Ο Leon Trotsky, από την ψευδοσυνειδησιακή υπεράσπιση του Μαρξισμού, στην πραγματιστική πρόβλεψη, για την σύγχρονη κοινωνία του γραφειοκρατικού καπιταλισμού.
Λέων Νταβίντοβιτς Μπρονστάϊν Τρότσκυ (7/11/1879 - 21/8/1940). "Αν, αντίθετα προς όλες τις πιθανότητες, η Οκτωβριανή Επανάσταση αποτύχει, στην διάρκεια του τωρινού πολέμου, ή αμέσως μετά, να βρει την συνέχεια της, σε οποιαδήποτε από τις προηγούμενες χώρες και αν, αντίθετα, το προλεταριάτο σπρωχτεί πίσω, παντού και σε όλα τα μέτωπα, τότε θα πρέπει, χωρίς αμφιβολία, να βάλουμε το ζήτημα της επανεξέτασης της αντίληψης μας, για την τωρινή εποχή και τις κινητήριες δυνάμεις της. Σ΄αυτή την περίπτωση, το ζήτημα δεν θα είναι να κολλήσει κάνεις μία ετικέτα, στην ΕΣΣΔ, ή στην σταλινική συμμορία, αλλά να επανεκτιμήσει την παγκόσμια ιστορική προοπτική, για τις επόμενες δεκαετίες, αν όχι για τους επόμενους αιώνες: έχουμε μπει στην εποχή της κοινωνικής επανάστασης και της σοσιαλιστικής κοινωνίας, ή, αντίθετα, στην εποχή της παρακμάζουσας κοινωνίας της ολοκληρωτικής γραφειοκρατίας; ... ... Είναι, εντελώς, αυταπόδειχτο ότι, αν το διεθνές προλεταριάτο αποδειχθεί, σαν αποτέλεσμα της πείρας ολόκληρη