«Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν· ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει». (Κατά Ματθαίον, 6:24). Παρά αυτήν την γνωστή χριστιανική ευαγγελική ρήση, ο Άδωνις Γεωργιάδης και η κυβέρνηση Μητσοτάκη θεωρούν ότι η 16ωρη εργασία, σε δύο διαφορετικούς εργοδότες, είναι θεμιτή και αποτελεί μέρος του λεγόμενου “ευρωπαϊκού κεκτημένου”, σύμφωνα με την 1152/2019 Κοινοτική Οδηγία, που ψήφισε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν πρέπει να επιτραπεί. Πολύ περισσότερο, που, σήμερα και στο μέλλον, οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν το “δικαίωμα, στην τεμπελιά”, όπως, πολύ σωστά, έγραφε, στην εποχή του, το 1880, ο Paul Lafargue.

 

Το παραπάνω σκίτσο είναι, πραγματικά, ευρηματικό και αναρτήθηκε, στο Twitter, από τον πρόεδρο του Δικηγορικού Συλλόγου Σερρών Παναγιώτη Καρίπογλου, με υπέρτιτλο : “Το ευρωπαϊκό κεκτημένο”, για να εκφράσει την αντίθεσή του, στην εκφρασμένη επιδίωξη του υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Άδωνι Γεωργιάδη να θεσπίσει, νομοθετικά, την υποτιθέμενη, ως εθελούσια δυνατότητα των μισθωτών εργαζόμενων, για διπλή οκτάωρη εργασία, σε δυο διαφορετικούς εργοδότες. Αυτό το σκίτσο πόνεσε την κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, η οποία εξαπέλυσε σφόδρα πυρά, κατά του Παναγιώτη Καρίπογλου και του Νίκου Ανδρουλάκη, επειδή, ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Σερρών είναι στέλεχος του ΠΑΣΟΚ. 

Τελικά, η ανάρτηση, στο Twitter, (κακώς, κατά την γνώμη μου) αποσύρθηκε, αλλά ο Άδωνις Γεωργιάδης και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη έμειναν, υπό την δημόσια έκθεσή τους, εν όψει της νομοθετικής ρύθμισης, που προτίθενται να περάσουν, από την βουλή, οπότε και θα εκφρασθούν, καθαρά, οι προθέσεις και οι επιδιώξεις τους, όσον αφορά την θεσμοθέτηση της διπλής οκτάωρης εργασίας, των μισθωτών, σε δυο διαφορετικούς εργοδότες.

Βέβαια, για να είμαι ευθύς και ειλικρινής, η, υπ’ αριθμ. 1152/2019 Κοινοτική Οδηγία, που επιτρέπει την 16ωρη εργασία, φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, την οποία είχαν υπερψηφίσει όλα τα κόμματα, στην βουλή των εκλογών της 20/9/2015, πλην του ΚΚΕ, όμως και οι σημερινοί κυβερνώντες επιθυμούν και αυτοί να θέσουν την δική τους σφραγίδα, σε αυτό το εργασιακό καθεστώς, με αποτέλεσμα να μένει να δούμε πώς θα το πράξουν.

Όπως ανέφερε ο Άδωνις Γεωργιάδης, “βασικός κορμός είναι η ενσωμάτωση μιας ευρωπαϊκής οδηγίας, που αφορά, στα δικαιώματα των εργαζομένων. Βέβαια, η αλήθεια είναι, ότι έχει ρυθμίσεις που μπορεί να μην αρέσουν ιδιαίτερα στους ανθρώπους της Αριστεράς, γιατί καμία φορά η Ευρωπαϊκή Ένωση κάνει και πράγματα που είναι περισσότερα φιλελεύθερα. Αλλά σε κάθε περίπτωση για την αγορά εργασίας είναι κάτι πάρα πολύ ωραίο. Παραδείγματος χάρη, θεσπίζουμε την δυνατότητα ενός εργαζομένου να δουλεύει, σε πολλαπλούς εργοδότες. Δηλαδή, μπορεί κάποιος να δουλεύει δύο 8ωρα, σε δύο διαφορετικούς εργοδότες και αυτό είναι, απολύτως, νόμιμο, δηλωμένο και στα εισοδήματά του. Θεσπίζουμε, επίσης, την περίοδο του δόκιμου εργαζομένου. Ένας εργαζόμενος εντός 6 μηνών, εργάτης, σε μία επιχείρηση, μπορεί να λύεται η σύμβασή του, αυτομάτως και αζημίως, σε μία περίοδο 6 μηνών".

Όταν, μάλιστα, ο Άδωνις Γεωργιάδης ρωτήθηκε, αν με αυτό το νομοσχέδιο θα μπορεί ένας εργαζόμενος να δουλεύει έως και 16 συνεχόμενες ώρες μέσα στην ημέρα, ο υπουργός απάντησε, "αν το επιθυμεί ναι, δική του είναι η απόφαση, όχι δική μου, από δω και μπρος θα του το επιτρέπουμε, σήμερα δεν επιτρέπεται".

Προφανώς, επειδή ο Άδωνις Γεωργιάδης τα έκανε μπάχαλο, αφού είναι γνωστό τοις πάσι ότι, στην αγορά εργασίας, όταν δεν υπάρχει προστατευτική, για τους εργαζόμενους, κρατική ρυθμιστική παρέμβαση, τότε, ακριβώς, επειδή δεν υπάρχει ισοδυναμία, στην σχέση των εργοδοτών, με τους εργαζόμενους μισθωτούς, οι οποίοι, εξ ανάγκης και εκ των πραγμάτων, βρίσκονται, σε, σαφέστατα, μειονεκτική θέση και κατά κυριολεξία, στο έλεος των εργοδοτών, για τον λόγο αυτόν, ύστερα, από όσα, παραπάνω, δήλωσε ο Άδωνις Γεωργιάδης, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, στο οποίο ο ίδιος προΐσταται και προφανώς, ύστερα από υπόδειξη του πρωθυπουργού, εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία αναφέρεται : 

"Στο Σχέδιο Νόμου που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, την επόμενη εβδομάδα, ρητώς διευκρινίζεται η δυνατότητα της εργασίας σε πολλαπλούς εργοδότες, όπως ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Σε καμία όμως περίπτωση δεν σταματά να εφαρμόζεται το ΠΔ88/1999 περί των ελαχίστων περιόδων ανάπαυσης που αποτελεί υπερεθνικό δίκαιο και όπου εκεί ορίζεται ρητώς ότι για κάθε περίοδο 24 ωρών η ελάχιστη ανάπαυση δεν μπορεί να είναι κατώτερη των 11 συνεχών ωρών, το οποίο συνεχίζει να ισχύει για κάθε εργοδότη στον οποίο εργάζεται ο εργαζόμενος".

Αλλά το τι θα πράξουν ο Άδωνις Γεωργιάδης και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, είναι κάτι, που θα το δούμε και προφανώς, οι προθέσεις τους δεν είναι, καθόλου, αθώες.

Πάντως, μετά την ενοχλημένη και σφοδρή αντίδραση του γραμματέα της Νέας Δημοκρατίας και κυβερνητικού εκπροσώπου Παύλου Μαρινάκη, το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη έβγαλε μια νερόβραστη ανακοίνωση, λέγοντας ότι είναι, κατά του “ακραίου λόγου”, από οπουδήποτε και αν προέρχεται και αναφέρθηκε, υπαινικτικά, για το παρελθόν του ίδιου του κυβερνητικού εκπροσώπου. 

Πράγματι, αυτό το πολιτικό “μπουμπούκι” της κομματικής νομενκλατούρας της Νέας Δημοκρατίας, είναι αυτός, που όταν παραιτήθηκε ο Αλέξης Τσίπρας, από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, είπε ότι «ελπίζουμε μαζί με τον κ. Τσίπρα να αποχωρήσει και η διγλωσσία του ΣΥΡΙΖΑ και η τοξικότητα». Φυσικά, αυτός ο αναιδής και θρασύς οννεδίτης τραμπούκος, εδώ και αρκετά χρόνια πριν, στις 12/2/2012, είχε ανεβάσει το παραπάνω τοξικότατο tweet, το οποίο, στην συνέχεια, κατέβασε.

Αλλά αυτό, που έχει σημασία, είναι ότι ο Άδωνις Γεωργιάδης ανοίγοντας, ανοήτως και με δεδομένη την συνήθη προπέτειά του, αυτή την κακή συζήτηση, αφήνοντας, στην άκρη, την γνωστή χριστιανική ευαγγελική ρήση του Ματθαίου ότι «Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν· ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει» (αν και το παίζει πιστός χριστιανός, ενώ δεν είναι), έριξε αυτή την διερευνητική βολή, προκειμένου η κυβέρνηση να δει τις υπάρχουσες αντιδράσεις.

Βέβαια είναι προφανές ότι η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη βρίσκεται αντιμέτωπη, με το φαινόμενο της στένωσης της λεγόμενης αγοράς εργασίας, στον ιδιωτικό τομέα, αφού τα υπάρχοντα εργατικά χέρια, οι, εν δυνάμει, μισθωτοί εργαζόμενοι, δεν είναι πρόθυμοι να εργασθούν, με μισθούς πείνας και φτώχειας, αλλά απαιτούν ένα καλό, δηλαδή υποφερτό, μέσα στα πλαίσια των υπαρχουσών συνθηκών, στην ελληνική οικονομία και κοινωνία, μεροκάματο. 

Έτσι, η κυβέρνηση υποτίθεται ότι προσπαθεί, με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή με την προώθηση της ημερησίας εργασίας, σε περισσότερους από έναν εργοδότη, να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της στενότητας και του κόστους της μισθωτής εργασίας, στον χώρο των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα.

Ως εκ τούτου το μέλλον προοιωνίζεται να είναι πολύ κακό και για την ίδια την αγορά εργασίας, αλλά και ευρύτερα, για την ελληνική οικονομία, τα επίσημα στοιχεία της οποίας εμφανιζουν την επίσημη ανεργία, στα επίπεδα του 12% του εργατικού δυναμικού. 

Αυτή είναι η πραγματικότητα και από αυτήν την πραγματικότητα ό,τι και να κάνει κυβέρνηση δεν μπορεί να ξεφύγει. 

Στο τέλος, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη θα βρεθεί ενώπιον του φαινομένου, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων να προχωρήσει, στην μείωση της παραγωγής, γεγονός, το οποίο θα οδηγήσει, σε πτώση της εσωτερικής κατανάλωσης.

Έτσι, η κυβέρνηση πρόκειται να υποχρεωθεί να λάβει ευρύτερα μέτρα, κάτω από την πίεση των ευρωθεσμικών δανειστών και της γερμανικής κυβέρνησης, όπως πολλές φορές έχω γράψει, σε αυτό εδώ το μπλογκ, μέχρι πρόσφατα και μπορώ να πω, κυριολεκτικά, τον τελευταίο λίγο καιρό. 

Κάπως έτσι, θα αντιστοιχηθούν και θα εξισορροπηθούν, στην ζώσα οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της χώρας μας, τα μειωμένα επίπεδα της ελληνικής παραγωγής, με τα επίπεδα της αντίστοιχης συναθροιστικής ζήτησης, δηλαδή της συνολικής κατανάλωσης. Δηλαδή πρόκειται να εμφανισθούν φαινόμενα οικονομικής ύφεσης, ή και αναιμικής οικονομικής ανάπτυξης, με δυσμενείς επιπτώσεις, στο ελληνικό ΑΕΠ, με αποτέλεσμα οι προβλέψεις, που γίνονται, στον, παραπάνω, πίνακα, για την χρονική περίοδο 2023 - 2027, να αποδειχθούν φιλόδοξες και εξωπραγματικές. 

Ήδη, άλλωστε, το διοικητικό συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), δηλαδή οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης, αναθεώρησαν, προς τα κάτω, τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, για το 2023, στο 1,2%. Και θεωρώ ότι επεται συνέχεια, με δεδομένο το γεγονός ότι οι προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος 2023 - 2027 και του Συμφώνου Σταθερότητας, οι οποίες στηρίζονταν, σε έναν ρυθμό ανάπτυξης, για την ελληνική οικονομία, στα επίπεδα του 2,3%, τίθενται εκτός τροχιάς, γεγονός, το οποίο θα οδηγήσει, στην λήψη μέτρων λιτότητας.

Από εκεί και πέρα, το όλο πρόβλημα πρέπει να τεθεί, στην πραγματική του βάση, η οποία είναι ότι η χαλάρωση, επί τριετία, των ρυθμίσεων του Συμφώνου Σταθερότητας, στην ευρωζώνη, έχει οδηγήσει, σε αυτό το φαινόμενο· δηλαδή και στην ύπαρξη μισθών, οι οποίοι, παρά την ονομαστική τους άνοδο, παραμένουν χαμηλοί και στην στενότητα της αγοράς εργασίας, που στην πράξη, σημαίνει δυσκολία, στην εύρεση, από τους εργοδότες, του απαραίτητου εργατικού δυναμικού, που να επιθυμεί να εργαστεί, κάτω από τις υπάρχουσες συνθήκες εργασίας, οι οποίες - κυρίως, οι χειρωνακτικές - παραμένουν πολύ κακές. 

Αυτή η κακή ιστορία, προφανώς, πρόκειται να οδηγήσει, σε νέες περικοπές των δαπανών των επιχειρήσεων, σε συνδυασμό, με το φαινόμενο των αυξημένων τιμών, οι οποίες οδηγούν, σε έναν επίμονο πληθωρισμό, ο όποιος, στην ουσία του, αποτελεί μια κλασική περίπτωση πληθωρισμού των κερδών των επιχειρήσεων, οι οποίες παίρνουν αυτό το ρίσκο, με αποτέλεσμα, διαρκώς, οι μισθοί να υπολείπονται των αυξήσεων των τιμών, ενώ το μοναδιαίο κόστος της εργασίας αυξάνεται και αυτό, λόγω του παράδοξου φαινομένου της ασθενικής παραγωγικότητας. 

Το πώς θα λυθεί αυτό το πρόβλημα, είναι κάτι, που θα το δούμε και ήδη, παραπάνω, το περιέγραψα. Οι λύσεις που ωθούνται να δοθούν, δεν θα είναι καθόλου καλές, για τον κόσμο της εργασίας, αλλά και σε ένα σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων όπως, επίσης και στον συνταξιοδοτικό κόσμο.

Φυσικά αυτά που ετοιμάζουν ο Άδωνις Γεωργιάδης και ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρέπει να αποτραπούν και να ανατραπούν. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ την ζώνη του, Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να περιμένουμε εκείνη την ώρα και την στιγμή, που η ελληνική κοινωνία θα αποφασίσει - αν μπορέσει να αποφασίσει ποτέ - να πραγματοποιήσει αυτήν την αναγκαία έξοδο, από την ευρωζώνη. 

Αυτό που, στην πραγματικότητα, συμβαίνει και το οποίο οι καπιταλιστικές ελίτ, σε όλον τον κόσμο της παρακμιακής Δύσης, προσπαθούν να φρενάρουν και να ελέγξουν, είναι η ίδια η κατάργηση της αναγκαιότητας της χειρωνακτικής και της πνευματικής εργασίας, η οποία τίθεται, εδώ και καιρό, στην εποχή μας και στην πραγματικότητα, ήδη, εδώ και κάποιες δεκαετίες, ξεκινώντας, από την δεκαετία του 1990. 

Πράγματι, η φρενήρης εξέλιξη, με τους υπερταχύτατους ρυθμούς που έχει πάρει η εφαρμοσμένη επιστημονική εξέλιξη, όσον αφορά τις ανακαλύψεις και τις άμεσες εφαρμογές, στην παραγωγική διαδικασία, των επιστημονικών επιτευγμάτων, κυρίως, στην ηλεκτρονική και στην ρομποτική, όπως, πλέον και στην τεχνική νοημοσύνη, έχει φέρει, στην επιφάνεια, της καθημερινότητας των σύγχρονων κοινωνιών, την πλήρη δυνατότητα της κατάργησης, σχεδόν, ολόκληρων των διαδικασιών που απαιτούνται, στην παραγωγική διαδικασία όλων των κλάδων της οικονομίας, σχετικά με την χειρωνακτική εργασία και επίσης, σε πάρα πολύ σημαντικό βαθμό και στην πνευματική εργασία. 

Αυτό σημαίνει ότι, εάν υπάρξει ο κατάλληλος και ο πρέπων σχεδιασμός, σε κεντρικό επίπεδο, ο χρόνος εργασίας πρόκειται να περιορισθεί, δραστικά, έως, σχεδόν, του μηδενισμού του. Και μάλιστα, αυτό πρόκειται να συμβεί, πολύ πιο γρήγορα, από όσο, συνήθως, όσοι συλλογίζονται, γύρω από αυτό το θέμα, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι, εάν υπάρξουν οι προϋποθέσεις που θέτω, δηλαδή ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας σε αυτή την κατεύθυνση, οι μαζικές επενδύσεις, στα σύγχρονα αποτελέσματα της εφαρμοσμένης ηλεκτρονικής, ρομποτικής, τεχνητής ευφυΐας, της βιοτεχνολογίας και των συναφών επιστημών, ο στόχος αυτός της δραστικής μείωσης του χρόνου εργασίας και της μαζικής και τεράστιας αύξησης του ελεύθερου χρόνου των ανθρώπων, στις σύγχρονες κοινωνίες, είναι δεδομένο ότι πρόκειται να επιτευχθεί, ολοκληρωμένα, κάλλιστα, μέσα σε μία δεκαπενταετία, ή εικοσαετία, από σήμερα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι, ενδιάμεσα, θα προχωρεί και θα εφαρμόζεται, σταδιακά και με ταχείς ρυθμούς, μια σημαντική σωρευτική σμίκρυνση του χρόνου εργασίας, με αντίστοιχη μεγέθυνση του ελεύθερου χρόνου των μελών των κοινωνιών. 

Αντίθετα, μάλιστα, τα αποτελέσματα των επιστημονικών ανακαλύψεων, ως προς την πρακτική τους εφαρμογή, μέσα στην παραγωγική διαδικασία, πρόκειται να βαίνουν, ολοένα και περισσότερο αυξανόμενα, μέσα στην δεκαπενταετία αυτή, με την σταδιακή, αλλά και γοργή μείωση του μέσου χρόνου εργασιας και την δραστική επιμήκυνση του ελεύθερου χρόνου, στις κοινωνίες της εποχής μας και των επόμενων ετών. 

Paul Lafargue (15/1/1842 - 25/11/1911). Από πολλούς θεωρείται, ως αναρχικός. Δεν ήταν. Αντίθετα, υπήρξε συστηματικός εχθρός του Μιχαήλ Μπακούνιν. Αξιοσημειωτη υπήρξε η επιλογή του και η ταυτόχρονη επιλογή της συζύγου του Laura Marx, να αυτοκτονήσουν, για να αποφύγουν τα βάσανα, στα γεράματα. Χαρακτηριστική είναι το τελευταίο σημείωμα, που άφησε, αυτοκτονώντας, ο Paul Lafargue, στο οποίο γράφει : “Υγιής στο σώμα και το πνεύμα, αυτοκτονώ, πριν τα ανελέητα γεράματα, που θα μου αφαιρέσουν μία - μία όλες τις ηδονές και τις χαρές της ύπαρξης και θα μ' απογυμνώσουν απ' τις φυσικές και πνευματικές μου δυνάμεις, παραλύσουν την αποφασιστικότητα, καταστρέψουν τη θέλησή μου και με κάνουν βάρος για μένα τον ίδιο και για τους άλλους. Εδώ και χρόνια ανέλαβα την υποχρέωση απέναντι στον εαυτό μου να μην περάσω τα εβδομήντα ... Ζήτω ο Κομμουνισμός! Ζήτω ο Διεθνής Σοσιαλισμός!”.

Κάπου εδώ, βρίσκει την πρακτική του εφαρμογή και το περίφημο “Δικαίωμα, στην τεμπελιά”, που διακήρυσσε, ως κοινωνικό στόχο, ο, παραπάνω εικονιζόμενος μαρξιστής σοσιαλιστής και γαμπρός του Karl Marx, ο Paul Lafargue, ήδη, από το 1880. 

Και αν, τότε και τις επόμενες δεκαετίες, αυτή η ρήση παρέμενε, ως κάτι το ουτοπικό, στις σύγχρονες συνθήκες των κοινωνιών, που ζούμε, αυτή η ρήση παύει να είναι ένα απλό σύνθημα και μετατρέπεται, σε ένα πρακτικό και περίπου, μεσοπρόθεσμα, ικανό να πραγματοποιηθεί στόχο, εφόσον τεθεί, ως πρόγραμμα δράσης και βασικός στόχος, στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων των κοινωνιών μας. 

Δυστυχώς οι δυτικές ελίτ φρενάρουν, όσο μπορούν, αυτήν η την διαδικασία μετατρεπόμενες, ουσιαστικά, σε αυτό που περιέγραφε ο Karl Marx, δηλαδή, σε μια κοινωνική τάξη, η οποία θέτει εμπόδια, στην λεγόμενη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. 

Αυτό, φυσικά, καθώς έχει την δική του αλήθεια, είναι κάτι που πρέπει να ανατραπεί. Βέβαια, δεν είναι εύκολο, αλλά δεν είναι και αδύνατο να πραγματοποιηθεί,·, διότι, έστω και με πολύ αργούς ρυθμούς, ο διεθνής γραφειοκρατικός καπιταλισμός, εξ αντικειμένου, έχει εισέλθει, στην διαδικασία της αυτοματοποίησης της εργασίας. 

Φυσικά, όπως προανέφερα, η διεθνής γραφειοκρατική καπιταλιστική ελίτ προσπαθεί να αποφύγει την ολοκλήρωση της διαδικασίας της αυτοματοποίησης και του ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας, καθώς, όπως φαίνεται, οι κυρίαρχες ελίτ, στον δυτικό γραφειοκρατικό καπιταλισμό και πολύ λιγότερο, στον γραφειοκρατικό καπιταλισμό της Κίνας, οι άρχουσες τάξεις θέλουν να κρατήσουν τις κοινωνίας αιχμάλωτες, στην καθημερινή εργασία και στον συνεπαγόμενο μόχθο και την αντίστοιχη υποταγή, μέσα στην συγκροτημένη ιεραρχική δομή, που απαιτούν οι εργασιακές σχέσεις.

Είναι, πραγματικά, ενδιαφέρον να δούμε, που θα καταλήξουν οι εξελίξεις, στο προβλεπτό μέλλον, σχετικά με αυτό το ζωτικό ζήτημα, που αφορά την υποκατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από την εργασία των ρομπότ και των άλλων πρακτικών και αποτελεσματικών τεχνολογικών επιτευγμάτων, που θα εισέλθουν, μέσα στον ευρύτερο κύκλο της παραγωγικής διαδικασίας, υποκαθιστώντας την κλασική ανθρώπινη εργασία. 

Και εδώ θα επαναλάβω ότι αυτό δεν είναι, πλέον, ένα ουτοπικό σύνθημα, αλλά μια ορατή και άμεση δυνατότητα, που θα απελευθερώσει τις ανθρώπινες κοινωνίες, από την εργασιακή υποδούλωση και θα τους δώσει το δικαίωμα, στην τεμπελιά και στην σχολή και κατ’ ουσίαν, στην πραγματοποίηση των ανθρωπίνων επιθυμιών, χωρίς αυτό να συναρτάται, με οποιαδήποτε μορφή υποδούλωσης, τουλάχιστον, στο επίπεδο της παραγωγής.

Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε, με ένα πολύ ενδιαφέρον και κρίσιμο ζήτημα, το οποίο αξίζει να παρατηρηθεί. 

Και πολύ περισσότερο, να υλοποιηθεί.