5ος π.Χ. αιώνας και μετέπειτα : Η μεταμόρφωση της Αθήνας και του Λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από το φωτογραφικό υλικό του 19ου και του 20ου αιώνα. (06).
5ος πΧ αιώνας. Κρωπία (μεταγενέστερα : Δέση ή, Δέμα). Το Μεγάλο Τείχος των Αθηνών.
Η μεγάλη πέτρινη κατασκευή, μήκους 4,5 χιλιομέτρων (2,8 μίλια), συνδέει τα δύο βουνά, για να φράξει το πέρασμα, μεταξύ τους. Χτίστηκε, πριν από, περίπου, 2.500 χρόνια, κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, για να εμποδίσει τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους, να επιτεθούν, στην Αθήνα. Ήταν το πέρασμα, που ο Θουκυδίδης ονόμασε «Κρωπία» και ήταν το κύριο πέρασμα εισβολής, που χρησιμοποιούσαν οι πελοποννησιακές δυνάμεις, για να επιτεθούν, στην Αττική και την Αθήνα. Τον 19ο μΧ αιώνα, οι ντόπιοι ονόμασαν το τείχος «Δέμα», ή «Δέση», επειδή μοιάζει να «δένει» τα δύο βουνά, μαζί. Οι πέτρινες οχυρώσεις ξεκινούν, από τα βορειοανατολικά του Ασπροπύργου και καταλήγουν, περίπου, 2,5 χιλιόμετρα, δυτικά του προαστίου των Άνω Λιοσίων, όπου σχηματίζεται το στενό πέρασμα, μεταξύ Αιγάλεω και Πάρνηθας. Το Μεγάλο Τείχος των Αθηνών είχε μήκος, περίπου, 4,5 χιλιόμετρα και κτίστηκε, για να προστατεύσει το, στρατηγικά, σημαντικό πέρασμα, που οδηγούσε, από τις Αχαρνές, στο Θριάσιο Πεδίο. Από εκεί, οι Σπαρτιάτες, υπό τις διαταγές του βασιλιά Αρχίδαμου, εισέβαλαν, στο Αχαρνικό Πεδίο, το 431 π.Χ., τον πρώτο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο τοίχος ήταν κτισμένος, από πρόχειρα, λαξευμένους πολυγωνικούς ογκόλιθους, χωρίς συνδετικό υλικό, με τα κενά να γεμίζουν, με μικρότερες πέτρες. Η οχύρωση δεν είναι μια ενιαία κατασκευή, που αποτελείται, από πολλαπλά μικρά, αλληλοκαλυπτόμενα τμήματα, αλλά δημιουργούν στενούς διαδρόμους και εισόδους, με κεκλιμένες ράμπες, πίσω τους, για εύκολη πρόσβαση, στην επίπεδη κορυφή της. Το πάχος των τειχών κυμαίνεται, μεταξύ 1,5 και 2,8 μέτρων (4,92 έως 9,12 πόδια). Δύο ανοίγματα, που φαίνεται να χρησίμευαν, ως πύλες, βρίσκονται, περίπου, στο μέσον του μήκους του τείχους. Η βόρεια, οδηγούσε, στην Οία και η νότια, στο Θριάσιο Πεδίο. Ίσως, υπήρχε μια τρίτη πύλη. Σε απόσταση 225 μέτρων, ανατολικά, του τείχους, έχει εντοπιστεί ένα Οπίσθιο Τείχος, ένα χαμηλό φράγμα, από πηλό, μήκους, περίπου, 120 μέτρων, το οποίο εκτείνεται, παράλληλα, με το κύριο τείχος.
6/4/1896. Έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.
1901. Μοναστηράκι. Οδός Πανδρόσου, "τα τσαρουχάδικα".
1930. Καλλιθέα. Φιλαρέτου και Πλάτωνος.
1950. Η Πατησίων, με τραμ, στο ύψος του Μουσείου.
1960. Δέλτα Φαλήρου.
Η λεωφόρος Συγγρού, ο Ιππόδρομος και ο κόμβος που οδηγούσε αριστερά στο Νέο Φάληρο και δεξιά στο Παλαιό Φάληρο.
7/1/1896. Αθήνα. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες.
1869. Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου χωματόδρομος, και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού.
1863. Πλατεία Συντάγματος.
Η κάτω πλατεία με άμαξες, και κόσμος με πανέμορφες φορεσιές της εποχής. Στο βάθος αριστερά, στην οδό Φιλελλήνων, διακρίνεται η Ρώσικη εκκλησία της Αγίας Τριάδας, η περιοχή Πλάκα και η Ακρόπολη.
1865. Η Πνύκα (η Πνύξ, της Πνυκός) είναι η θέση/περιοχή, όπου συγκαλούνταν η εκκλησία του δήμου, δηλαδή η συνέλευση των Αθηναίων, στην αρχαία Αθήνα, από τον 6ο αιώνα π.Χ., μέχρι το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ.
Βρίσκεται, στο μέσον της, κατά διεύθυνση βορρά-νότου, λοφοσειράς, έναντι και δυτικά της Ακρόπολης και μεταξύ των ακραίων υψωμάτων, του λόφου Νυμφών (βόρειο άκρο) και λόφου Μουσών, ή Φιλοπάππου (νότιο άκρο). Από το αρχαίο βήμα του ιερού χώρου αυτού, αγόρευσαν σπουδαίοι πολιτικοί, στρατηγοί και ρήτορες, όπως ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης, ο Περικλής, ο Δημοσθένης, ο Αισχίνης, αλλά και στην σύγχρονη εποχή, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
1943. Η Πηγή της Καλλιρρόης. Οι καταρράκτες του ποταμού Ιλισού, στην περιοχή Μετς.
Δεξιά, από το τείχος, περνάει, σήμερα, η λεωφόρος Καλλιρρόης και δίπλα, στο δέντρο, είναι η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής. Το σημείο παραμένει ίδιο, έως και σήμερα και είναι προσβάσιμο, από μονοπάτι, στην Αγία Φωτεινή. Στο βάθος, ο λόφος του Αρδητού.
1943. Η Πηγή της Καλλιρρόης.
1927-1936. Πετράλωνα.
Η εκκλησία των Τριών Ιεραρχών, στον προσφυγικό οικισμό Ταταύλιανα.
1919. Η περιοχή της Καισαριανής.
Ο χωματόδρομος αυτός είναι ο δρόμος, που συνέδεε την περιοχή της Καισαριανής (έρημο τοπίο), με την Αθήνα. Στο βάθος, βλέπουμε την Αθήνα αραιοκατοικημένη, στο κέντρο δεσπόζει η Ακρόπολη και ο λόφος του Φιλοπάππου.
1890 (δεκαετία). Πλατεία Ομονοίας.
Κόσμος, με ενδυμασίες της εποχής, αλλά και φουστανελάδες. Τα ιππήλατα τραμ διέρχονται, στην πλατεία Ομονοίας. Οι ράγες δείχνουν να είναι της οδού Σταδίου. Στο βάθος, αριστερά, είναι η οδός Πειραιώς. Στο μέσον, είναι η οδός Αγίου Κωνσταντίνου και το κτίριο, που θα γίνει, το 1919, το γνωστό φαρμακείο του Μπακάκου, γνωστό και ως σημείο συναντήσεων. Το 1939, στην θέση του, θα γίνει το νέο πολυώροφο «μέγαρο Αντρικίδη», και το φαρμακείο του Πέτρου Μπακάκου επιστρέφει πιο ευρύχωρο και λειτουργικό. Όλοι δρόμοι είναι, ακόμη, χωματόδρομοι.
1854. Πλάκα. Αέρηδες. Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου ανεγέρθηκε από τον Έλληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο της Μακεδονίας (ή Μακεδονικής Συρίας) (α΄ μισό του 1ου αιώνα π.Χ.), ανατολικά, του αρχαιολογικού χώρου του μικρού πρόπυλου της Ρωμαϊκής Αγοράς, στην Αθήνα.
Κατά την πρωτοχριστιανική περίοδο, χρησιμοποιήθηκε, ως καμπαναριό βυζαντινής εκκλησίας. Κατά τον 15ο αιώνα, το μνημείο περιγράφεται, από τον περιηγητή Κυριακό Αγκωνίτη, ως ναός του Αιόλου. Κατασκευάστηκε, στον χώρο της Ρωμαικής Αγοράς, υπολόγιζε την ώρα και τους ανέμους και λειτουργούσε όλο το 24ωρο. Εκτιμάται ότι χτίστηκε, το 47 π.Χ. Το μοναδικό, για την Ελλάδα, όσον αφορά στην αρχιτεκτονική του, μαρμάρινο κτίριο είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και κάθε μία, από τις οκτώ πλευρές, έχει μήκος περίπου, 3,20 μέτρα και συνολικό ύψος 12 μέτρα, δεν έχει κίονες, ενώ, στις ισάριθμες μετόπες του, φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, από τους οποίους παίρνει την λαϊκή ονομασία του, «Αέρηδες». Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στην κορυφή της στέγης, υπήρχε ( δεν σώζεται) ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα. Πρόκειται, για ένα πυργωτό οκτάγωνο οικοδόμημα, από πεντελικό μάρμαρο, μήκους πλευράς 3,20 μέτρων και συνολικού ύψους 12 μέτρων, του οποίου η βάση αποτελείται, από τρεις βαθμίδες. Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στην νότια πλευρά, φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους, ενώ στην ΒΑ και ΒΔ πλευρά, φέρει από ένα πρόπυλο, με δύο αντιτακτούς κίονες, έκαστο. Στην κορυφή της στέγης, υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος, περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός, από τους οκτώ κύριους ανέμους. Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί), στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα, κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι : ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω, δε, από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες, κατά διάφορους σχηματισμούς, αποτελούσαν, αυτούσια, ηλιακό ρολόι. Ειδικότερα, για τον υπολογισμό της ώρας, σε ανήλιες ημέρες, υπήρχε, μέσα στο κτίσμα, ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Ουάρρωνας, στη νότια πλευρά του οικοδομήματος υπήρχε δοχείο κυλινδρικού σχήματος, με νερό, που παρεχόταν, μέσω, αγωγού, από πηγή της βόρειας πλευράς της Ακρόπολης. Ο, δε, Βιτρούβιος ονομάζει το μνημείο αυτό «Πύργο των Ανέμων» και το περιγράφει, με πολλές λεπτομέρειες. Τέλος, το μνημείο κατατάσσεται, στον κορινθιακό ρυθμό (εκ των κιονοκράνων), ενώ το εσωτερικό του, στον δωρικό ρυθμό (βαρύ αυστηρό). Συνέχεια του κτιρίου, ΝΑ, ήταν το Αγορανομείο, επί πολυβάθμιτης μαρμάρινης βάσης. Πίσω, από τον πύργο διακρίνεται το ρολόι του Έλγιν, δεξιά, ο Μεντρεσές και αριστερά το Φετιχιέ τζαμί.
1960. Νέο Φάληρο.
Η συμβολή των οδών Ζαΐμη και Γιαννόπουλου. Πλάνο από την οικία Βλάγκαλη, πίσω και δεξιά από το Μέγα Ξενοδοχείο. Άποψη της γέφυρας πάνω από τον ηλεκτρικό σταθμό του Νέου Φάληρου, πριν την κατασκευή του σημερινού ανισόπεδου κόμβου. Διακρίνεται ο θερινός κινηματογράφος RΕΧ. Δεξιά στο βάθος διακρίνεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Αριστερά δίπλα (δεν φαίνεται) είναι το στάδιο Καραΐσκάκη.
1890. Ο λόφος Ιππίου Κολωνού.
1930. Ο λόφος Ιππίου Κολωνού.
1917. Τα αγάλματα των Γιγάντων στην περιοχή Βρυσάκι.
Τα αγάλματα των Γιγάντων υπάρχουν και σήμερα, είναι κοντά στην είσοδο μέσα στην Αρχαία Αγορά. Η περιοχή Βρυσάκι βρισκόταν στην βόρεια πλευρά της Ακρόπολης. Κατεδαφίστηκε για τις ανασκαφές της αρχαίας αγοράς το 1931. Στο βάθος είναι ο Ναός του Ηφαίστου.
1900. Πανεπιστημίου και Αμερικής (τότε Λυκαβηττού).
Ο Στέφανος και η Ελίζα Δραγούμη, στην είσοδο του Μεγάρου Μιχαήλ Γ. Μελά. Ο Στέφανος Δραγούμης χρημάτισε πρωθυπουργός της Ελλάδος, μεταξύ 18 Ιανουαρίου 1910 και 6 Οκτωβρίου 1910. Με την Ελίζα, απέκτησαν 11 παιδιά, από τα οποία τα πιο γνωστά, είναι η Ναταλία, σύζυγος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και ο Ίωνας Δραγούμης, που δολοφονήθηκε, το 1920.
1895. Πειραιάς.
1910. Πλατεία Ομονοίας.
Τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ (από το 1908) και όμορφες άμαξες, επί της πλατείας. Αριστερά, είναι η οδός Πειραιώς. Στο μέσον, είναι η οδός Αγίου Κωνσταντίνου, και το κτίριο, που θα γίνει το 1919, το γνωστό φαρμακείο του Μπακάκου, γνωστό και ως σημείο συναντήσεων. Το 1939, στην θέση του, θα γίνει το νέο πολυώροφο «μέγαρο Αντρικίδη», και το φαρμακείο του Πέτρου Μπακάκου επιστρέφει πιο ευρύχωρο και λειτουργικό.
Σχόλια