλλα ειναι αποτελεσμα της θεσης του υποκειμενου εντος των διαμορφωμενων σχεσεων παραγωγης.
Αυτος ειναι ο υλισμος του ΜΑρξ που εχει αμφισβητηθει απο πολλους, αλλα αυτο ειναι μια αλλη κουβεντα..
Μοιρολατρια και πεπρωμενο παντα συνεπαγονται ενεργεια απο συστηματα εξω απο το συστημα η το ατομο που ειναι το υποκειμενο και το μελεταμε σαν υποκειμενο, και παντα υποθετουν την αδυναμια πραξης.
Εφοσον, ο ιδιος ο Μαρξ υποστηριζει αρκετα σαφως οτι η συνειδητη επαναστατικη πραξη θα επιφερει την μεταβαση σε ενα ανωτερο σταδιο αναπτυξης της ανθρωποτητας, τοτε δεν καταλαβαινω που βλεπεις τη μοιρολατρια?
"Όταν αντικρίζουμε τέτοιες ανατροπές, πρέπει πάντα να ξεχωρίζουμε την υλική ανατροπή των οικονομικών όρων της παραγωγής –που πρέπει να την εξακριβώνουμε πιστά με τη βοήθεια των φυσικών επιστημών– από τις νομικές, πολιτικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές ή φιλοσοφικές μορφές, με μια λέξη, από τις ιδεολογικές μορφές, με τις οποίες οι άνθρωποι συνειδητοποιούν αυτή τη σύγκρουση και την αποτελειώνουν. Όπως ένα άτομο δεν το κρίνουμε από την ιδέα που έχει για τον εαυτό του, έτσι και μια εποχή ανατροπής δεν μπορούμε να την κρίνουμε από τη συνείδηση που έχει για τον εαυτό της ίσα-ίσα αυτή τη συνείδηση πρέπει να την εξηγήσουμε με τις αντιφάσεις της υλικής ζωής, με τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις. Ένα κοινωνικό συγκρότημα ποτέ δεν εξαφανίζεται προτού αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να χωρέσει, και ποτέ δεν παίρνουνε τη θέση του καινούργιες και ανώτερες παραγωγικές σχέσεις προτού οι υλικοί όροι γι' αυτές τις σχέσεις να ωριμάσουν μέσα στους κόλπους της ίδιας της παλιάς κοινωνίας, Γι' αυτό, η ανθρωπότητα ποτέ δεν βάζει μπροστά της παρά μόνο τα προβλήματα εκείνα που μπορεί να λύση γιατί, αν παρατηρήσουμε καλύτερα, θα βρούμε πως κι αυτό ακόμη το ίδιο το πρόβλημα ξεπηδά μονάχα όταν υπάρχουν, ή τουλάχιστο βρίσκονται στο γίνωμά τους οι υλικοί όροι για τη λύση του".
Δεν είναι, λοιπόν, η συνειδητή επαναστατική πράξη αυτή που θα φέρει την μετάβαση σε ένα άλλο επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνίας, αλλά είναι η, κατά τον Μάρξ, υλική/πραγματική ωρίμανση αυτού του επιπέδου ανάπτυξης, που θα γεννήσει την ‘‘συνειδητή’’ επαναστατική πράξη, ως εργαλείο για το πέρασμα από το παλαιό στο καινούργιο. Φυσικά, αυτή η εργαλειοποίηση της συνείδησης καθιστά την ‘‘συνείδηση’’ αυτή σκιά του εαυτού της, αφού είναι κάτι, το οποίο θα έλθει, αναπόδραστα και πέρα από την θέληση του ανθρώπων, ως φυσική συνέπεια της νομοτέλειας, που διέπει τους νόμους της κοινωνίας και όχι ως κοινωνική αυτενέργεια, αφού η όποια επαναστατική αλλαγή – υποτίθεται ότι - θα συμβεί μόνον, εφ’ όσον αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις, που το καπιταλιστικό (και το όποιο άλλο) κοινωνικοοικονομικό σύστημα μπορεί να αναπτύξει, για να ακολουθήσει, μετά από αυτή την ανάπτυξη, δίκην φυσικού φαινομένου, η - κατά τον κοινωνικό επιστήμονα και φιλόσοφο Μαρξ (όχι, όμως, τον πολιτικό γραφειοκράτη Μαρξ) - ‘‘συνειδητή’’ επαναστατική πράξη, ως αναπόδραστο αποτέλεσμα αυτής της κοινωνικής νομοτέλειας η οποία επενεργεί με την ακρίβεια των νόμων της Φύσης. Άνευ αυτής της κρίσιμης ανάπτυξης των παραγωγικών σχέσεων, σε έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό, συνειδητή επαναστατική πράξη δεν μπορεί να υπάρξει.
Τώρα πια, γνωρίζουμε ότι ο Καρλ Μαρξ έσφαλε. Η Ιστορία εξελίχθηκε διαφορετικά.
Ευτυχώς, στην πραγματική ζωή η ιστορική εξέλιξη ακολούθησε άλλους δρόμους, ως αποτέλεσμα του απρόβλεπτου παράγοντα της ανθρώπινης δημιουργικότητας...
Δεν καταανοησες ακομη αυτο που σου εχω γραψει πανω απο τρεις φορες.
Καταρχην, ο διαχωρισμος του κοινωνικου επιστημονα Μαρξ, απο τον οικονομολογο Μαρξ, απο τον πολιτικο Μαρξ και παει λεγοντας ειναι μια πληρης διαστρεβλωση της ιστορικης προσωπικοτητας του και του εργου του.
Επισης, δειχνει πολλα για το οτι δεν μπορεις να κατανοησεις αυτα που παιδευομαι να σου εξηγησω εδω περα.
Οπως και οι διαφορες πτυχες της προσωπικοτητας του, οπως και το φιλοσοφικο εργο του σαν ολο ειναι εσωτερικα ενιαια, οπως η οικονομια δεν μπορει να ειδωθει ξεχωριστα απο την πολιτικη, ουτε ξεχωριστα απο την κοινωνικη επιστημη, ουτε ξεχωριστα απο την ιστορια.
Επι της ουσιας για το αποσπασμα, δεν θα ξαναπω τα ιδια. Το ειχες παλι παραθεσει και πιο πανω σε απαντηση στο Χ. Ξαναδιαβασε το προηγουμενο σχολιο μου. Το οτι εντοπιζει τις αντιφασεις του τροπου παραγωγης ως τον παραγοντα εκεινο που καθοριζει την συνειδητη πραξη των ανθρωπων (ιστορικος υλισμος) δεν σημαινει οτι την απαξιωνει.
Επισης, βλεπεις πολυ επιπολαια την ιστορια. Ποιες ειναι αυτες οι αλλες ατραποι? Η συνεχεια της αναπτυξης του καπιταλισμου; Οι πρωτες αποπειρες εγκαθιδρυσης σοσιαλιστικων κοινωνιων; Γιατι εγω καποια αλλο μονοπατι που να εχει ακολουθησει η ερμη η ιστορια απο τοτε μεχρι σημερα δεν εχω δει..
Γιατι αραγε?
Μηπως και οι δυο αυτοι δρομοι ηταν σαφως προβλεπομενοι στο εργο του Μαρξ;
Και ποια ειναι αυτη η αλλη κοινωνια που οι ανθρωποι μπορουν να φθασουν αν αυτενεργησουν οπως μας λες αγαπητε Τασσο;(εξω απο το χωρο και το χρονο βεβαια. Γιατι οταν δεν λαμβανεις υποψιν τους αντικειμενικους ορους της υπαρξης σου μιλαμε για κατι που αγγιζει οχι μονο το φαντασιακο αλλα και τη μεταφυσικη)
Το κυριότερο και ουσιαστικότερο πρόβλημα είναι η εργαλειοποίηση της ανθρώπινης συνείδησης, στην οποία προβαίνει ο Μαρξ, αφού θεωρεί ότι το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων καθοδηγεί την ανθρώπινη συνείδηση προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, οι οποίες λαμβάνουν κανονιστικό περιεχόμενο, αφού λειτουργούν ως νόμοι, διεπόμενοι από την δική τους νομοτέλεια, από την οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν οι ανθρώπινες συνειδήσεις και συνακόλουθα, οι κοινωνίες, οι οποίες θα υποταχθούν, τελικά (νωρίτερα, ή αργότερα, με το στανιό, ή χωρίς το στανιό, εύκολα, ή δύσκολα) στους νόμους κίνησης της Ιστορίας, τους οποίους υποτίθεται ότι περιγράφει ο Μαρξ στην θεωρία του Διαλεκτικού και Ιστορικού Υλισμού.
Έτσι, η θεωρία αυτή επέχει θέση μιας "νέας" επιστημονικοφανούς θεολογίας, μόνο που στην θέση του παντοδύναμου θεού και των μυστηριωδών θελήσεών του, έχει τοποθετηθεί η Ιστορία (ως Ιστορία της Φύσης και Ιστορία του Ανθρώπου) και οι νόμοι κίνησής της, με τις δικές τους νομοτέλειες, που προσδιορίζουν την κατεύθυνση, την οποία θα υποχρεωθούν οι ανθρώπινες κοινωνίες να ακολουθήσουν, είτε το επιθυμούν, είτε όχι. Και στην οποία κατεύθυνση οι συνειδήσεις των ανθρώπων θα υποχρεωθούν να προσαρμοσθούν και να καταστούν εργαλεία υλοποίησης των κανόνων και των νόμων κίνησης της Ιστορίας, που έχει αποκωδικοποιήσει η μαρξική και μαρξιστική κοινωνική επιστήμη και το κοινωνικό επιστημονικό (διάβαζε : γραφειοκρατικό – κομματικό, συνδικαλιστικό, εργασιακό, ή/και οποιοδήποτε άλλο -) ιερατείο, που έχει διαμορφωθεί.
Και εδώ ερχόμαστε στις απόπειρες εγκαθίδρυσης "σοσιαλιστικών" κοινωνιών, για τις οποίες κάνεις λόγο.
Αυτές οι απόπειρες στην ιστορική τους διαδρομή εξελίχθηκαν (και εξακολουθούν να εξελίσσονται) σε νεοφαραωνικά καθεστώτα, τα οποία θυμίζουν τον ασιατικό τρόπο παραγωγής και τον θεσμικό δεσποτισμό του, για τον οποίο έχει κάνει λόγο (ακροθιγώς, έστω) ο Καρλ Μαρξ.
Αυτή την πραγματικότητα, η οποία αποδεικνύει, για μια ακόμη φορά, την απρόβλεπτη δημιουργικότητα των ανθρώπινων κοινωνιών, τα μαρξικά και τα μαρξιστικά εργαλεία (οι υποτιθέμενοι νόμοι κίνησης της Ιστορίας) δεν μπόρεσαν να την προβλέψουν, ως ιστορική εξέλιξη, αλλά ούτε καν ως ιστορική πιθανότητα.
Απλώς, οι, πάσης φύσεως, ιστορικοί κληρονόμοι του Μαρξ αρκέστηκαν σε πρόχειρες και εμβαλωματικές εξηγήσεις, οι οποίες υπήρξαν, σε όλες, σχεδόν, τις περιπτώσεις, κατώτερες των περιστάσεων, με αποτέλεσμα να παρατηρούν (έκπληκτοι και με εμφανή αιδώ, είναι η αλήθεια) την απίστευτη ιστορική εξέλιξη των επιβιώσεων των έργων του πραγματωμένου (του, ενεργά, ιστορικού) μαρξισμού και της αυτοκαταρρεύσασας "Ε.Σ.Σ.Δ.", σε νεοφαραωνικές δεσποτείες και σε γραφειοκρατικά καπιταλιστικά συνονθυλλεύματα (με ναυαρχίδα το υβριδικό καθεστώς του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος και της "Λ.Δ." της Κίνας, του οποίου η ιστορική πορεία και εξέλιξη είναι ανοικτή, όσο και αν φαίνεται ότι είναι προδιαγεγραμμένη).
Αυτή είναι μία από τις ατραπούς, στις οποίες αναφέρομαι. Αυτή, άλλωστε, είναι και η "πανουργία" της Ιστορίας, η οποία είναι, ήταν και θα παραμείνει απρόβλεπτη, ως αποτέλεσμα και προϊόν της ανθρώπινης δημιουργικότητας...