70.000.000 πΧ. Ύστερη Κρητιδική Περίοδος, Παταγονία. Αργεντινή. Αυγό δεινοσαύρου. Τατόι. Η βασιλική αρχαιολογική συλλογή (3300 πΧ-31 πΧ). 2ος αιώνας πΧ. Βακτριανή. Ο Χρυσός Στατήρας του Ευκρατίδη Α’. 1912-1913. Οι μάχες, στον Α’ βαλκανικό πόλεμο. 12-10-1944. Αθήνα. Γονατιστοί, μπροστά, στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη. 10/1944. Η Αλβανία γίνεται κομμουνιστική. 1945. Βερολίνο. Ο “Kόκκινος Mογγόλος”. 1953. «Το σωφεράκι». 20-10-1988. Το νεύμα του Ανδρέα, στην Δήμητρα. Ο Δήμος Σταρένιος (1909-1983). 9/2025. Ινδοτουρκική αντιπαράθεση, στο Αιγαίο. 21-10-2025. Πέθανε ο Διονύσης Σαββόπουλος. Ο φυσικός Ludwig Boltzmann (1844-1906) και μετέπειτα. (188).
70.000.000 πΧ. Ύστερη Κρητιδική Περίοδος. Παταγονία, Αργεντινή. Αυγό κάποιου είδους δεινοσαύρων.
Φαίνεται, σαν να δημιουργήθηκε χθες. Το αρχαίο αυγό εντοπίστηκε, στο Ρίο Νέγκρο, στην Παταγονία και έχει αφήσει άφωνους τους ειδικούς, σε όλο τον κόσμο. Αν και μοιάζει, εντυπωσιακά, με αυγό στρουθοκαμήλου, πιθανότατα, ανήκε, σε μέλος του γένους Bonapartenykus, ενός μικρού σαρκοφάγου θερόποδου, που περιπλανιόταν, στην περιοχή, κατά την. Αν και αυγά δεινοσαύρων έχουν βρεθεί ξανά στην περιοχή, ένα τόσο καλοδιατηρημένο δείγμα είναι εξαιρετικά σπάνιο. Σύμφωνα με την αρχαιολογική ομάδα, μπορεί να περιέχει ακόμη και εμβρυϊκό υλικό κάτι που θα ερευνηθεί με λεπτομερείς σαρώσεις.
Ο Γκονζάλο Μουνιόζ, από το Αργεντίνικο Μουσείο Φυσικών Επιστημών Bernardo Rivadavia, δήλωσε, στο National Geographic : «Ήταν μια πλήρης και απόλυτη έκπληξη. Δεν είναι σπάνιο να βρίσκουμε απολιθώματα δεινοσαύρων, αλλά το πρόβλημα, με τα αυγά, είναι ότι είναι πολύ πιο σπάνια.»
Εξήγησε ότι τα αυγά σαρκοφάγων δεινοσαύρων είναι, ιδιαίτερα, σπάνια, για διάφορους λόγους : «Πρώτον, υπάρχουν λιγότεροι σαρκοφάγοι, από ό,τι φυτοφάγοι. Επιπλέον, τα αυγά τους είναι, πιο “πτηνόμορφα”, καθώς η εξελικτική γραμμή των σαρκοφάγων δεινοσαύρων οδήγησε, τελικά, στα πουλιά. Αυτό σημαίνει ότι έχουν πιο λεπτά και εύθραυστα κελύφη, που καταστρέφονται, πιο εύκολα. Η εύρεση τέτοιων αυγών είναι πολύ δύσκολη, γι’ αυτό αυτή η ανακάλυψη είναι, τόσο εξαιρετική και εντυπωσιακή».
Το αυγό, μαζί με άλλα ευρήματα, από τον ίδιο χώρο, θα σταλεί, στο Αργεντίνικο Μουσείο Φυσικών Επιστημών, για μελέτη. Ο Μουνιόζ δήλωσε ότι ελπίζει το αυγό να περιέχει έμβρυο, αλλά απαιτούνται, εις βάθος, σαρώσεις, για να διαπιστωθεί, αν υπάρχει κάτι, στο εσωτερικό του. Αν βρεθούν ίχνη ενός αναπτυσσόμενου δεινοσαύρου, αυτό θα αποτελέσει μία, από τις σημαντικότερες παλαιοντολογικές ανακαλύψεις, στην ιστορία της Νότιας Αμερικής και θα προσφέρει νέες λεπτομέρειες, για το πώς αναπτύσσονταν και εκκολάπτονταν οι δεινόσαυροι. Η Αποστολή της Κρητιδικής Περιόδου Ι (Cretaceous Expedition I) αποκάλυψε, επίσης, δόντια θηλαστικών και σπονδύλους φιδιών, υποδηλώνοντας ότι ο χώρος αυτός ήταν, κάποτε, τόπος φωλιάσματος.
Naftemporiki.gr
3300 πΧ - 1500 πΧ. Υλικό : Ορείχαλκος, Διαστάσεις : Μήκος: 5.3 εκ.
2000 πΧ - 1900 πΧ. Οπισθότμητη πρόχους, ερυθροστιλβωτής κεραμικής (Red polished ware). Συγκολλημένη από τρία θραύσματα στο σώμα. Πρωτοκυπριακή ΙΙΙ εποχή. Χρονολόγηση 2000 – 1900 π.Χ.
900 πΧ - 700 πΧ. Μελανόγραφο πήλινο κύπελλο, τύπου Διπύλου, του Ζωγράφου του Διπύλου.
575 πΧ - 526 πΧ. Χάλκινο κράνος κορινθιακού τύπου που φέρει αρκετές διαβρώσεις και ίχνη οξείδωσης.
425 πΧ - 401 πΧ. Η γυναικεία κεφαλή των κλασικών χρόνων (δώρο της ελληνικής κυβέρνησης προς τον Διάδοχο Κωνσταντίνο επ’ ευκαιρία της ενηλικίωσης του).
300 πΧ - 199 πΧ. Στην μια όψη, εικονίζεται ιστάμενη όρθια ανδρική ιματιοφορούσα μορφή, που συγκρατεί, με το δεξί της χέρι, την μέση, καθώς συνομιλεί, με χαλαρά καθήμενη γυναικεία μορφή ενδεδυμένη, με αχειρίδωτο χιτώνα και στην άλλη, καθήμενο ζευγάρι, από το οποίο αναγνωρίζεται, καθαρά, η φτερωτή Νίκη.
323 πΧ - 301 πΧ. Κρατηρίσκος (καντήλα) από παριανό μάρμαρο, με γκριζομπλέ φλεβώσεις. Έχει κωνικό λαιμό και πόδι, ενώ, στο σώμα, υπάρχουν, διαμετρικά, τοποθετημένα, τέσσερα διάτρητα εξογκώματα, ως λαβές, που, πιθανώς, χρησίμευαν, για την ανάρτηση, ή την μεταφορά του αγγείου.
323 πΧ - 31 πΧ. Μαρμάρινο αγαλμάτιο γυναικείας ιστάμενης πεπλοφόρου μορφής, επί ακανονίστου σχήματος πλίνθου.
100 πΧ - 99 πΧ. Η γυμνή μορφή πατά πάνω σε σύγχρονη βάση. Το σώμα σε μετωπική στάση. Στηρίζεται στο δεξί σκέλος με το αριστερό να λυγίζει μπροστά και στο πλάι. Η κίνηση μεταφέρεται στη λεκάνη που χαμηλώνει αριστερά και υψώνεται δεξιά. Η κεφαλή αποδίδεται με πυκνή, κοντή και ογκώδη κόμη.
(Τατόι. Βασιλικά Ανάκτορα. Αρχαιολογικά ευρήματα, από συλλογές των βασιλέων και των βασιλισσών).
2ος αιώνας πΧ. Βακτριανή. (Αφγανιστάν). Το μεγαλύτερο γνωστό χρυσό νόμισμα από την αρχαιότητα είναι ο Χρυσός Στατήρας του Ευκρατίδη Α΄ (171 - 145 π.Χ.) προτελευταίος Έλληνας βασιλιάς της Βακτρίας (του Ελληνικού βασιλείου της Ινδοβακτριανής), αφού μετά τον θάνατο και του γιού του Ηλιοκλή (που βασίλεψε, στνο θρόνο, από το 159 π.Χ. έως το 130 π.Χ.), εισέβαλαν Σκυθικές φυλές, καταλαμβάνοντας πολλά εδάφη και χωρίζοντας την χώρα, σε δύο, ή και περισσότερα βασίλεια.
Το νόμισμα ζυγίζει 169,2 γραμμάρια και έχει διάμετρο 58 χιλιοστά.
Εμπρόσθια όψη : Πορτρέτο του ηγεμόνα, με διάδημα, που φοράει κράνος, με οικόσημο, στολισμένο, με κέρατο και αυτί ταύρου. Οπίσθια όψη : οι Διόσκουροι έφιπποι.
Ανακαλύφθηκε στη Μπουχάρα του Ουζμπεκιστάν και αγοράστηκε από τον Ναπολέοντα Γ΄. Βρίσκεται στο μουσείο Cabinet des Médailles, Παρίσι, Γαλλία.
Το βασίλειο της Βακτρίας (σημερινό Αφγανιστάν) βρισκόταν, στις παρυφές του ελληνικού κόσμου, στο ανατολικότερο σημείο, που έφθασε ποτέ, ο ελληνικός στρατός.
Ο Ευκρατίδης ο Α΄ ήταν βασιλιάς της Βακτρίας και μέρους της Ινδίας, από το 167 π.Χ., μέχρι το 159 π.Χ. Επέκτεινε το βασίλειο, έως τον Ινδό και έγινε κυρίαρχος της Αρείας, της Αραχωσίας, της Δραγγιανής, της Σογδιανής, των Παροπαμισαδών και της Γανδαρίδας. Δολοφονήθηκε, από τον γιο του, Πλάτωνα, ο οποίος, όμως, δολοφονήθηκε, στην συνέχεια, από τον αδελφό του, Ηλιοκλή, ο οποίος και ανέβηκε, στον θρόνο.
Έκτισε την Ευκρατίδεια, στην Βακτρία, που, είτε είναι η σημερινή Dilbarjin του βορείου Αφγανιστάν, με ελληνική επίδραση και ναό των Διοσκούρων, ή είναι η σημερινή Ai-Khanoum του βορείου Αφγανιστάν (η αρχαία ελληνική Αλεξάνδρεια του Ώξου) και τέλος, εικάζεται ότι μπορεί να είναι η σημερινή Καρσί του νοτίου Ουζμπεκιστάν.
Η Βακτρία ή Βακτριανή (Μπάκχταρ, λατ. Bactria, κινέζικα Ντα Ξια ή Τοχαριστάν), είναι ιστορική περιοχή, στην οποία υπήρξε κράτος, με πρωτεύουσα τα Βάκτρα, το σημερινό Μπαλχ. Εκτείνεται, βόρεια, του Χίντου Κους και νότια, του ποταμού Ώξου. Ήταν πατρίδα του θρησκευτικού ηγέτη Ζωροάστρη. Σήμερα, ανήκει, στο Τατζικιστάν, στο Ουζμπεκιστάν, στο Αφγανιστάν και στο Τουρκμενιστάν.
πηγή : wikipedia.
1ος αιώνας μΧ. Νέα Ορλεάνη, ΗΠΑ. Ρωμαϊκή επιτύμβια στήλη. Η Ντανιέλα Σαντόρο και ο σύζυγός της καθάριζαν τους θάμνους στην αυλή του σπιτιού τους, τον Μάρτιο, όταν βρήκαν ένα μυστήριο αντικείμενο. Το ζευγάρι έμαθε, τελικά, ότι η επιτύμβια στήλη, είχε εξαφανιστεί, από ένα ιταλικό μουσείο, μετά τον βομβαρδισμό του, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όμως, η Σαντόρο δεν ήξερε αυτήν την ιστορία, όταν βρήκε την φθαρμένη πέτρα. Στην αρχή, φοβήθηκε, μήπως το σπίτι τους είχε χτιστεί, πάνω σε κάποιο άγνωστο αφροαμερικανικό νεκροταφείο· κάτι όχι σπάνιο, για τη συνοικία Κάρολτον, που έχει μακρά ιστορία μαύρων κατοίκων. Έτσι, άρχισε να ρωτάει γείτονες και συναδέλφους, αν είχαν συναντήσει, ποτέ, κάτι παρόμοιο.
Ένας γείτοντας την παρέπεμψε, στον Ντ. Ράιαν Γκρέι, αρχαιολόγο του Πανεπιστημίου της Νέας Ορλεάνης, που συνεργάζεται, με το Preservation Resource Center της πόλης - τον άνθρωπο, στον οποίο απευθύνονται όλοι οι κάτοικοι της Νέας Ορλεάνης, όταν θεωρούν πως έχουν ανακαλύψει κάτι σημαντικό.
«Συχνά δέχομαι ερωτήσεις, από ανθρώπους, για παράξενα πράγματα, που βρίσκουν, στις αυλές τους», σημειώνει ο ίδιος. Ο Γκρέι ανέφερε ότι η Σαντόρο τον κάλεσε, για πρώτη φορά, στις 26 Μαρτίου και εκείνος διαπιστώνει, άμεσα, ότι η επιτύμβια στήλη δεν ήταν η ταφόπλακα κάποιου Αφροαμερικανού, ή πρώην σκλάβου.
«Ήξερα ότι τα λατινικά. πάνω της, ήταν πολύ πιο προχωρημένα, απ’ αυτά, που θυμόμουν, από το λύκειο», είπε, γι’ αυτό επικοινώνησε, με έναν Αυστριακό συνάδελφό του, ειδικό, στην ρωμαϊκή εποχή, ο οποίος προσδιόρισε ότι, μάλλον, επρόκειτο για το μνημείο του Σέξτου.
Την ίδια, περίπου, περίοδο, η Σαντόρο -;ανθρωπολόγος, στο Πανεπιστήμιο Tulane - έστειλε μια φωτογραφία της ανακάλυψής της, σε μια καθηγήτρια κλασικών σπουδών, που γνώριζε λατινικά.
Η συνάδελφός της, Σουζάν Λούσνια, έμεινε άναυδη. «Όταν είδα την φωτογραφία, είπα : “Μοιάζει, με αυθεντική ρωμαϊκή επιγραφή”», αναφέρει η Λούσνια, που διδάσκει κλασική αρχαιολογία.
Φαινόταν, σχεδόν, απίστευτο, πρόσθεσε - ειδικά, επειδή το email είχε σταλεί, την 1η Απριλίου. Όμως, η επιγραφή είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας ρωμαϊκής ταφόπλακας : πυκνά τοποθετημένα γράμματα, χαραγμένα, με τρόπο χαρακτηριστικό της εποχής. Η μετάφραση των λατινικών το επιβεβαίωσε.
Η Λούσνια εξήγησε ότι η επιγραφή αποτελούσε, ουσιαστικά, ένα βιογραφικό του Σέξτου, με λεπτομέρειες, για την φυλή και την στρατιωτική του μονάδα. Όταν πέρασε το κείμενο, σε μια διαδικτυακή βάση δεδομένων αρχαίων ευρωπαϊκών επιτύμβιων επιγραφών, ανακάλυψε κάτι συγκλονιστικό : η επιτύμβια στήλη ήταν καταχωρισμένη, ως «εξαφανισθείσα», από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Τσιβιταβέκια, μια παραλιακή πόλη, περίπου, 55 χλμ., δυτικά, της Ρώμης, δηλαδή 8.700 χλμ., μακριά, από την Νέα Ορλεάνη.
«Ποτέ δεν θα περίμενα να δω κάτι τέτοιο, σε μια αυλή, στην Νέα Ορλεάνη», προσθέτει η Λούσνια.
Η Σαντόρο συμφώνησε, χωρίς δεύτερη σκέψη, ότι η επιτύμβια στήλη έπρεπε να επιστρέψει, στο «σπίτι» της, σημειώνει η Λούσνια. Έτσι, ξεκίνησε μήνες έρευνας. Εντελώς, τυχαία, η Λούσνια είχε, ήδη, προγραμματίσει ένα ερευνητικό ταξίδι, στην Ρώμη, λίγους μήνες, αργότερα.
Κατά την επίσκεψή της, στο μουσείο της Τσιβιταβέκια, έμαθε ότι η επιτύμβια στήλη αποτελούσε μέρος μιας έκθεσης ταφόπλακων, που ανακαλύφθηκαν, την δεκαετία του 1860, κατά την διάρκεια οικοδομικών εργασιών, στην πόλη, οι οποίες αποκάλυψαν μια νεκρόπολη τουλάχιστον 21 στρατιωτών, ανάμεσά τους και του Σέξτου.
Οι υπεύθυνοι του μουσείου, αναφέρει η Λούσνια, ενθουσιάστηκαν, που θα επέστρεφε, στην θέση του.
Το πώς, όμως, η επιτύμβια στήλη κατέληξε, από το μουσείο, σε έναν κήπο, είναι ασαφές.
Το μουσείο της Τσιβιταβέκια είχε, στην κατοχή του, τουλάχιστον, 21 ταφόπλακες, αλλά λιγότερες από τις μισές διασώθηκαν, μετά τον βομβαρδισμό, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και μέσα, στο χάος, που ακολούθησε, η τήρηση αρχείων ήταν υποτυπώδης. Όταν το μουσείο άνοιξε, ξανά, την δεκαετία του 1970, η επιτύμβια στήλη του Σέξτου έλειπε.
«Δεν ξέρουμε αν η επιτύμβια στήλη διασώθηκε ,τότε, ή βρέθηκε, αργότερα ,μέσα στα ερείπια, αλλά υποπτευόμασταν πως, δεδομένης της ιστορίας του μουσείου, κάπως έτσι χάθηκε· κάποιος την πήρε και την έφερε, στις ΗΠΑ», είπε η Λούσνια. «Και τελικά, είχαμε δίκιο».
Η ίδια πρόσθεσε ότι η προηγούμενη ιδιοκτήτρια του σπιτιού της Σαντόρο επικοινώνησε, μαζί της, όταν είδε την είδηση, για να εξηγήσει ότι της είχαν δώσει την επιτύμβια στήλη οι παππούδες της, μια Ιταλίδα και ο άνδρας της, από τη Νέα Ορλεάνη, που υπηρέτησε, στην Ιταλία, κατά τον πόλεμο. Η γυναίκα είχε τοποθετήσει την επιτύμβια στήλη, αγνοώντας την ιστορική της αξία, στην, πίσω, αυλή, πριν πουλήσει το σπίτι, στην Σαντόρο.
Ένας πράκτορας του FBI, στην Νέα Ορλεάνη, πήγε, στο σπίτι της Σαντοροτον Μάιο για να παραλάβει την πέτρα, η οποία βρίσκεται, προσωρινά, στο τμήμα Τέχνης του FBI, που διαχειρίζεται την σύνθετη διαδικασία επαναπατρισμού του ευρήματος. Όταν ζητήθηκε σχόλιο, από το τοπικό γραφείο του FBI, αυτό απάντησε ότι δεν κάνει δηλώσεις, λόγω της διακοπής λειτουργίας της κυβέρνησης.
Ρωμαϊκές ταφόπλακες, όπως αυτή, που βρήκε η Σαντόρο ,είχαν μεγάλη σημασία, στον ρωμαϊκό πολιτισμό. Η Λούσνια εξήγησε ότι τοποθετούνταν συνήθως κατά μήκος μονοπατιών, ώστε οι περαστικοί να σταματούν και να θυμούνται τον νεκρό. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η μνήμη των νεκρών εξασφάλιζε την μεταθανάτια ζω/ή τους.
«Νομίζω ότι ο Σέξτος Κονγένιος Βέρους θα είναι πολύ τ που εξακολουθεί να τον θυμούνται τόσους αιώνες, μετά», είπε η Λούσνια.
Πηγή: skai.gr
7ος - 8ος αιώνας μΧ. Ειρηνούπολη Κιλικίας. Μια αρχαιολογική ανασκαφή, στο σημερινό Topraktepe, οδήγησε, σε μια ανακάλυψη μοναδικής επιστημονικής σημασίας.
Βρέθηκαν πέντε καρβουνοποιημένα καρβέλια ψωμιού, μορφολογικά, ακέραια, για πρώτη φορά, στο αρχαιολογικό πλαίσιο της Ανατολίας.
Μοναδική ανακάλυψη, σε αρχαία ελληνική πόλη.
Η ανακάλυψη γίνεται. ακόμη, σημαντικότερη, από την λεπτομέρεια, σε ένα από τα ψωμιά, με την απεικονιστική αναπαράσταση του Ιησού Χριστού και μια ελληνική επιγραφή – που οι εμπειρογνώμονες χαρακτηρίζουν εξαιρετικό.
Τα ευρήματα ενσαρκώνουν μια ιερή πρακτική, η οποία, μέχρι πρότινος, ήταν γνωστό ότι τηρούνταν, μέσα, από κειμενικές και καλλιτεχνικές παραπομπές, με ελάχιστα, ωστόσο, απτά στοιχεία και ακόμη, λιγότερα διατηρημένα, σε τόσο εξαιρετικά λεπτομερή κατάσταση.
Η ανακάλυψη, στο Topraktepe, υπερβαίνει τα προσωπικά τεχνουργήματα, αγγίζοντας την ιστορική κατανόηση της περιοχής Ermenek, στην διάρκεια της Ύστερης Αρχαιότητας και την πρώιμη μεσαιωνική περίοδο.
Η παρουσία ενός κέντρου παραγωγής τελετουργικών αντικειμένων, με τόσο συγκεκριμένη εικονογραφία, υποδηλώνει την ύπαρξη μιας δραστήριας χριστιανικής κοινότητας, εξοπλισμένης, με πόρους και με διαμορφωμένη διακριτή θεολογική ταυτότητα, την οποία εξέφραζε, με αυτές τις αναπαραστάσεις – αποκλίνουσες, από τους αυτοκρατορικούς κανόνες, μέσα στην Ειρηνούπολη.
Τα καρβέλια θα υποβληθούν, σε αρχαιοβοτανικές μελέτες, για τον καθορισμό της ακριβούς σύνθεσης των σπόρων, που χρησιμοποιήθηκαν, στην ετοιμασία τους, καθώς και σε μικροσκοπικές και τομογραφικές τεχνικές, για την κατανόηση της διεργασίας κατασκευής και ενανθράκωσης.
Κάθε ένα, από τα, παραπάνω, δεδομένα θα οδηγήσει, στην ακριβέστερη ανασύνθεση των τελετουργικών, της καθημερινότητας, της γεωργίας και των πεποιθήσεων μιας κοινότητας που, περισσότερο, από χίλια τριακόσια χρόνια, στο παρελθόν, μετέτρεψε την πίστη της, σε ψωμί – το οποίο, από μια ειρωνεία της αρχαιολογίας, έφτασε, μέχρι σήμερα, σε μας για να αφηγηθεί την ιστορία του.
1745. Graeciae Pars Septentrionalis. Χάρτης της Βορείου Ελλάδος, κατά την Κλασική Εποχή. Χαρτογράφος : Guillaume De L' Isle. Διαστάσεις: 66 x 48 cm.
1903. Οι γίγαντες του Κασμίρ.
7/1906. Αθήνα. Βόλτα στις Τζιτζιφιές, με ατμήλατο.
23/7/1909. Οθωμανική Θεσσαλονίκη. Ένας χρόνος, από την ανακήρυξη του Συντάγματος, στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αψίδα, που στήθηκε, στην σημερινή Λεωφόρο Νίκης. Πίσω, από την αψίδα, διακρίνεται το ξενοδοχείο Splendit και πιο κάτω, η καμινάδα της νηματουργίας Σαΐας. Δεξιά, στο βάθος, ο Λευκός Πύργος.
1910. Zάκυνθος.
20/10/1912. Η μάχη των Γιαννιτσών, η σημαντικότερη των Βαλκανικών Πολέμων, μεταξύ του ελληνικού στρατού, υπό τον αρχιστράτηγο διάδοχο Κωνσταντίνο και του οθωμανικού, υπό του Χασάν Ταχσίν Πασά. Οι απώλειες ήσαν 188 νεκροί και 973 τραυματίες,, αλλά άνοιξε ο δρόμος, για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Μετά την απροσδόκητη νίκη του, στο Σαραντάπορο, ο ελληνικός στρατός διασφάλισε τον έλεγχο της Δυτικής Μακεδονίας και άρχισε να προελαύνει, για την απελευθέρωση της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης.
Προ του διαγραφομένου μεγάλου κινδύνου, ο Τούρκος στρατηγός Χασάν Ταχσίν Πασάς αποφάσισε να αντιτάξει την άμυνά του, στην ιερή, για τους ντόπιους μουσουλμάνους, πόλη των Γιαννιτσών, επειδή, εκεί είχε, ταφεί ο Γαζή Εβρενός, ένας διακεκριμένος οθωμανός στρατηγός του 14ου αιώνα.
Η περιοχή παρείχε σημαντικά στρατιωτικά πλεονεκτήματα. Περικλειόταν, βόρεια, από το βουνό Πάικο και νότια, από την βαλτώδη λίμνη των Γιαννιτσών (αποξηράνθηκε, το 1932), γνωστή, από τον Μακεδονικό Αγώνα και από το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα : «Τα μυστικά του Βάλτου».
Στις 18 Οκτωβρίου ο στρατός του Ταχσίν Πασά, αποτελούμενος, από πέντε μεραρχίες, ελλιπούς σύνθεσης (13 τάγματα πεζικού και 8 ίλες ιππικού) και επτά πυροβολαρχίες, με 30 πυροβόλα, είχε οχυρωθεί, σε ένα ύψωμα 130 μέτρων, από το οποίο μπορούσαν να ελέγχουν την πεδιάδα.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο προελαύνων ελληνικός στρατός, αποτελούμενος, από πέντε μεραρχίες και μία ταξιαρχία ιππικού, συνολικά, γύρω στους 80.000 άνδρες, είχε μέτωπο, προς τα βορειοανατολικά.
Το πρωί της 19ης Οκτωβρίου, η 2η και 3η Μεραρχία επιτέθηκαν, μετωπικά, κατά του εχθρού, ενώ η 4η και η 5η, εναντίον του δεξιού πλευρού του τουρκικού στρατού.
Η, κατά μέτωπον, επίθεση παρακωλύθηκε, από τα πυρά του εχθρικού πυροβολικού, που εμπόδισαν την διάβαση της γέφυρας Μπαλίντζα, επί της οδού Βοδενών (Έδεσσας) - Γιανιτσών, που αποτελούσε και την μοναδική διάβαση.
Αλλά η επιτυχημένη υπερκέραση του εχθρού, από τις δύο άλλες μεραρχίες, έκριναν τελικά την έκβαση της μάχης.
Βλέποντας την επικείμενη περικύκλωση του στρατού του, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς διέταξε υποχώρηση και άφησε, στο πεδίο της μάχης, τις πυροβολαρχίες του και ένα μικρό τμήμα πεζικού, για να παρενοχλούν τους επιτιθέμενους και να διευκολύνουν την υποχώρηση του κυρίου όγκου του στρατού του.
Άλλα και η οπισθοφυλακή αυτή υποχώρησε, προ του εφορμούντος ελληνικού στρατού, το πρωί της 20ης Οκτωβρίου, ολοκληρώνοντας την ήττα του τουρκικού στρατού.
Η 1η Μεραρχία ανέλαβε την καταδίωξη του εχθρού, αλλά δεν κατόρθωσε να καταλάβει τις γέφυρες του Αξιού και να τον εγκλωβίσει, μακριά, από την Θεσσαλονίκη.
Στις 11 το πρωί της 20ης Οκτωβρίου 1912, οι πρώτες ελληνικές μονάδες εισήλθαν, στην πόλη των Γιαννιτσών, που είχε μικτό πληθυσμό, μουσουλμανικό και χριστιανικό (ελληνόφωνο και σλαβόφωνο). Αμέσως, παρέδωσε, στις φλόγες, την μουσουλμανική συνοικία της πόλης, ενώ άφησε άθικτη την χριστιανική.
Στο τέλος της ημέρας, οι ελληνικές απώλειες είχαν ανέλθει, σε 188 νεκρούς και 785 τραυματίες, ενώ οι τουρκικές, σε 250 νεκρούς, 1.000 τραυματίες και 3.000 αιχμαλώτους.
Στα ελληνικά χέρια, περιήλθαν 11 κανόνια του εχθρού και πολεμικές σημαίες.
Η μάχη των Γιαννιτσών έγινε, κάτω από καταρρακτώδη βροχή και οι Έλληνες στρατιώτες χρειάστηκε, πολλές φορές, να πραγματοποιήσουν επιθέσεις, με τις λόγχες, για να καταλάβουν τις εχθρικές οχυρώσεις.
Την επομένη, ο αρχιστράτηγος διάδοχος Κωνσταντίνος, στην ημερήσια διαταγή του, σημείωνε, μεταξύ άλλων : «Η νίκη των Γιαννιτσών συμπληροί την του Σαρανταπόρου και αποτελεί, δια τον Ελληνικόν Στρατόν, νέον τίτλον τιμής και δόξης».
Ο απεσταλμένος της αθηναϊκής εφημερίδας «Σκριπ» σχολίαζε ότι η «Μάχη των Γενιτσών δύναται να χαρακτηρισθή, ως η μεγαλειτέρα, η πεισματωδεστέρα των, μέχρι τούδε, μαχών», ενώ βασιλιάς Γεώργιος χαρακτήρισε την μάχη «πρωτοφανή, εις μεγαλοπρέπειαν, πείσμα και ανδρείαν».
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ
21/10/1912. Η Απελευθέρωση της Πρέβεζας, από τους Τούρκους. Λάφυρα, από την κατάληψη της Πρέβεζας.
Η απελευθέρωση της Πρέβεζας δεν ήταν ένα μεμονωμένο στρατιωτικό γεγονός, αλλά αποτέλεσμα μιας σύνθετης πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης, που επικρατούσε, στην περιοχή, κατά την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Η Ελλάδα, σε συμμαχία με την Σερβία, την Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο, αποφάσισε να δράσει ενωμένη, κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή η πολιτική απόφαση οδήγησε, στην έναρξη του πολέμου.
Η ελληνική κυβέρνηση, υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, είχε, ως κύριο στόχο, την απελευθέρωση των ελληνικών περιοχών, που βρίσκονταν, ακόμη, υπό οθωμανική κυριαρχία. Η Πρέβεζα, ως στρατηγικό λιμάνι και πύλη, προς την Ήπειρο, ήταν υψηλά, στις προτεραιότητες. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν, σε περίοδο παρακμής και αδυναμίας, ιδιαίτερα, μετά τον πόλεμο με την Ιταλία (1912). Αυτή η κατάσταση ενθάρρυνε τα βαλκανικά κράτη να κινηθούν, στρατιωτικά.
Ο ελληνικός στρατός, στην Ήπειρο, ήταν, αρχικά, μικρότερος, σε αριθμό και εξοπλισμό, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο, στο μέτωπο της Μακεδονίας. Ωστόσο, μετά την ενίσχυσή του, απέκτησε την δυνατότητα να αναλάβει επιθετικές επιχειρήσεις. Η οθωμανική φρουρά, στην Πρέβεζα, ήταν, καλά, οχυρωμένη, στο φρούριο του Παντοκράτορα, διαθέτοντας και γερμανικά πυροβόλα Krupp. Εντούτοις, η συνολική οθωμανική στρατιωτική θέση, στην Ήπειρο, ήταν εξασθενημένη, καθώς οι κύριες δυνάμεις είχαν μεταφερθεί, αλλού. Η ελληνική στρατηγική βασίστηκε, στην συνδυασμένη δράση χερσαίων και ναυτικών δυνάμεων. Οι χερσαίες δυνάμεις, υπό τον συνταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιάδη, νίκησαν την τουρκική φρουρά, στην μάχη της Νικόπολης, ανοίγοντας τον δρόμο, για την κατάληψη της πόλης. Η παρουσία του ελληνικού στόλου απέκλεισε, κάθε πιθανότητα θαλάσσιας ενίσχυσης των Τούρκων.
Η απελευθέρωση της Πρέβεζας είχε μεγάλη στρατιωτική και πολιτική σημασία :
Ήταν μια καθοριστική επιτυχία, που εξασφάλισε την νοτιοδυτική Ήπειρο και αποτέλεσε ορμητήριο, για τις, μετέπειτα, επιχειρήσεις, προς την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ενίσχυσε το εθνικό φρόνημα και επιβεβαίωσε την δυναμική της ελληνικής επέκτασης. Η κατάληψη των οθωμανικών πυροβόλων Krupp, όπως φαίνεται, στην φωτογραφία, αποτέλεσε ένα ισχυρό σύμβολο αυτής της νίκης, αποτυπώνοντας την ελληνική κυριαρχία, στην περιοχή.
23-24/10/1912. Κουμανόβο. Εγκαταλελειμμένα οθωμανικά πυρομαχικά πυροβολικού, μετά την μάχη.
1915. Βασόρα. Οθωμανοί στρατιώτες, επιβιβάζονται, σε πλοία για να μεταφερθούν, στην Ινδία.
1916. Θεσσαλονίκη. Θαυμάσια φωτογραφία ενός αρχοντόσπιτου, που μέχρι σήμερα, είχαμε, μόνο, μακρινές και θολές εικόνες. Βρισκόμαστε, στο τέλος της Αγίας Σοφίας, και μπροστά μας, η οδός Φωτίου και δεξιά η Ακροπόλεως. Συνήθως, οι φωτογράφοι ενδιαφέρονταν, για την πλατεία Ρομφέη (κουλέ καφέ), με το καφενείο και τα υπαίθρια μαγαζιά, και δεν προχωρούσαν, πιο επάνω. Το σπίτι είχε σαχνισι και στους δυο ορόφους, με περίτεχνα παράθυρα, και οι υαλοπίνακες, στο ανώτερο τμήμα ήσαν έγχρωμοι. Στο αέτωμα, ζωγραφική, με φυτικές παραστάσεις, σύμφωνα με την μουσουλμανική θρησκεία. Περιβάλλονταν, από ψηλή μάντρα και στο εσωτερικό της, θα υπήρχε κήπος και διακρίνουμε και το ψηλό κυπαρίσσι. Επίσης, αριστερά, διακρίνεται το μιχραμπ, από τον τεκέ Σουλούτζα (suluca), στην γωνία Αγ. Σοφίας και Θεοφίλου. Ο Δημητριάδης, στον χάρτη του, το σημειώνει, σαν cule hamami mescidi. Θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε, σαν το τέμενος του λουτρού του πύργου. Προφανώς, το λουτρό ήταν το σωζόμενο, σήμερα, Βυζαντινό λουτρό (kule hamami), στην πλατεία. Σήμερα, το μόνο, που έχει μείνει, απο την γειτονιά, είναι ο διατηρητέος φούρνος, στην, απέναντι, γωνία της Θεοφίλου.
1917 - 1918. Πετράν, Βόρειος Ήπειρος, Αλβανία. Ελληνικός στρατός, στην περιοχή.
24/10/1928. Νέα Υόρκη. Το μεγάλο χρηματιστηριακό κραχ. Η οικονομική κρίση της περιόδου 1929 - 1940, η “GREAT DEPRESSION” ξεκίνησε…
1930 (δεκαετία). Ρόδος. Εκφόρτωση ζωντανών, στην Νέα Αγορά, επί Ιταλικής Διοίκησης. Πίσω, διακρίνεται η οικία Alhadeff και στο βάθος, δεξιά, ο μιναρές του τζαμιού του Μουράτ Ρεΐς.
1936. Κωνσταντινούπολη. Μια Εκδήλωση, γύρω από το Παλάτι Dolmabahçe,
1940. Τίρανα, Αλβανία. Ιταλική Κατοχή.
1940. Πέραμα. Μαθήτριες του Λυκείου “ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ” του Κυριάκου Σταυριανού, σε ευτυχισμένες στιγμές. Μπροστά τους, απλώνεται μια μαύρη περίοδος πολέμου και κατοχής, μα, εκείνες ανυποψίαστες, χαίρονται την ημερήσια εξόρμηση του σχολείου τους. Ποιά να ήταν, άραγε, η τύχη και το μεταπολεμικό τους μέλλον; Μια γενιά, που έμελλε να βρεθεί, στην δίνη ενός παγκοσμίου πολέμου, ή αλλιώς, πότε, ακριβώς, το μέλλον, μετατράπηκε, από υπόσχεση, σε απειλή; (Palahniuk).
Γυναίκες από την Κουτσούφλιανη (νυν Παναγία) καθαρίζουν τον αυχένα της Κατάρας, για να περάσει ο στρατός... Να ποιες είναι οι ηρωΐδες! (από Φάνη Δασούλα).
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη κοντά στην περιοχή της Κατάρας (πιθανότατα στην περιοχή «Κάμπος του Δεσπότη»), ενώ σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες είναι στην είσοδο του χωριού Κουτσούφλιανη (νυν Παναγία) το οποίο βρίσκεται στη διαδρομή Τρικάλων-Ιωαννίνων. Επομένως, οι εννιά γυναίκες που απεικονίζονται στη φωτογραφία ήσαν κάτοικοι της Κουτσούφλιανης, μέλη δηλαδή μιας κοινότητας Βλάχων Ελληνων .
Τιμή σ’ αυτές τις γυναίκες, τα ονόματά τους. Από αριστερά προς τα δεξιά :
Ζιώγα Μαρία του Συμεών (γένος του Κωνσταντίνου Αλεξίου, Κώτσιου αλ Αλέξη),
Μαρέσα Κωνσταντινιά του Λάμπρου [γένος Δημητρίου Λιάτη (Τσόρβας)],
Μουχίκα Ζωή του Δημητρίου,
Πάκου Γιαννούλα του Ιωάννου,
Ζαμπούρα Δήμητρα του Στεργίου [γένος Ιωάννου Παπανίκα (Πλούμης)],
Παπανίκα Ευαγγελία του Γεωργίου (γένος Δημητρίου Κώττα),
Μουχίκα Ελένη του Αδάμ [γένος Ιωάννου Αλεξίου (Γιάννη αλΒασίλη Αλέξη)],
Γιάννα Αλεξίου του Γεωργίου (σύζυγος Κωνσταντίνου Στεργίου Λάππα), Κατ’ άλλους, η προτελευταία γυναίκα δεν είναι η Γιάννα Αλεξίου, αλλά η Ελένη Δημοτσαλή του Γεωργίου.
Μισιάκα Θεοδώρα του Γεωργίου [γένος Γεωργίου Ματζαβέλα (Αγάς)].
Η τελευταία γυναίκα στο άκρο δεξιό της φωτογραφίας, η Μισιάκα Θεοδώρα του Γεωργίου." (Από φίλη Κουτσουφλιανίτισσα...ευχαριστούμε)
1940. Ήπειρος. Ο Διοικητής της 8ης Μεραρχίας στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, με τον επιτελάρχη αντισυνταγματάρχη Χαρίλαο Δρίβα.
Ο Χαράλαμπος Κατσιμήτρος (1886-1962) έγινε, γνωστός, για τον σημαντικό ρόλο, στην απόκρουση της ιταλικής επίθεση, στο μέτωπο της Ηπείρου. Δεν είναι αληθής ο ισχυρισμός ότι αγνόησε τις εντολές του Αλέξανδρου Παπάγου. Βέβαια, όντως, επέλεξε ο ίδιος την προκεχωρημένη άμυνα, στο Καλπάκι, αλλά αυτό έγινε, επειδή η εντολή, από το ελληνικό στρατηγείο, ήτοι τον Αλέξανδρο Παπάγο, του έδινε το ελεύθερο να επιλέξει τον τόπο, στον οποίο θα έδινε την μάχη, με τους Ιταλούς εισβολείς.
Ομως, συμμετείχε, στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου το 1941, στην οποία διετέλεσε υπουργός Εργασίας και κατόπιν, Γεωργίας. Για αυτήν την συνεργασία του, με τις κατοχικές δυνάμεις, καταδικάστηκε, σε φυλάκιση, μετά την απελευθέρωση. Παρά το γεγονός ότι, αργότερα, έλαβε βασιλική χάρη και αμνηστία, η φήμη του αμαυρώθηκε.
1940 - 1941. Ελλάδα. Άγγλοι πιλότοι της RAF , (πλήρωμα ενός Bristol Blenheim Mark I) μελετούν τους χάρτες τους πριν απογειωθούν για μια επιδρομή σε ένα ιταλικό λιμάνι στην Αλβανία. 1940-41
Τη χρονική περίοδο 1940-1941, πληρώματα της RAF με βομβαρδιστικά Bristol Blenheim Mark I πραγματοποιούσαν επικίνδυνες αποστολές με σκοπό να πλήξουν τα ιταλικά λιμάνια στην Αλβανία, όπως η Αυλώνα και το Δυρράχιο. Στόχος τους ήταν η διακοπή των εφοδιαστικών γραμμών του ιταλικού στρατού, ο οποίος πολεμούσε στην ελληνική μεθόριο.
Η ιστορική φωτογραφία, απαθανατίζει το πλήρωμα ενός Blenheim να μελετά τους χάρτες του πριν την απογείωση. Οι πιλότοι αυτοί ανήκαν σε Μοίρες όπως η 30ή και η 211η, που είχαν βάσεις σε ελληνικά αεροδρόμια, όπως η Ελευσίνα, το Τατόι και η Παραμυθιά.
Οι επιχειρήσεις αυτές ήταν εξαιρετικά επικίνδυνες, ειδικά μετά την είσοδο της Γερμανίας στα Βαλκάνια. Πολλά πληρώματα χάθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των αποστολών, ενώ οι επιζώντες αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες. Ωστόσο, οι επιτυχημένοι βομβαρδισμοί των βρετανών πιλότων είχαν σημαντικό αντίκτυπο, όπως επιβεβαίωσαν αργότερα Ιταλοί αιχμάλωτοι, αναφέροντας σοβαρά προβλήματα στον ανεφοδιασμό των δικών τους δυνάμεων.
Τον Απρίλιο του 1941, με τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα, οι βρετανικές αεροπορικές μονάδες υπέστησαν σοβαρές απώλειες και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν. Παρά την υποχώρηση, η δράση τους στα ελληνικά και αλβανικά μέτωπα παραμένει ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία των αεροπορικών επιχειρήσεων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μάιος 1941. Χανιά. Η παλιά πόλη βομβαρδισμένη,, από την γερμανική Luftwaffe.
1941 - 1943. Ζάκυνθος. Μελανοχίτωνες. Ιταλική Κατοχή.
21/10/1941. Σερβία, Γιουγκοσλαβία. Κατοχή. Παιδιά ρομά αρνούνται να γυαλίσουν τις μπότες των Γερμανών.
Μετά από λίγη ώρα, τα παιδιά αυτά, με εκατοντάδες άλλα, θα εκτελεσθούν, μαζί με άλλους 2300 ομήρους, στο Κραγκούγιεβατς (αυτός ήταν ο αριθμός, που ανέφερε, στους ανωτέρους του, ο στρατηγός αντιστράτηγος Walter Kuntze). Οι χιλιάδες αυτές εκτελέσεις αμάχων και παιδιών έγιναν, σε αντίποινα των Γερμανών, για επίθεση Σέρβων παρτιζάνων, στις 15-16 Οκτωβρίου 1941, στο Κράλιεβο (10 χλμ, νότια του Βελιγραδίου), κατά την οποία σκοτώθηκαν 10 Γερμανοί στρατιώτες και τραυματίστηκαν 14. Ο διοικητής της 717ης Μεραρχίας Πεζικού, ταξίαρχος Paul Hoffmann, επέβλεψε, προσωπικά, τις δολοφονίες.
1943. Θεσσαλονίκη. Κατοχή. Βλέποντας την πόλη, από την παραλία, στο ύψος της Πλατείας Αριστοτέλους.
17/7/1944. Μόσχα. Η Παρέλαση των Ηττημένων. Περίπου, 57.000 Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου, μεταξύ των οποίων 19 στρατηγοί, παρέλασαν, στους δρόμους της ρωσικής πρωτεύουσας, μετά την σύλληψή τους.
Οκτώβριος 1944. Βελιγράδι. Σερβία. Γυναίκα προσφέρει φαγητό, στους άνδρες του Κόκκινου Στρατού.
Ο γερμανικός στρατός είχε αυστηρή και παραδοσιακή άποψη, για τον ρόλο των γυναικών, στην κοινωνία, πιστεύοντας, ακράδαντα, ότι οι γυναίκες ήσαν ακατάλληλες, για μάχη. Είδαν την ιδέα ότι οι Γερμανίδες, αν συλλαμβάνονταν, στην μάχη, ότι αυτό θα ήταν πηγή εθνικής και προσωπικής ντροπής, για την Γερμανία, την οικογένεια της γυναίκας και την ίδια την γυναίκα. Ως αποτέλεσμα, δεν επιτράπηκε, στις γυναίκες, να υπηρετούν, σε πολεμικό ρόλο, εντός των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων. Αντίθετα, τα καθήκοντά τους περιορίστηκαν, σε ρόλους υποστήριξης, κυρίως, σε ιατρικές και διοικητικές θέσεις.
Όταν η Γερμανία εισέβαλε, στην Σοβιετική Ένωση, το 1941, συνάντησαν μια νέα και απρόσμενη πρόκληση : γυναίκες στρατιώτες. Σε αντίθεση, με την Δύση, η Σοβιετική Ένωση ανέπτυξε γυναίκες, σε ενεργούς ρόλους μάχης, συμπεριλαμβανομένων ελεύθερων σκοπευτών, πιλότων και πολυβολητών. Οι Γερμανοί ήσαν απροετοίμαστοι, για αυτό, τόσο διοικητικά, όσο και ιδεολογικά. Δεν είχαν καθορισμένα στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου (PoW), για γυναίκες μαχητές, και πολλές, από την στρατιωτική διοίκηση, τρόμαξαν, από αυτό που θεωρούσαν, ως "κομμουνιστική διαστροφή" των παραδοσιακών ρόλων των φύλων. Παρά τις επίσημες εντολές της Γερμανικής Ανώτατης Διοίκησης, που απαγόρευαν την εκτέλεση συλληφθέντος εχθρικού προσωπικού, συμπεριλαμβανομένων γυναικών, ορισμένοι Γερμανοί στρατηγοί, στο Ανατολικό Μέτωπο, φέρεται να έδωσαν άμεσες οδηγίες να μην αιχμαλωτίσουν γυναίκες στρατιώτες. Σε πολλές περιπτώσεις, αιχμάλωτες εκτελέστηκαν, επί τόπου, με μόνο γυναίκες νοσηλευτές, συνήθως, να γλιτώνουν.
1944. Ρωσία. Το πιο απάνθρωπο πράγμα, που έκαναν οι Γερμανοί, κατά την διάρκεια του πολέμου, δεν ήταν τα επιθετικά τους χτυπήματα, αλλά αυτό, που έπρεπε να κάνουν, όταν έπρεπε να αποσυρθούν, απο την “Σοβιετική Ένωση”, κατά την διάρκεια των τελικών σταδίων, του πολέμου. Ένα τέτοιο φοβερό σχέδιο ήταν γνωστό, ως Καμένη Γη και Αναγκαστική Στέρηση. Αυτή δεν ήταν μια γρήγορη μάχη, αλλά μια τεράστια υπολογισμένη εξόντωση, εκ μέρους, της Βέρμαχτ και των Ες Ες. Ήθελαν, πρωτίστως, να κάνουν, εντελώς, άχρηστες τις περιοχές, που άφησαν. Δεν ανατίναξαν, μόνο, γέφυρες. Έκαψαν, σκόπιμα, όλες τις εγκαταστάσεις, που επέτρεψαν, στους ανθρώπους, να ζουν. Έκαψαν τις καλλιέργειες, σκότωσαν όλα τα ζώα της φάρμας και συνήθως, μόλυναν το νερό. Αυτή ήταν μια υπολογισμένη στρατηγική, για να προκαλέσει μεγάλη πείνα και αρρώστια, στους πολίτες, που είχαν μείνει, πίσω, καθώς και στις εξελιγμένες σοβιετικές δυνάμεις. Ανατίναξαν όλα τα εργοστάσια, τους ηλεκτρικούς σταθμούς και όλες τις σιδηροδρομικές γραμμές, μετατρέποντας, σιγά-σιγά, την περιοχή, σε γυμνή έρημο. Εκτόπισαν εκατομμύρια φυσιολογικούς άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Θα τους ανάγκαζαν να περπατήσουν, σε μεγάλες αποστάσεις, προς τα δυτικά, υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες και να τοὺς χρησιμοποιούν, σε δουλεμπορική εργασία. Ήταν η τελική και πιο σκληρή πτυχή της πολεμικής τους πολιτικής, που ήταν ένα μαζικό κτύπημα και καταστροφή, εναντίον ατόμων, που δεν μπόρεσαν να αντισταθούν.
12/10/1944. Αθήνα. Πλήθος Αθηναίων, που στέκονται γονατιστοί, μπροστά, στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη, την ημέρα, που έφυγαν οι γερμανικές δυνάμεις Κατοχής, αφήνοντας, περί τους 700.000 νεκρούς, πίσω τους.
21/10/1944. Αahen. Οι δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών κατέλαβαν την γερμανική πόλη, μετά από δεκαεννέα ημέρες άγριας μάχης. Ήταν, από τις μεγαλύτερες και πιο βάναυσες μάχες πόλεων, που έδωσαν οι Αμερικανοί, κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η πρώτη φορά, που συμμαχικά στρατεύματα κατέλαβαν μια πόλη, σε γερμανικό έδαφος.
20-23/10/1944. Μπεράτι, Αλβανία. Φωτογραφίες, από την Συνεδρίαση του Εθνικού Απελευθερωτικού Αντιφασιστικού Συμβουλίου, που αποφάσισε, ομόφωνα, την διάλυση της Αντιφασιστικής Επιτροπής, στην “Δημοκρατική” Κυβέρνηση της Αλβανίας. Έτσι, κυριάρχησε το Κομμουνιστικό Κόμμα και ο Εμβέρ Χότζα. Η Αλβανία, πέρασε, στον κομμουνισμό. Θα βγει, από αυτό το καθεστώς, που υπήρξε, εντελώς, ιδιότυπο, με εντονότατα σταλινικά εμμονικά ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, το 1992, με την, σχεδόν, πλήρη ομοφωνία της αλβανικής κομματικής γραφειοκρατίας.
1945. Βερολίνο. Στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού, από την Μογγολία. Ο “Kόκκινος Mογγόλος”.
Μετά την απελευθέρωση της Τσεχοσλοβακίας, τον Μάιο του 1945, οι εντάσεις μεταξύ των ντόπιων Τσέχων πολιτών και του Γερμανικού πληθυσμού έφθασαν, σε οριακό σημείο. Για χρόνια, υπό ναζιστική κατοχή, οι Τσέχοι πολίτες είχαν υποστεί καταναγκαστική εργασία, εκτελέσεις και καταπίεση. Όταν, τελικά, κατέρρευσε ο γερμανικός έλεγχος, ξέσπασαν πράξεις εκδίκησης, σε όλη τη νχώρα. Στην Πράγα, Γερμανοί κάτοικοι, ιδιαίτερα, γυναίκες, ταπεινώθηκαν, δημοσίως και επιστρατεύθηκαν, για να εκτελέσουν καταναγκαστική εργασία, ως αντίποινα, για την Κατοχή.
Οι γυναίκες αυτής της φωτογραφίας διατάχθηκαν να επισκευάσουν δρόμους, που υπέστησαν ζημιές, κατά την διάρκεια της εξέγερσης της Πράγας, χρησιμοποιώντας τα ίδια καλντερίμια που σχίστηκαν, κατά την διάρκεια των τελικών μαχών της πόλης. Τα πρόσωπά τους, συχνά, αλείφονταν, με πίσσα, ή μπογιά, ως σημάδι ντροπής και κάποια χτυπήθηκαν, ή παρέλασαν, στους δρόμους. Τέτοιες σκηνές δεν εγκρίθηκαν, από την επίσημη πολιτική των Συμμάχων, αλλά αντικατοπτρίζουν την αυθόρμητη οργή και την θλίψη ενός πληθυσμού, που προέκυψε, από έξι χρόνια βάναυσης κυριαρχίας.
Δεκάδες χιλιάδες Γερμανοί εθνοτικοί εκδιώχθηκαν, από την Τσεχοσλοβακία, τους επόμενους μήνες, μέρος μιας μεγαλύτερης αναγκαστικής μετανάστευσης, που εκτόπισε, πάνω από 12 εκατομμύρια Γερμανούς, σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Ενώ, συχνά, θεωρούνταν, ως δικαιοσύνη, αυτές οι απελάσεις σημαδεύτηκαν, από εκτεταμένη βία, στέρηση και χιλιάδες θανάτους, οι Γερμανίδες αναγκάστηκαν να ανακαινίσουν τους δρόμους της Πράγας, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
1945. Θεσσαλονίκη. Ο 20χρονος Μάνος Χατζηδάκις, με την αδελφή του Μιράντα.
22/5/1948. Αθήνα. Θέατρο Μετροπόλιταν. Ο Ντίνος Ηλιόπουλος και η 18χρονη Σμαρούλα Γιούλη, στην επιθεώρηση "Άνθρωποι Άνθρωποι" των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου.
1949. Μακρόνησος. O 22χρονος εξόριστος Θανάσης Βέγγος, (δεύτερος, από αριστερά), στην παράσταση "Ο πειρασμός" του Γρηγορίου Ξενόπουλου, που διοργάνωσε, μαζί με άλλους εξόριστους (τρείς, από αυτούς, είναι ντυμένοι γυναίκες, για τις ανάγκες του ρόλου), όπου βρισκόταν, στην Μακρόνησο από το 1949. Εκείνη την χρονιά, τον έστειλαν, στην Μακρόνησο, για να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία, εξαιτίας των πολιτικών πεποιθήσεων του πατέρα του, που θεωρούνταν ανεπιθύμητος. Ο αξέχαστος ηθοποιός υπήρξε ένας, από τους νέους, που βρέθηκαν εξόριστοι, σ' αυτό το άνυδρο και σκληρό νησί. Εκεί. γνώρισε ανθρώπους. που θα καθόριζαν την μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία. Ανάμεσά τους, ο Μενέλαος Λουντέμης, ο Μάνος Κατράκης, ο ζωγράφος Τάσος Ζωγράφος και ο, τότε, φοιτητής της Αρχιτεκτονικής, Νίκος Κούνδουρος. Η Μακρόνησος εκείνα τα χρόνια, απέκτησε τρία υπαίθρια θέατρα, κτισμένα, από τα ίδια τα χέρια των εξόριστων. Με πέτρες, που έσπαγαν από το βραχώδες έδαφος, οι κρατούμενοι ύψωσαν σκηνές και κερκίδες, για τις παραστάσεις, που προορίζονταν, για την «ιδεολογική τους αναμόρφωση». Τα έργα, που παρουσιάζονταν, ήσαν, κυρίως, ελληνικές κωμωδίες, σκετς, τραγούδια και επιθεωρήσεις, ενώ, συχνά, περιλαμβάνονταν και αποσπάσματα, από αρχαίο δράμα.
1950. Κωνσταντινούπολη.
1951. Ουαλία. Οικογένεια Ρομά. Φωτογραφήθηκε, από τον Geoff Charles.
Πηγή: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A_gypsy_family_ (5078753120). jpg
1953. Κακιά Σκάλα. ”Το σωφεράκι”, Σκηνοθεσία: Γιώργος Τζαβέλλας
Ο σκηνοθέτης Γιώργος Τζαβέλλας (πρώτος από δεξιά) και το κινηματογραφικό συνεργείο, γυρίζουν, παρουσία και του παραγωγού Φιλοποίμην (φίνος φιλμ) Φίνου (δεύτερος από αριστερά), την περίφημη σκηνή, όπου ο οδηγός Μίμης Φωτόπουλος και οι συνεπιβάτιδές του Σμαρούλα Γιούλη και Έλσα Ρίζου, επιδίδονται, με το "σαραβαλάκι", σε έναν αγωνιώδη γεμάτο εμπόδια αγώνα δρόμου, για να προλάβουν, "νταν", να γυρίσουν σπίτι.
Σύνοψη : Ο Βάγγος, ένα φτωχός και μάγκας ταξιτζής, βγάζει το μεροκάματο, οδηγώντας ένα σαραβαλάκι. Μια ημέρα γίνεται αιτία ενός ατυχήματος, με θύμα μια κοπέλα, την Λέλα, που εργάζεται, στην δεσποινίδα Βιργινία. Ο Βάγγος την επισκέπτεται, για να δει, πώς εξελίσσεται η υγεία της, σταδιακά, όμως, την ερωτεύεται και την ζητά, σε γάμο. Οι οικονομικές, όμως, δυσχέρειες κάνουν την μαμά της Λέλας διστακτική, στο να δώσει την συγκατάθεσή της.
Τίτλοι:
Αυθεντικός Τίτλος: Το Σωφεράκι.
Διεθνής Τίτλος: The Driver.
Διεθνής Εναλλακτικός Τίτλος: The Taxi Driver.
Κύριοι Ρόλοι:
Μίμης Φωτόπουλος … Βάγγος Τσιρίκος.
Σμαρούλα Γιούλη … Λέλα
Σπεράντζα Βρανά … “νοικοκυροκόριτσο”
Έλσα Ρίζου … Κική
Κώστας Παπαχρήστος … Γρηγόρης
Λέλα Πατρικίου … Κα Βιργινία
Λόλα Φιλιππίδου … Πολυξένη
Νίκος Ρίζος … Μίστος
Γιάννης Ιωαννίδης … Νέστωρ
Τζένη Σταυροπούλου … Ευδοξία
Θάνος Τζενεράλης … αστυνόμος
Παναγιώτης Καραβουσιάνος … οδηγός
Γιώργος Λουκάκης … τροχονόμος
Γιώργος Βλαχόπουλος … φιλόσοφος
Νίκος Φέρμας … φυλακισμένος
Ερρίκος Κονταρίνης … επιβάτης
Μανώλης Χιώτης … τραγουδιστής
Κεντρικό Επιτελείο :
Σενάριο : Γιώργος Τζαβέλλας
Παραγωγή : Γιώργος Τζαβέλλας, Φιλοποίμην Φίνος
Μουσική: Μιχάλης Σουγιούλ
Φωτογραφία : Αριστείδης Καρύδης-Φουκς
Μοντάζ : Ντίνος Κατσουρίδης
Παραλειπόμενα :
Εδώ, έκανε το ντεμπούτο της η Έλσα Ρίζου (τότε, ήταν, ακόμη, χορεύτρια), αναγραφόμενη, με το πατρικό της επίθετο, ως Έλσα Λαμπροπούλου. Τον σύζυγο της, όμως, τον Νίκο Ρίζο, τον είχε, ήδη, γνωρίσει, στην σχολή Ζουρούδη. Το 1959, παντρεύτηκαν, ενώ έμελλε να εμφανιστούν, μαζί, σε, ακόμη, 18 ταινίες.
Ντεμπούτο κάνει, εδώ και ο Ερρίκος Κονταρίνης.
Με αυτή του την επιτυχία, ο Μίμης Φωτόπουλος (μετά, από δική του απαίτηση) πέτυχε να υπογράψει το πρώτο συμβόλαιο, αποκλειστικής συνεργασίας, με μια εταιρεία παραγωγής (την Φίνος, εν προκειμένω), για Έλληνα ηθοποιό. Αυτό είχε, ανεπιστρεπτί, αλλάξει ολόκληρο τον χώρο, όσον αφορούσε τις σχέσεις, ανάμεσα, σε ηθοποιούς και παραγωγούς.
Το φιλμ έμελλε να καθιερώσει μια πρώτη εικόνα των ταξιτζήδων, στην λαϊκή μας συνείδηση, όντας λίγα, μόλις, χρόνια, που είχε εμφανιστεί το ταξί, στους ελληνικούς δρόμους.
Με 190.589 εισιτήρια, ήλθε, στην πρώτη θέση, ανάμεσα, σε 22 ελληνικές ταινίες της σαιζόν.
Μουσικά Παραλειπόμενα :
Οι Μανώλης Χιώτης και Γιάννης Τατασόπουλος ακούγονται, σε τρία τραγούδια του Μιχάλη Σουγιούλ : Σβήστε με απ’ το Χάρτη, Ο Τραμπαρίφας και Ο Μήνας Έχει Εννιά. Το τελευταίο έμελλε να μείνει γνωστό, ως Μια Ζωή την Έχουμε, δανείζοντας, έτσι, τον τίτλο του, πέντε χρόνια, αργότερα, στην διάσημη ταινία του Τζαβέλλα, με τον Δημήτρη Χορν (όπου, εκεί, ακούγεται, εκ νέου).
Πηγές :
actors house
βικιπαίδεια
life .gr
retrodb .gr
sanningen
ERTnews .gr
πρόσωπα
φίνος φιλμ
youtube
the coller
Επιμέλεια κειμένου, για την ιστοσελίδα : ”Κλασικές Ελληνικές ταινίες, που άφησαν εποχή”, φωτογραφικό κολάζ : ΑνΈστης /2025.
2/3/1959. Ρόδος, Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, με τον Τίτο, στο λιμάνι.
1966. Πειραιάς. Κ. ΖΩΝΑΣ Α.Ε.
1970. Κόκκινη Πλατεία. Μόσχα. Ο Μίκης Θεοδωράκης, με την οικογένειά του, λίγους μήνες, μετά την απελευθέρωσή του, από την ελληνική δικτατορία των συνταγματαρχών.
(Του Rifat Kullolli)
Σαν σήμερα, 50 χρόνια πριν, στις 25 Οκτωβρίου 1975, ανακοινώθηκε η πλήρης ηλεκτροδότηση της Αλβανίας, επίτευγμα που σφράγισε το τέλος του σκότους αιώνων και την αρχή της σύγχρονης εποχής για το λαό μας.
Εκείνη τη χρονιά, η Αλβανία αναδύθηκε από το μεσαιωνικό έδαφος, όχι μόνο με την έννοια του ηλεκτρικού φωτός, αλλά και με τον μεγάλο συμβολισμό της εθνικής αναγέννησης μέσω της δουλειάς, της αφοσίωσης και της αυτοπεποίθησης.
Σε κάθε χωριό, σε κάθε βουνό και κάμπο, οι άνθρωποι άναψαν με δάκρυα χαράς τα πρώτα καντήλια. Ήταν το πρώτο φως που δεν ήρθε από φωτιά ή κερί, αλλά από τον ιδρώτα τους, από τα χέρια των Αλβανών που έχτισαν με καρδιά.
Στα μάτια αυτού του φωτός, σκοτώθηκε το σκοτάδι της οπισθοδρομίας, και άναψε η ελπίδα για εθνική ανάπτυξη.
Ήταν ένα μικρό θαύμα για ένα μικρό μέρος, αλλά με μεγάλο πνεύμα.
Ας θυμηθούμε αυτή τη μέρα ως σύμβολο μιας εποχής όπου εργάτες, μηχανικοί και αγρότες ήταν οι σιωπηλοί ήρωες της προόδου.. Γιατί εκείνο το φως που άναψε τότε, δεν ήταν μόνο στους συρματοπλέους, ήταν και στην καρδιά του αλβανικού έθνους....
3/11/1970. Αλβανία. Τα ίδια είχαν πει και στο παρελθόν…
Σήμερα το ηλεκτρικό φως, το "Κόμμα του Φωτός" όπως το αποκαλούν οι άνθρωποι, φωτίζει κάθε σπίτι κάθε αγροτικής οικογένειας, στις ψηλότερες κορυφές και τις βαθύτερες άκρες των θρυλικών μας υψίπεδων. Η υλοποίηση αυτής της τολμηρής και επαναστατικής δράσης 13 μήνες πριν από την προθεσμία που όρισε η απόφαση της τέταρτης ολομέλειας της ΚΑΠ του ΠΠΣ και 15 χρόνια μπροστά από την αναμενόμενη προθεσμία στο σχέδιο προοπτικής, αποτελεί μια μεγάλη ιστορική νίκη, που πάει να δείξει το μεγαλείο των ιδεών προνοητικότητας του κόμματος, της ζωντάνιας του σοσιαλιστικού μας συστήματος, της επαναστατικής και δημιουργικής ώθησης των εργατικών μαζών, της προθυμίας και της αποφασιστικότητας του ηρωικού λαού μας στον αγώνα του για το μεγάλο σκοπό της οικοδόμησης του σοσιαλισμού και του κομμουν
Η αγαπημένη μας πατρίδα, η σοσιαλιστική Αλβανία, κάποτε η πιο οπισθοδρομική χώρα της Ευρώπης, γίνεται μία από τις πρώτες χώρες στον κόσμο με πλήρως ηλεκτροφόρα χωριά. Στην υλοποίηση αυτού του υπέροχου έργου, ενσαρκώνεται ένας από τους υψηλότερους στόχους της επανάστασής μας, έγινε άλλο ένα ποιοτικό βήμα προς την άνοδο της ευημερίας των εργατικών μαζών και προς τη σταδιακή μείωση των βασικών διαφορών μεταξύ πόλης και χωριού.
Η ηλεκτρική ενέργεια σε κάθε χωριό ανοίγει απεριόριστες προοπτικές εντατικής ανάπτυξης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, δημιουργεί ευκαιρίες για το άνοιγμα νέων κλάδων της οικονομίας και δίνει ισχυρότερη ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και των σοσιαλιστικών σχέσεων στην παραγωγή. Με την τοποθέτηση ηλεκτρικού φωτισμού σε κάθε αγροτικό τζάκι, υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα για την αλβανική συνεταιριστική ύπαιθρο να δημιουργήσει μια ακόμα πιο όμορφη, πιο καλλιεργημένη και ευτυχισμένη ζωή. Το ηλεκτρικό δίκτυο όλων των χωριών θα επηρεάσει άμεσα τη διαδικασία ολοκληρωμένης επανάστασης στη ζωή των εργασιακών αγροτικών μας περιοχών, θα δώσει ώθηση στη γρήγορη διάδοση της παιδείας, του πολιτισμού και της επιστημονικής γνώσης.
Με αφορμή τη μεγαλειώδη αυτή νίκη, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΕΑ στέλνει ένθερμους επαναστατικούς χαιρετισμούς στην εργατική τάξη, τη συνεταιριστική αγροτιά, τη λαϊκή νοημοσύνη, το Λαϊκό Στρατό, το Κόμμα και τους κρατικούς φορείς, τις οργανώσεις Δημοκρατικού Μετώπου και τα Συνδικάτα, Οργανώσεις Νεολαίας και Γυναικών, κρατικές οικονομικές επιχειρήσεις, όλοι αυτοί που στο κάλεσμα του Κόμματος ξεσηκώθηκαν και δούλεψαν με επαναστατικό πνεύμα και πρωτοφανή ανιδιοτέλεια, γεμάτοι αισιοδοξία και υψηλή σοσιαλιστική συνείδηση, τα κατάφεραν εν όψει της προθεσμίας της απόφασης για ηλεκτροδότηση σε όλα τα χωριά της χώρας μας.
Όπως παντού, ακόμα και σε αυτή την ενέργεια εκφράστηκε η αήττητη ενότητα των ανθρώπων γύρω από το Κόμμα με τον σύντροφο Ενβέρ Χότζα στην κορυφή, η αποφασιστικότητά τους να μετατρέψουν τον λόγο του Κόμματος σε πράξη, να υλοποιήσουν το πρόγραμμά του για οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Έχοντας πλήρη εμπιστοσύνη στο δημιουργικό πνεύμα των ταλαντούχων ανθρώπων μας, η Κεντρική Επιτροπή του ΚΕΑ καλεί όλες τις εργατικές δυνάμεις να αποκαλύψουν τον μαζικό ηρωισμό που επέδειξαν στην υλοποίηση αυτής της δράσης, ως σημαία έμπνευσης, ενθουσιασμού και ενθουσιασμού. ετοιμότητα για επιτυχή ολοκλήρωση των καθηκόντων και μεγάλους νέους στόχους που θα θέσει το Κόμμα στο νέο Πενταετές Σχέδιο και στο Έκτο Συνέδριο του, για περαιτέρω άνθηση και ενίσχυση της σοσιαλιστικής μας πατρίδας.
Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΕΑ, μοιράζοντας την απερίγραπτη χαρά των μαζών για την ολοκλήρωση του ηλεκτρικού δικτύου όλων των χωριών της χώρας, εγκρίνει την επιθυμία τους η 25η Οκτωβρίου να είναι ημέρα ανάψης των φώτων ηλεκτρικού ρεύματος στο τελευταίο χωριό. κήρυξε «λαϊκή εορτή του φωτός», και να τη θυμούνται κάθε χρόνο ως μεγάλη ιστορική νίκη του λαού και του Κόμματος.
Θα θυμίζει σε εμάς και στις γενιές που έρχονται στους αιώνες, μια από τις πιο εξαιρετικές περιόδους στην ιστορία του λαού μας, αυτή την ένδοξη εποχή που διανύουμε, όταν, παρά τις δύσκολες συνθήκες της ιμπεριαλιστικής-επαναστατικής πολιορκίας και αποκλεισμού, ο αλβανικός λαός, στήριξε τις δικές του δυνάμεις, οπλισμένος με οι αθάνατες διδασκαλίες του Μαρξισμού-Λενινισμού, με επικεφαλής το ένδοξο Εργατικό Κόμμα του με επικεφαλής τον σύντροφο Enver Hoxha, προχωράει μπροστά και σημειώνει πάντα νίκες».
1977. Αθήνα. Κάτια Δανδουλάκη.
22/10/1988. Αεροδρόμιο Ελληνικού. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, επιστρέφοντας, από το νοσοκομείο “Harefield” του Λονδίνου, από τα σκαλιά, μετά την έξοδο, από το αεροπλάνο, κάνει το ιστορικό νεύμα, προς την Δήμητρα Λιάνη, που βρισκόταν, στην πόρτα εξόδου. Έτσι, η ελληνική κοινή γνώμη έμαθε και επίσημα, τον ερωτικο τους δεσμό.
Δήμος Σταρένιος (Κάιρο 18/9/1909 - Αθήνα 23/10-1983). Ο σπουδαίος Αιγυπτιώτης ηθοποιός και οι άγνωστες στιγμές της πρώτης επαφής του, με το επαγγελματικό θέατρο.
Γράφει ο Ν. Νικηταρίδης.
Ο ηθοποιός Δήμος Σταρένιος, γόνος σχετικά εύπορης αιγυπτιώτικης οικογένειας, γεννήθηκε στο Κάιρο στις 18/9/1909 και φοίτησε στην Αμπέτειο Σχολή.
Στα περί της ενασχόλησης του με τα θεατρικά αναφέρεται σε διάφορα βιογραφικά του πως σε σχολική παράσταση τον είδε ο Αιμ. Βεάκης και του πρότεινε να πάει στην Αθήνα για να γίνει ηθοποιός. Όμως τα πράγματα δεν έγιναν έτσι… Για πρώτη φορά λοιπόν θα καταγράψουμε την αληθινή ιστορία, όπως μας την περιέγραψε ο φίλος του Κώστας Τριπαίδης (1906-2008) στα 1997 : Το 1929 είχε πάει στην Αίγυπτο ο Βεάκης για περιοδεία. Στο Κάιρο όμως, θέλοντας ν΄ ανεβάσει το έργο ¨Η Άγνωστος¨ αντιμετώπισε πρόβλημα ηθοποιών, γι΄αυτό και ζήτησε δύο ερασιτέχνες.
Ο Κώστας, 23 ετών τότε, και ο Δήμος στα 20 του, εργάζονταν σε κοντινές εταιρείες. Άκουσαν για την πρόσκληση, κι επειδή έπαιζαν που και που ερασιτεχνικά πήγαν για να τους δοκιμάσει. Ο Τριπαίδης θα έκανε το δικαστή, ο Σταρένιος τον εισαγγελέα και ο Βεάκης το δικηγόρο. Κι εδώ ο Τριπαίδης κατέθεσε και μία ¨δυσαρέσκεια¨, αφού ο Βεάκης του έδωσε ένα φύλλο χαρτί με τα λόγια του δικαστή, κι όταν εκείνος του ζήτησε και τα λόγια των άλλων, του απάντησε πως αυτά αρκούν και θα καταλάβει τι θα λέει πάνω στο έργο… Τέλος πάντων, το έργο ανέβηκε με επιτυχία. Στο πρόγραμμα βέβαια γράφτηκαν μόνο τα αρχικά τους – ΝΤ.Τ. για τον Τριπαίδη, που τον φώναζαν τότε Ντίνο, και Δ.Σ. για το Σταρένιο – κι αυτό, διότι αν μάθαινε η μητέρα του πως έπαιζε σε επαγγελματικό θίασο, αλλοίμονο του…
Μετά λίγο καιρό ο Σταρένιος πήγε στο γραφείο του Τριπαίδη και του ανακοίνωσε την απόφαση του να πάει στην Αθήνα, στη Δραματική Σχολή, για να κάνει καριέρα ηθοποιού. Ο Τριπαίδης προσπάθησε να τον αποτρέψει, λέγοντας του πως άλλο ήταν που τους πήρε ο Βεάκης επειδή τους χρειαζόταν και άλλο η Αθήνα και ο επαγγελματισμός, αλλά εκείνος ήταν αμετάπειστος…
Ας πάμε τώρα στο κομμάτι της δικής μας έρευνας, αφού το πρόγραμμα της εν λόγω παράστασης δυστυχώς δεν βρέθηκε. Ο επονομαζόμενος Θίασος ¨Λούνα Παρκ¨ (Βεάκη-Θεοδωρίδου-Οικονόμου) έφτασε στην Αλεξάνδρεια τον Απρίλιο του 1929 με δύο τμήματα, ένα μουσικό με επικεφαλής τον Π. Οικονόμου και ένα δραματικό με επικεφαλής τον Αιμ. Βεάκη. Το δραματικό τμήμα έφυγε αμέσως για το Κάιρο, για σειρά 10 παραστάσεων στο θέατρο ¨Κουρσάλ¨, μεταξύ των οποίων και ¨Η Άγνωστος¨ του Bisson που ανέβηκε στις 10/5 και μετά την επιτυχία της και κατ΄ απαίτηση του κοινού παίχτηκε και την επομένη 11/5. Όπως αναφέρεται σε άρθρο της εποχής, στις παραστάσεις αυτές συνέπραξαν υποδυόμενοι τους ενόρκους οι ερασιτέχνες του δραματικού τμήματος της Union Grecque du Caire (Ελληνική Ένωσις Καΐρου). Κατόπιν το δραματικό τμήμα επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας με το μουσικό τμήμα τις παραστάσεις στο θέατρο ¨Λούνα Παρκ¨.
Το Σεπτέμβριο το μουσικό τμήμα επέστρεψε στην Ελλάδα, ενώ το δραματικό τον Οκτώβριο πήγε ξανά στο Κάιρο, ονομαζόμενο πλέον Ελληνικός Καλλιτεχνικός Συνεταιρικός Όμιλος, δίνοντας παραστάσεις ως τις 18/11 στο θέατρο ¨Πριντάνια¨, μεταξύ των οποίων και πάλι ¨Η Άγνωστος¨ στις 2/11. Και εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα : Σε ποια από τις δύο παραστάσεις έπαιξαν οι Τριπαίδης και Σταρένιος ; Κατ΄αρχήν τόσο ο Τριπαίδης, όσο και τα δημοσιεύματα αναφέρουν μεγάλη επιτυχία των παραστάσεων στο ¨Κουρσάλ¨. Αντιθέτως, η δεύτερη κάθοδος του θιάσου στο Κάιρο δε φαίνεται να στέφθηκε με επιτυχία, αφού στις 25/10 διαβάζουμε άρθρο του Λουκά Χριστοφίδη με το χαρακτηριστικό τίτλο ¨Είμαστε αδικαιολόγητοι¨, κι αυτό διότι για παράδειγμα στην παράσταση ¨Όλα σε καλό¨ του Πιραντέλλο, η αίθουσα είχε μονάχα μια χούφτα θεατές. Τώρα, όπως είδαμε στις παραστάσεις του ¨Κουρσάλ¨ συνέπραξαν ερασιτέχνες της Ελληνικής Ενώσεως Καΐρου. [Ο Ελληνικός Όμιλος Εκδρομέων Καΐρου, που είχε ιδρυθεί το Φλεβάρη του 1928 με τμήματα φιλολογικά και αθλητικά, το Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς μετονομάστηκε σε Ελληνική Ένωση Καΐρου]. Άρα πιθανώς, εκτός από ενόρκους να υπήρξε ανάγκη και για δύο άλλους ερασιτέχνες ηθοποιούς. Από την άλλη, μήπως ο θίασος που σχηματίστηκε για το ¨Πριντάνια¨ δεν ήταν τόσο ολοκληρωμένος και είχε ανάγκη ηθοποιών για το συγκεκριμένο έργο ; Σχετική σύμπραξη πάντως για την παράσταση στο ¨Πριντάνια¨ δεν βρήκαμε. Βάσει αυτών λοιπόν, πιστεύουμε πως οι πιθανότητες ¨γέρνουν¨ προς το ¨Κουρσάλ¨. Ούτως ή άλλως πάντως, ¨Η Άγνωστος¨ ήταν η παράσταση που ο Δήμος Σταρένιος συνάντησε το Βεάκη και μαγεύτηκε από την επαγγελματική θεατρική ατμόσφαιρα.
Έτσι, το 1932 ο Σταρένιος έρχεται στην Αθήνα και ως εξαιρετικό ταλέντο σπουδάζει στο Εθνικό Θέατρο για μόνο ένα χρόνο.
Αμέσως μετά, διαβλέποντας τις υποκριτικές του ικανότητες, τον παίρνει ο Κ. Μουσούρης, με τον οποίο, στο θίασο Μουσούρη-Θεοδωρίδου – οι οποίοι ήταν και στην περιοδεία στην Αίγυπτο – το 1933 κάνει την πρώτη του επαγγελματική εμφάνιση στην ¨Ευτυχία¨ του Μπερστάιν. Η καθόλα ανέφελη συνεργασία τους, θα διακοπεί όταν ο Σταρένιος θα συμμετάσχει κάποια στιγμή σε μια απεργία των ηθοποιών.
Το 1936 προσλαμβάνεται από το θίασο της Κατ. Ανδρεάδη, μένοντας σ΄ αυτόν για αρκετά χρόνια και εκεί είναι που γνώρισε και τη μετέπειτα σύζυγο του Νίνα Βαρβέρη (1910-1984), με την οποία δεν απέκτησαν παιδιά. Ας σημειωθεί πως το Φλεβάρη του 1936 τον βρίσκουμε, με άλλους γνωστούς ηθοποιούς, να συμμετέχει σε μουσικοκαλλιτεχνικό πρόγραμμα της Επιτροπής Προστασίας Πολιτικών Εξορίστων και Φυλακισμένων, κάνοντας ένα σατυρικό ντουέτο με τον Στ. Ιατρίδη.
Ακολούθησαν πλήθος θεατρικές παραστάσεις σε συνεργασία με όλους τους πρωταγωνιστές της εποχής, όπως οι Τ. Βανδής, Δ. Παπαμιχαήλ, Αλ. Βουγιουκλάκη, Ε. Λαμπέτη, Μ. Μερκούρη, Α. Αλεξανδράκης, Γ. Γκιωνάκης, Γ. Φέρτης, Ξ. Καλογεροπούλου, Ν. Γαληνέα, Λ. Κωνσταντάρας, κ.ά. Το 1947 είχε σχηματίσει θίασο με τους Αλ. Παΐζη και Τ. Βανδή, ανεβάζοντας παραστάσεις στο θεατράκι ¨Βέρα¨ της Λ. Αλεξάνδρας, ενώ το 1952 σχημάτισε δικό του θίασο στο θέατρο ¨Διονύσια¨ της Καλλιθέας, με μεγάλες όμως οικονομικές απώλειες. Ως η σημαντικότερη θεατρική του εμφάνιση καταγράφεται εκείνη στο ρόλο του υπηρέτη Φιρς στο ¨Βυσσινόκηπο¨ του Τσέχωφ, που έλαβε χώρα στα 1973-74 στο θέατρο ¨Διονύσια¨ των Αθηνών, σε σκηνοθεσία Μ. Βολανάκη, ενώ η τελευταία του σκηνική παρουσία έγινε το 1977 με τον Δ. Χορν στο έργο ¨Ο δικός μας¨ του Π. Μπαρνς.
Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο έγινε το 1943 με την ταινία ¨Μάγια η Τσιγγάνα¨ του Γιάννη Χριστοδούλου, για να ακολουθήσουν περί τις 75 ταινίες, όπως οι ¨Πρωτευουσιάνικες περιπέτειες¨, ¨Έγκλημα στα παρασκήνια¨, ¨Ο άνθρωπος του τραίνου¨, ¨Το ταξίδι¨, ¨Η 7η μέρα της δημιουργίας¨, ¨Ο Στρατής παραστράτησε¨, ¨Μια γυναίκα στην αντίσταση¨, ¨Πρόσωπα λησμονημένα¨, κ.ά. Πολύγλωσσος δε ως Αιγυπτιώτης, έπαιξε και σε διεθνείς παραγωγές, όπως ¨Αμέρικα Αμέρικα¨ του Ηλ. Καζάν, ¨Ο Χριστός ξανασταυρώνεται¨ του Ζ. Ντασέν, ¨Λέων της Σπάρτης¨ του Ρ. Ματέ, ¨Το λάθος¨ του Π. Φλάισμαν, κ.ά. Από τις τηλεοπτικές σειρές που εμφανίστηκε ξεχωρίζουμε τις ¨Ο Χριστός ξανασταυρώνεται¨ και ¨Γιούγκερμαν¨.
Στην Κατοχή δραστηριοποιήθηκε στις γραμμές του ΕΑΜ, ενώ στα 1945-46 ήταν από τους ιδρυτές του θιάσου ¨Ενωμένοι Καλλιτέχνες¨. Αριστερών πεποιθήσεων, ¨ρομαντικός κουμουνιστής¨ όπως τον χαρακτήριζε ο ανιψιός του ποιητής Γιάννης Βαρβέρης, δεν αποδέχτηκε ποτέ τη διάσπαση του 1968, ενώ κατά τη περίοδο της Δικτατορίας είχε αποκλειστεί από τις κρατικές κινηματογραφικές παραγωγές.
Ο γλυκύτατος χαρακτήρας του, του είχε δώσει το προσωνύμιο ¨ο άγιος του θεάτρου¨, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τους ¨κόντρα¨ ρόλους του ¨κακού¨ που ερμήνευε με τόση επιτυχία. Ο Δήμος Σταρένιος πέθανε στην Αθήνα στις 23/10/1983 και στην κηδεία του, σε προσλαλιά του ο ηθοποιός Β. Κολοβός τόνισε πως ο Σταρένιος ¨έβαλε τη δουλειά του στην υπηρεσία του λαού, αλλά και γι΄αυτό δεν προβλήθηκε όσο του άξιζε σαν καλλιτέχνης¨.
Το 2001 προβλήθηκε στην ΕΤ1, στα πλαίσια της εκπομπής ¨Σαν παλιό σινεμά¨, ένα μικρό αφιέρωμα για την καλλιτεχνική του διαδρομή, σε σκηνοθεσία Π. Κέκα, έρευνα Αντ. Πρέκα και καλλιτεχνική διεύθυνση του Αιγυπτιώτη ηθοποιού Πάνου Κατέρη.
Πηγές: ¨Σαν παλιό σινεμά¨ (ντοκυμαντέρ ΕΤ1 1/1/2001) – Αναμνήσεις Κ. Τριπαίδη (1997) – Ριζοσπάσης (εφημερίδα), Αθήνα 16/2/1936, 24/6/1947, 25/10/1983, 27/10/1983 – ¨Ελευθερία¨ (εφημερίδα), Αθήνα 3/4/1946 – ¨Φως¨ (εφημερίδα), Κάιρο 5/5/1929, 10/5/1929, 11/5/1929, 17/10/1929, 25/10/1929, 2/11/1929, 18/11/1929 – ¨Ταχυδρόμος¨ (εφημερίδα), Αλεξάνδρεια 1/5/1929, 2/5/1929, 17/7/1929, 14/10/1929
Διαφήμιση της παράστασης ¨Η Άγνωστος¨, Κάιρο 11/5/1929
Το καϊρινό θέατρο ¨Κουρσάλ¨ στη συμβολή των οδών Εμάτ ελ Ντιν και Ελ Φιντέϊ
Διαφήμιση της ταινίας του Γ. Τζαβέλλα ¨Πρόσωπα Λησμονημένα¨, Αθήνα 3/4/1946
Διαφήμιση της παράστασης ¨Η Άγνωστος¨, Κάιρο 11/5/1929
Το καϊρινό θέατρο ¨Κουρσάλ¨ στη συμβολή των οδών Εμάτ ελ Ντιν και Ελ Φιντέϊ
Το καϊρινό θέατρο ¨Κουρσάλ¨ στη συμβολή των οδών Εμάτ ελ Ντιν και Ελ Φιντέϊ
Ελληνική Κοινότητα Καΐρου.
21/10/2025. Πέθανε ο Διονύσης Σαββόπουλος.
Agelos Kalodoukas.......................Απολείπειν ο Θεός Σαββόπουλον
Ένα από τα πράγματα που συχαίνομαι μέχρι θανάτου σε αυτόν τον [οχι!] μάταιο κόσμο είναι όταν πεθαίνει κάποιος διάσημος όλοι, μα όλοι, να βγαίνουν με νεκρολογίες κάθε είδους να λένε ότι κενή αερολογία τους κατέβει στο μυαλό. Πέθανε ο Σαββόπουλος και άρχισαν τα όργανα της συναισθηματικής κενολογίας.
Είναι από τις σπάνιες φορές που θα πω και εγώ το κοντό και το μακρύ μου λόγω θανάτου κάποιου. Γιατί; Γιατί:
Ι. Μεγάλωσα με Σαββόπουλο. Τον άκουγα κάποια χρόνια από τη ζωή μου από το πρωί μέχρι το βράδυ.
ΙΙ. Ο θάνατος δεν δικαιώνει ΚΑΝΕΝΑ! Πέθανε μεν, θα κριθεί δε. Ο νεκρός ΔΕΝ δικαιώνεται επειδή απλά… είναι νεκρός.
Μεγάλωσα το λοιπόν με Σαββόπουλο. Πράγμα που μεταφράζεται, για μένα, δεκαετία του 1970, πιο συγκεκριμένα 1974 μέχρι 1983. Τι σήμαιναν για μένα και για τη συντριπτική πλειοψηφία των ακροατών του (άνω του 99%!) αυτή η μουσική και αυτά τα τραγούδια; Πολιτικό και κοινωνικό ριζοσπαστισμό, πάνω από όλα. Όχι απλά Αριστερά, κάτι παραπάνω. Αριστερισμός, στα όρια του αντιεξουσιατικού χώρου. Δεν είχε καμιά σημασία τι ήταν τότε ο Σαββόπουλος στην πραγματική του ζωή. Ποιες ήταν οι πολιτικές του απόψεις κατ’ ιδίαν. Ο καλλιτέχνης και το έργο του είχαν απολύτως ταυτιστεί με ότι πιο ριζοσπαστικό και ανατρεπτικό από το 99% του κοινού του τη δεκαετία του 1970. Δεν άκουγες Σαββόπουλο αν δεν ήσουν “του χώρου”. Φυσικά εξαιρέσεις υπήρχαν, όπως συμβαίνει πάντα με τους καλλιτέχνες, αλλά στον Σαββόπουλο αυτές τις εξαιρέσεις τις έψαχνες με το φακό.
Και ξαφνικά, ο Σαββόπουλος άρχισε τις παρασπονδίες -πάντοτε στο κοινό του αναφέρομαι, όχι στον ίδιο προσωπικά. Πρώτα ήρθε η νεοορθόδοξη περίοδός του. Αρχικά την αντιμετωπίσαμε σαν “κουσούρι” που θα περάσει, όπως είχε περάσει και του Ντίλαν η χριστιανική περίοδος. Μετά ήρθε η κριτική από τον Βασίλη Ραφαηλίδη που τον έκανε ρόμπα και καταλάβαμε ότι το πράγμα ήταν σοβαρότερο απ’ ότι περιμέναμε. Μετά άρχισαν τα χοντρά. Ο πατριωτισμός του έπαιρνε ολοένα και περισσότερο ανοιχτά εθνικιστικές αποχρώσεις. Ώσπου ήρθε το σοκ με τα “Τραπεζάκια έξω” (1983).
Θυμάμαι όταν πρωτοάκουσα το “Ας κρατήσουν οι χοροί”. Ήμουν ξαπλωμένος στον καναπέ μου και διάβαζα ένα βιβλίο. Ακούω ραδιόφωνο και τη φωνή του εκφωνητή να λέει ότι θα βάλει “το καινούργιο τραγούδι του Σαββόπουλου”. Δεν χρειάστηκε πολύ για να πεταχτώ επάνω ανατριχιάζοντας μεν, έξαλλος δε!
- Σαββόπουλος αυτό!!;; Αυτό είναι ακροδεξιός ύμνος γραμμένος από παράφρονα!
Kι είτε με τις αρχαιότητες
είτε με ορθοδοξία
των Eλλήνων οι κοινότητες
φτιάχνουν άλλο γαλαξία [!!;;]
Χριστός και Απόστολος!! Τι παραλήρημα είναι αυτό;
Μετά ακολούθησαν και πολλά άλλα - “το κούρεμα” και η υπερσυντηριτική αθλιότητα του “Ο γιος μου πάει στο στρατό”, σκέτος εμετός! Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι του είχε εμφανώς στερέψει η όποια καλλιτεχνική έμπνευση. Ότι η μουσική αισθητική του πλέον ήταν άθλια. Οι στίχοι του έφερναν στο νου έναν γέροντα συντηρητικό που τα έχει κάπως χαμένα αλλά υψώνει το δάκτυλο και κατακεραυνώνει τον οποιονδήποτε τολμά να έχει ακόμα και υποψία ιδεών που υπερβαίνουν το Πατρίς-θρησκεία-Οικογένεια. Κυριολεκτικά, ο καλλιτεχνικός χρόνος του Σαββόπουλου σταμάτησε ολοκληρωτικά κάπου στη “ρεζέρβα” το 1979.
Η νέμεσις ήρθε γρήγορα. Ο ίδιος έχει περιγράψει σε συνεντεύξεις του πώς τον εγκατέλειψε μαζικά το κοινό του. Αρχικά το κοινό τον έβριζε και αποχωρούσε από τις αίθουσες συναυλιών. Μετά, έπαιζε πλέον σε άδειους χώρους…
Για ένα διάστημα προσπάθησε να γίνει mainstream με εκπομπές στην τηλεόραση. Πέρα από τα φράγκα που έβγαλε, ούτε αυτό του βγήκε. Η Δεξιά τον εκμεταλλεύτηκε αλλά ποτέ δεν τον έκανε “δικό της”. Ο παλιός Σαββόπουλος ήταν απεχθής για αυτούς, ο νέος απλά δεν πούλαγε τίποτα, δεν είχε καμιά αξία. Ήταν ένα άδειο πουκάμισο.
Εγώ, όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των παλιών ακροατών του, τον έκοψα με το μαχαίρι. Από εκεί που άκουγα τα τραγούδια του ολημερίς, δεν άκουγα πλέον ΤΙΠΟΤΑ. Απολύτως ΤΙΠΟΤΑ! Όλο του το έργο έπεσε στη λήθη. Κάποιες φορές που έβαζα κάποιο κομμάτι του να θυμηθώ, μου θύμιζε κάτι που ήταν πλέον “μπαγιάτικο”, ξεπερασμένο. Κάτι που αφορούσε ένα ξεχασμένο παρελθόν.
Στο τέλος τι μένει;
Αυτό που μένει είναι ότι το παρελθόν μας δεν είναι ποτέ προστατευμένο από το παρόν μας. Ακόμα και τα μεγαλύτερα προσωπικά επιτεύγματά μας, τα πλέον δημιουργικά, μπορούμε κάλλιστα να τα ακυρώσουμε με τα ίδια μας τα χέρια αν ξευτελίσουμε το παρελθόν μας. Με τα ίδια τα λόγια του Σαββόπουλου:
Ο γιος μου πάει στο στρατό ενώ εγώ δεν πήγα
μον’ πήγα κι απαλλάχτηκα κι εν τέλει μετανιώνω
καλύτερα στο στράτευμα παρά στους λουφαδόρους
νισάφι και η τρέλα τους και τα τρελοχαρτά τους
Καλός πολίτης γιε μου, καλό σου στόλισμα
να σβήσει απ’ τ’ όνομά μας εκείνο το διαόλισμα
…..
δεν υπηρέτησα επί δικτατορίας
παλιά μου τέχνη στρουθοκαμηλίας
είναι στιγμές που αμφισβητώ τον ίδιο μου τον ανδρισμό
Όχι, όχι δεν αμφισβήτησε “τον ίδιο” του “τον ανδρισμό” ο συχωρεμένος. Το ίδιο του το έργο ξεφτίλισε και ακύρωσε.
Λίγα λόγια από την αυτοβιογραφία του Μανώλη Ρασούλη, "Οι βερβελίδες της Αμάλθειας", για τον Σαββόπουλο :
«"Είναι ζωή αυτή η νεκροφάνεια;" ρωτούσε κάθε τόσο ο Διονύσης το κοινό-κενό και γύρναγε και με κοίταζε με απορία και φόβο.
«Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας, είναι πολύ ζαχαρωμένα,
ταιριάζουν για σοκολατόπαιδα, μα δεν ταιριάζουνε με μένα»
Ήταν το τραγούδι που είχαμε σαν σύνθημα εγώ και ο Διονύσης κρατώντας τσίλιες στον Φώντα Λάδη και γεμίσαμε την περιοχή της Δεξαμενής συνθήματα φωτιά, "Ή θα κοιμάσαι, ή θα θυμάσαι" λίγες μέρες πριν τη δικτατορία.
«Να το πάρεις το κορίτσι και αν δεν ξέρεις το χορό του Ησαΐα θα στον μάθει ο παπάς- φίλε θεατή, έξοδοοος!», φώναζε στο φινάλε της παράστασης του / μας στο Ζυγό το 1977.
«Κάποια φάτσα θα δω ν' αρπαχτώ να κάνω την παράσταση» μου 'λεγε στο Ζυγό πριν βγει στο πάλκο. «Γράψε μου ένα μονόπρακτο και θα σου δώσω 1.500 δραχμές τη μέρα».
Του 'γραψα ένα, το 'παιζε ο Πουλικάκος μ' έναν άλλο, ακροβάτη, δε δέχτηκα χρήματα. Του χρώσταγα απ' αυτά που έμαθα κοντά του δύο χρόνια στους «Αχαρνής».
Και από πιο πριν. Από το 1964 που γνωριστήκαμε. Στου Λοΐζου το σπίτι. Και σχεδόν μέναμε εκεί, μποέμ, που δεν είχαμε πού την κεφαλήν κλίνη στις μεγάλες πείνες, στις μεγάλες προσδοκίες.
Αργότερα στο Ολυμπιακό, μ' έβαλε και του απήγγειλα ένα ποιηματάκι, μπροστά σε 80.000 κόσμο. Ήταν μία πανδαισία, μία πορεία κερδισμένη πόντο-πόντο (πριν αρχίσει, στα υπόγεια του σταδίου, κάποιος ακατανόμαστος έκανε απόπειρα να με πνίξει).
Θυμάμαι στις μπουάτ της Πλάκας δούλευε καθημερινά για το μεροκάματο.
Μια φορά, πήγα μ' ένα γνωστό μου, ήμασταν δυο και έπαιξε για μας τους δυο.
Όμως λίγο αργότερα σε μία μπουάτ, με την Αρλέτα νομίζω και τη Χωματά, συγκέντρωνε πολύ κόσμο. Τότε ήταν που πήγε ο Λαδάς και του φώναξε απ' την πόρτα:
«Ώστε ο χαφιές που σε ακολουθεί ε; Εσένα σύντομα θα σου βγάλω το μουστάκι τρίχα- τρίχα».
Όπερ και εγένετο μετά τις 21 Απρίλη του 1967. Τον πιάσαν και τον σακάτεψαν στη φάλαγγα.
Πήγαινα με την Άσπα και του πηγαίναμε φαγητό. Η Άσπα αστόπαιδο και ακομπλεξάριστο, τα 'βαζε άσκημα με τους φύλακες.
Ένα βράδυ μες στη δικτατορία, πριν τον πιάσουν, έστειλε με μία κασέτα το τραγούδι για τον Αλέξη Ασλάνογλου. Τ' ακούγαμε, 5-6 ήμασταν, κι είχαμε μείνει σύξυλοι, συγκλονισμένοι.
Όταν τελειώσαμε στην Πλάκα τις παραστάσεις «Αχαρνής» κλπ., αποφασίσαμε να κάνουμε τουρνέ ανά την Ελλάδα, συμφωνώντας να παίρνουμε στα ίσα τα μεροκάματα, το ίδιο και ο Νιόνιος, να κουβαλάμε όλοι, έτσι και έγινε. Ξεκινήσαμε απ' το Ηράκλειο.
Κατέβηκα κάποιες μέρες πριν τις δύο παραστάσεις στον «Ντορέ» (δεν υπάρχει πια).
Έφαγα τα πόδια μου, αυτοσχεδίαζα ιδιοφυώς, πούλαγα εισιτήρια στις καφετέριες. Έγινε χαμός.
Δυο μέρες τίγκα. Έπαιρνα το βαλιτσάκι με τα λεφτά απάνω στη σκηνή. Ο Νιόνιος μ' αγκάλιασε με πολλή συγκίνηση. Το Ηράκλειο μας εγγυήθηκε την υπόλοιπη τουρνέ.
Τη Σαλονίκη την ανέλαβε ο Παπάζογλου. Κι εκεί σουξέ.
Τον θυμάμαι τον Νιόνιο να βοηθά στο κουβάλημα. Ήταν συμπαθέστατος. Δεν πιστεύω πολύ στα σοβιέτ πλέον, αλλά είναι μία λύση σε κάποια συγκυρία.
Σ' ένα χρόνο του πήγα κάτι τραγούδια που γράφαμε με ένα νεότατο συνθέτη, το Νίκο Ξυδάκη, που μου 'χε συστήσει ο Ηλίας Λιούγκος, γείτονάς του και γείτονάς μου, στην παράσταση των «Αχαρνέων» του Νιόνιου.
Δέχτηκε να τα κάνει παραγωγή στη LYRA.
Φτασμένος και εμπνευσμένος τροβαδούρος, μ' ανέλαβε αυταρχικά, αλλά ευεργέτησε το προϊόν.
Το ηχογραφήσαμε στο «Αγροτικόν» στην Παπάφη. Στο υπόγειο του τέως ταχυδρομείου.
Λένε πως άλλαξε το ρού του ελληνικού τραγουδιού.
Έγινε τις Πόπης, το έλα να δεις και της πουτάνας το κάγκελο μαζί.
Χορέψτε γιατί χανόμαστε.
Έβγαλα και το «Αυγό», έφερα και το βιβλίο του Osho «Η Κρυμμένη Αρμονία. Ομιλίες πάνω στις ρήσεις του Ηράκλειτου». Έγινε τις τρελής του φεγγαριού.
Οι βίοι μας σχεδόν παράλληλοι. Ενίοτε χρυσή χιαστί. Από το '64 και μετά όλο και ήμασταν σχεδόν σιαμαίοι. Σημειώστε ότι όταν έγινα το '63 κολαούζο και παρατρεχάμενος του Θεοδωράκη, στο γραφείο του Μίκη υπήρχε ένα δωματιάκι το οποίο παραχώρησε ο Πάγκαλος (έτσι κι αλλιώς το οίκημα ήταν του παππού του Θόδωρου) να μένει ο Νιόνιος με τον όρο να σκουπίζει κάνα πάτωμα. Νothing.
Ερχόταν τότε μια φουριόζα φοιτήτρια, κοντή, αλλά ο Θεός να σε φυλά, έπαιρνε αμπάριζα και καθάριζε τα πάντα: ήταν η Αλέκα Δρόσου, ή αργότερα, Αλέκα Παπαρήγα.
Ο Νιόνιος ψιλοέγραφε και στη «Δημοκρατική Αλλαγή» όπου δούλευα ως κλητήρας και συναντιόμασταν και κει. Συναντήθημεν 2-3 φορές στο Παρίσι όπου είχε πάρει ένα σχεδόν μπλαζέ ύφος Τζον Λένον. Άφησε τους Μπιτλς να τον επηρεάσουν κάργα.
Χάθ'καμαν.
Μετά τη δικτατορία ξανασυναντήθημεν και θήτεψα δύο χρόνια στους «Αχαρνής» όπου είδα και θαύμασα το άψογο στιλ του. Την ακρίβειά του, τη γοητεία του, τη διδασκαλία του. Απόκτησα τόνους πλαστικότητας και ετοιμάστηκα για να πάω επιτέλους στον Osho.
Όταν γύρισα με τη μάλα και τα μπορντό αιφνιδιάστηκε έως αντέδρασε. Άρχισε από τότε ένα μάταιο αγώνα, ελληνικάριο, με θούρια και σημαίες, ώσπου έγραψε και κείνο το εύστοχο «Κωλοέλληνες» και πέρασε δεύτερη περίοδο Μπουμπουλίνας, απομόνωσης πανταχόθεν, ώστε αναγκάστηκε να πάει στη Νέα Υόρκη να βρει δουλειά στην μπουάτ «Μικρόκοσμος» όπου έπαιξα κι εγώ το '81-'82 μ.Χ.
Γράφω 6 Μαρτίου, δίπλα στο Τολό κι εννοώ το υπέροχο τραγούδι του «Κιλελέρ» όπου λέει «6 Μαρτίου 1910» ένα τραγούδι απ' τα καλύτερα που 'χουν γραφτεί στην ελληνική γλώσσα. Και ταυτόχρονα αναφέρομαι στην ημερομηνία 6 Μαρτίου όπου συνέλαβαν τον Osho στο σπίτι του Κούνδουρου και τον απέλασαν με το χειρότερο τρόπο και ίσως να φχαριστήθηκε βαθιά ο Νιόνιος.
Πάντως στις 6 Μαρτίου του 2010, κάλεσα τον Νιόνιο στον ΙΑΝΟ να μιλήσουμε γι' αυτό το ιστορικό γεγονός που κουβαλάει το τραγούδι σαν γύρη, αυτή τη μνήμη και φυσικά να το τραγουδήσει. Ήρθε.
Μίλησα εγώ κι ένας βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, ο Παπαδημούλης (ο Ανδρουλάκης που θα 'ρχόταν βρήκε δικαιολογία και την έκανε η κατσίκα) κι ο Νιόνιος το τραγούδησε μ' ένα πιάνο. Μπροστά σε λίγο κόσμο όμως ήταν ένα ΓΚΛΑΝ!!
Καθώς ήπια με έναν καφέ μετά του είπα ότι θα ήθελα να βρεθούμε για να καφέ και ότι τον αγαπάω. «Σου 'χω πολλά καρφιά», μου είπε.
Ξαναβρεθήκαμε στο Λυκαβηττό στα 85α γενέθλια του Μίκη Θεοδωράκη. Τραγουδήσαμε στη σειρά μας ο καθείς. Ο Μίκης μου 'χε πει ότι θα καθόμασταν δίπλα του εγώ, ο Νιόνιος και ο Κηλαηδόνης. Έκατσαν ο Νιόνιος κι η Παπαρήγα. Οι δύο που σκούπιζαν στο γραφείο του στην Ομόνοια το '64. Δεν έσπρωξα να πάω να κάτσω δίπλα. Φαίνομαι στη φωτογραφίες μαζί, είμαι και στην εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου δίπλα στο Μίκη και τον Πάγκαλο, αρκεί.
Θα 'θελα να παίξουμε μία φορά μαζί με τον Νιόνιο. Είμαι κι εγώ εκδρομεύς του '65. Κουβαλάω κι εγώ πια μια ιστορία τραγουδιού τε και ιστορικών συμβάντων.
Καλό είναι να θυμούνται οι παλαιοί και να μαθαίνουν οι νέοι.
Είναι καλλιτέχνης, δεν είναι ο Μεσσίας. Εχει μία σπάνια μεταδοτικότητα, κι αυτό τον φορτώνει με μια ασήκωτη ευθύνη και ίσως φιλαυτία. Ενίοτε χάνει το μέτρο του οποίου ομιλεί. Και ποιος δεν το χάνει;
Μας συνδέουν όμως σχεδόν 50 χρόνια κοινής μοίρας.
Δεν είναι και λίγο».
Το, παρακάτω, κείμενο του Γιάννη Ανδρουλιδάκη περιγράφει τις αμέτρητες λογοκλοπές, στις οποίες επιδόθηκε ο Διονύσης Σαββόπουλος :
«Διονύσης Σαββόπουλος: Στα πάντα του ψεύτικος»
Ο Σαββόπουλος είναι ένας άρρωστος κλέφτης. Άρρωστος. Όλα αυτά που λέτε ότι παλιά έγραφε ωραία τραγούδια και τέτοια, είναι όλα κλεμμένα. Μετά από μελέτη, τείνω να πιστεύω ότι δεν υπάρχει ούτε μια λέξη στο έργο του που να είναι δική του.
Προσοχή! Η κλοπή και η λογοκλοπή είναι κάτι που εμφανίζεται στην τέχνη. Πολλά ωραία κείμενα, ποιήματα, ρεφρέν είναι κλεμμένα από κάτι άλλο. Στην αρχή σε σοκάρει, μετά το συνηθίζεις. Ας πούμε το ποίημα του Ουράνη «Θα πεθάνω ένα πένθιμο του Φθινόπωρου δείλι», που όλοι αγαπήσαμε με τη μουσική των Διάφανών Κρίνων, δεν είναι παρά μια σκαστή λογοκλοπή ενός ποιήματος του Σέζαρ Βαγιέχο:
«Θα πεθάνω στο Παρίσι με μια νεροποντή/ μια μέρα που την θυμάμαι κιόλας τώρα/ Θα πεθάνω στο Παρίσι -και δεν τρέχω να φύγω-/ ίσως, σαν σήμερα, μια Πέμπτη φθινοπώρου.
Ναι, Πέμπτη θα ‘ναι, γιατί Πέμπτη σήμερα που γράφω/ αυτούς τους στίχους, φόρεσα τόσο άθελά μου/ τις ωμοπλάτες και ποτέ σαν σήμερα δεν είδα,/ μόλο το δρόμο μου, τον εαυτό μου τόσο μόνο.
Θα λένε, ο Καίσαρας Βαγιέχο είναι νεκρός/ τον χτυπούσαν
όλοι/ χωρίς εκείνος να τους έχει κάνει τίποτα/ τον χτυπούσαν σκληρά μ’ ένα σκληρό ραβδί,
Επίσης και μ’ ένα σκοινί, είναι μάρτυρές μου/ οι μέρες Πέμπτες / και τα κόκαλα της ράχης/ η μοναξιά, η βροχή, οι δρόμοι», γράφει ο Βαγιέχο, έρχεται μετά ο Ουράνης, το ξαναγράφει με τα δικά του λόγια, ωραίο είναι και του Ουράνη, πάμε παρακάτω.
Στην περίπτωση του Σαββόπουλου δεν πρόκειται περί αυτού. Ο Σαββόπουλος έχει στήσει μια ολόκληρη περσόνα πάνω στην κλοπή, η οποία είναι και το μόνο πράγμα στον κόσμο στο οποίο φαίνεται να έχει ταλέντο.
Κλέβει τα πάντα. Το ντύσιμο, οι δηλώσεις, τα εξώφυλλα των δίσκων, τα σαρδάμ, οι αυτοσαρκασμοί, τίποτα επάνω του δεν είναι δικό του.
Πρωτάκουσα για αυτή του την τάση από τον ποιητή Νίκο Καρούζο, ο οποίος διαμαρτυρόταν ότι ο Σαββόπουλος του είχε κλέψει ένα ποίημα σχετικό με την εξέγερση στα Αμπελάκια. Ήμουν μικρός, δεν έδωσα σημασία, δεν κατάλαβα κιόλας. Αργότερα, άρχισα να καταλαβαίνω ότι ο άνθρωπος έχει θέμα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, βρέθηκα στον Λυκαβηττό να παρακολουθήσω μια συναυλία κάποιου Λούτσιο Ντάλλα. Δεν τον γνώριζα. Ξαφνικά είδα στην σκηνή τον Σαββόπουλο να τραγουδάει ιταλικά. Δε μιλάμε για επιρροή. Όλη την παρουσία του ο Σαββόπουλος την έχει στήσει πάνω στον Ντάλλα. Το μούσι, τις τιράντες, τα σκουφιά, τα ταμπούρλα που βαράει στις συναυλίες, όλα μα όλα είναι από εκεί. Ως εδώ πρόκειται για μια απλή μίμηση. Όταν όμως ο Λούτσιο Ντάλλα απόφάσισε για λόγους προβοκάτσιας να κουρευτεί και να ξυριστεί, ο Σαββόπουλος έκανε το ίδιο ακριβώς: κουρεύτηκε και ξυρίστηκε. Κι όταν ο Ντάλλα επέστρεψε στο παλιό του στυλ, ο Σαββόπουλος έκανε το ίδιο.
Φυσικά του έκλεψε και 1-2 τραγούδια, κάνοντας το σύνηθες: στην αρχή τα παρουσίασε για δικά του και μετά από λίγα χρόνια, σα να μη συμβαίνει τίποτα είπε ότι πρόκειται για διασκευές.
To 1966 ο Σαββόπουλος εμφανίστηκε στο προσκήνιο με τον δίσκο «Το Φορτηγό». Όπως έγραφε ο δίσκος, στίχοι – μουσική στα τραγούδια ήταν δικοί του. Για μουσική δεν το πολυσυζητάμε, ο Σαββόπουλος ομολογεί ότι δεν έχει ιδέα. Αλλά οι στίχοι είναι στιχάρες:
«Ο εργάτης βλαστημάει και τραβάει για τον σταθμό/ να ο ήλιος ανεβαίνει σαν σημαία στον ουρανό/ μπρος στης φάμπρικας την πύλη ο εργάτης σταματά/ όμορφη η μέρα γνέφει κι απ’ το ρούχο τον τραβά
Ε ε σύντροφέ μου αχ τι κακό/ μέρα μ᾿ ήλιο σαν κι αυτό/ να την τρώει τ’ αφεντικό», γράφει στο «Ήλιε ήλιε αρχηγέ», τσαλαβουτώντας στα νερά του βιωματικού ταξικού στίχου.
Το 2000 στη Γαλλία πια, προσπαθούσα να μάθω τους Γάλλους ποιητές και να εξοικειωθώ με τη γλώσσα. Μια μέρα έπεσα πάνω στο ακόλουθο ποίημα του Ζακ Πρεβέρ (μετάφραση δική μου):
«Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Μπροστά στην πόρτα του εργοστασίου
ο εργάτης σταματά ξαφνικά
κι όπως γυρνά
κοιτάζει τον ήλιο
τόσο κόκκινο, τόσο στρογγυλό
τόσο χαμογελαστό στον μολυβδένιο ουρανό του
κλείνει το μάτι χαρούμενα
Πες λοιπόν σύντροφε ήλιε
δε βρίσκεις ότι είναι μαλακία
μια μέρα σαν αυτή
να τη δίνουμε στο αφεντικό;»
Στη Γαλλία, μπόρεσα να διαπιστώσω διάφορες ακόμα λογοκλοπές «του ταλαντούχου τροβαδούρου μας από τη Μακεδονία», που έλεγε και ο Τζίμης Πανούσης πριν πεθάνει, τόσες πολλές που έπαψε να μου κάνει εντύπωση και μερικές δεν τις θυμάμαι πια. Πχ ο στίχος για το «βρώμικο ψωμί» που «τρώνε όσοι αγαπάνε» είναι του Λεό Φερρέ, όπως και το «Μια θάλασσα μικρή».
Από όλους όσους έκλεψε ωστόσο ο Σαββόπουλος, την κορυφαία θέση κατέχει ο Μπομπ Ντίλαν. Το 1968 ο Σαββόπουλος έκλεψε το ”The Wicked Messenger” (στίχους και μουσική) και το παρουσίασε για δικό του ως «Άγγελος Εξάγγελος» -λίγα χρόνια μετά, το παρουσίαζε κι αυτό ως διασκευή. Αυτό όμως είναι το έλασσον. Από τον Ντίλαν ο Σαββόπουλος έκλεβε και συνεχίζει να κλέβει ότι πετούσε κι ό,τι κολυμπούσε. Εβγαζε ο Ντίλαν το ”The lonesome death of Hattie Carol”; Απαντούσε ο Σαββόπουλος με την «Θανάσιμη μοναξιά του Αλέξη Ασλάνη». Έβγαζε ο Ντίλαν το ”The Hurricaine”, 9 λεπτά τραγούδι για τον ισοβίτη Ρούμπιν Κάρτερ; Τσακ, απαντούσε ο Σαββόπουλος με το «Μακρύ ζεϊμπέκικο» για τον Νίκο Κοεμτζή. Έγραφε ο Ντίλαν το ”My back pages”; Απαντούσε ο Σαββόπουλος με το «Οι πίσω μου σελίδες» (που δε σημαίνει κάτι στα ελληνικά). Σε αυτό το τραγούδι υπήρχε και ο ακατανόητος στίχος «ευαίσθητη αθλήτρια/ δεν ξέρει τι χρωστάει/ στον πάνσοφό της εραστή/ που απόψε παρατάει», που μας κάνει να πιστέψουμε ότι ο Σαββόπουλος τα ‘χε και αυτός με τη Σιουζ Ροτόλο, όπως ο Ντίλαν, ή με κάποια άλλη γυμνάστρια, τον παράτησε κι αυτόν και της τα χώνει. Ή ότι βρήκε ωραίο τον στίχο, που είναι από άλλο τραγούδι, και τον κότσαρε. Αργότερα, όταν ο Ντίλαν χώρισε με τη γυναίκα του και έγραψε το ”Sara”, ο Σαββόπουλος δεν κάθησε να σκάσει και έγραψε το «Άσπα».
Το 1975, ο Σαββόπουλος έβγαλε τον δίσκο «Δέκα χρόνια κομμάτια». Ο δίσκος είχε ένα οπισθόφυλλο πολύ εμπνευσμένο. Για την ακρίβεια ήταν εμπνευσμένο από τον δίσκο ”Bringing it all back home” του Ντίλαν, από τον οποίον το είχε κλέψει. Υπόψην ότι εκείνα τα χρόνια οι δίσκοι εισαγωγής ήταν πολύ σπάνιοι στην Ελλάδα και αυτοί που μπορούσαν να καταλάβουν την κλοπή ελάχιστοι.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, ο Ντίλαν έφαγε μια φλασιά κι έγινε χριστιανός. Ήταν η χειρότερη φλασιά που μπορούσε να φάει, αλλά ο Σαββόπουλος είναι έντιμος, όταν κλέβει κάποιον τον κλέβει και στα καλά και στα άσχημα: έγινε κι αυτός χριστιανός. Γκαντ γκρέις τραγούδαγε ο Ντίλαν, του θεού η χάρη έκανε ηχώ ο Σαββόπουλος. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80, συνεχίζοντας τον κατήφορο, ο Ντίλαν άρχισε να κάνει περιοδεία στις βάσεις του αμερικάνικου στρατού. Αμέσως ο Σαββόπουλος άρχισε περιοδεία στα ελληνικά στρατόπεδα, όπου μαζεύανε τους φαντάρους να τον ακούσουν με το ζόρι. Ο Ντίλαν δήλωσε ότι το έκανε αυτό όταν «κατάλαβε ότι ο στρατός απορροφά τα πιο λαϊκά κομμάτια της Αμερικής, στα οποία ήθελε να απευθυνθεί». Ο Σαββόπουλος επανέλαβε την ίδια δήλωση λέξη προς λέξη, αδιαφορώντας ότι στην Ελλάδα ο στρατός είναι υποχρεωτικός και η δήλωση αυτή δεν έχει καμία έννοια. Όταν το ’90 ο Ντίλαν το γύρισε στην οικολογία, ο Σαββόπουλος έκανε και τις πρώτες του οικολογικές δηλώσεις. Και όταν ο Ντίλαν έδωσε τραγούδι του για διαφήμιση, προκαλώντας σκάνδαλο, ο Σαββόπουλος έκανε ακριβώς το ίδιο. Αργότερα, φόρεσε και το ίδιο κηπουρικό καπέλο. Πρόκειται περί ψύχωσης.
Δεν έχει νόημα να συνεχίσω να παρουσιάζω περιπτώσεις λογοκλοπής του Σαββόπουλου. Άλλωστε ο άνθρωπος δεν είναι ένας κοινός λογοκλόπος, έχει προσαρμόσει τη ζωή του όλη πάνω σε άλλους ανθρώπους, μια ιδέα που μου φαίνεται τρομακτική.
Μαθημένος να παπαγαλίζει αυτά που ήταν κοινοτοπίες ενός εναλλακτικού λόγου κάποτε, δεν μου κάνει καμία εντύπωση ότι γερνώντας άρχισε να παπαγαλίζει τις κοινοτοπίες της αντίδρασης. Οι νέοι δεν τον άκουγαν πια, αυτός είναι ο πρώτος λόγος για τον οποίον γκρινιάζουν οι γέροι, οπότε ο Σαββοπουλος έστρεψε την ημιμάθειά του προς την δεκτική αγκαλιά της παράδοσης. Άρχισε να αντιδρά στους νεωτερισμούς, την απελευθέρωση των ενστίκτων και όλα αυτά τα οποία τον ξεπερνούσαν και δε μπορούσε να τα ακολουθήσει. Τα τελευταία 30 χρόνια, αναγκαζόμενος ολοένα και περισσότερο να μιλάει με δικά του λόγια, εκφέρει έναν λόγο που κινείται από τη βαθιά συντήρηση μέχρι το ρατσισμό. Τόσο μπορεί.
Υπό αυτή την έννοια δεν βρίσκω κανένα λόγο να νιώθει κανείς έκπληξη ή να κατηγορεί για κάποιου τύπου προδοσία τον Σαββόπουλο: ο τύπος έκανε πάντοτε μπίζνες μετατρέποντας τον λόγο των άλλων σε λουτρό κοινοτοπίας και αυτό συνεχίζει να κάνει. Το μόνο κίνητρο για να τον βρίσεις, είναι η αγνή πηχτή αντιπάθεια.
Κι αυτή όχι πάντα. Γιατί, «”δεν υπάρχει λόγος να ταράζεσαι” ακούστηκαν τα λόγια του ληστή», όπως έλεγε κι ο Ντίλαν.
Επίσης, από τον διαδικτυακό μου φίλο Δημήτρη Λαβατσή :
Σαββόπουλος, οι βασικές του οι αρχές ποιές είναι;
«Ο Σαββόπουλος ως τροβαδούρος της αμφισβήτησης ( 1965 –ΦΟΡΤΗΓΟ,ΜΠΑΛΛΟΣ και άλλα εξαιρετικά μέσα στην δικτατορία) κορυφώνεται γράφοντας την σπουδαία –κατ εμέ την καλύτερη δουλειά του την ΡΕΖΕΡΒΑ το 1980.Είναι 36 χρονών. Ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός ενσωματώνεται στο αίτημα της Αλλαγής του ΠΑΣΟΚ. Το 1981 το ΠΑΣΟΚ γίνεται κυβέρνηση. Ευφορία, μακαριότης, χαλαρότης και ελπίδα. Φυσικά και αναδιανομή υπέρ των αδυνάτων(τα καλά της σοσιαλδημοκρατίας εκείνης της εποχής). Αμέσως μετά τα κακά: το όραμα της (καπιταλιστικής) ανάπτυξης τρίζει(ανεπαισθήτως για τους πολλούς) με τις αντιφατικές πολιτικές της σοσιαλδημοκρατικής- ριζοσπαστικής ως τέτοιας- διαχείρισης. Ο Σαββόπουλος ως ευαίσθητος δέκτης ακούει τους τριγμούς και απαντά, όχι με αναζήτηση ενός νέου κοινωνικού ριζοσπαστισμού αλλά, με επιστροφή στις πατροπαράδοτες αξίες: Δηλώνει ευτυχής με τον γάμο του, αναφωνεί «ζήτω η Ελλάδα και κάθε τι μοναχικό στον κόσμο»(το ανάδελφον έθνος του Σαρζετάκη) και συγκινείται από τους νεοορθόδοξους στους οποίους πρωτοστατούν οι Μοσκώφ, και Ζουράρις προερχόμενοι από το ΚΚΕ και το ΚΚΕες αντίστοιχα. Μελοποιεί την ιδεολογική του αντιστροφή από την ριζοσπαστική κοινωνική κριτική στην συντήρηση με το τσαχπίνικο «Τραπεζάκια έξω». Κάποιοι κουφαινόμαστε. Να φανταστείτε ότι τον Απρίλη του 1983 που βρίσκομαι στο Κέντρο εκπαίδευσης στην Θήβα όταν ένας ψυχωμένος φαντάρος βάζει την Θητεία από το “Happy day” δίνει το σήμα της συνάντησης των ψυλλιασμένων εξ αναβολής νεοσυλλέκτων. Τα τραγούδια του Σαββόπουλου μέχρι τότε ήταν ΚΩΔΙΚΑΣ ιδεολογικός, γλώσσα σαφής. Αυτά όμως τελειώνουν: Το καλοκαίρι του 1983 δίνει μια μεγάλη συναυλία στο ΟΑΚΑ και όλοι νιώθουν αδελφωμένοι χωρίς διαιρέσεις. Κάποιοι εκεί μέσα στο πανηγυράκι καταλαβαίνουμε ότι απλώς ο Σαββόπουλος μας τελείωσε: Τον ρούφηξε ο λαϊκισμός ,η αναγνώριση από το πόπολο(δεν είναι πια εκφραστής ενός πολυάριθμου μεν αλλά σαφώς μειοψηφικού ρεύματος της κοινωνικής αριστεράς και των κινημάτων κοινωνικής αμφισβήτησης αλλά γίνεται αποδεκτός σαν εθνικός τραγουδοποιός. Τι κρύβεται όμως πέρα από την προσωπική ρηχότητα του ανδρός;
Ο Γ Μηλιός σε ένα σπουδαίο άρθρο του στο 3ο τεύχος του ιστορικού θεωρητικού περιοδικού «ΘΕΣΕΙΣ» (http://www.theseis.com/) τον Απρίλη του 1983 με τίτλο «Η φάρμα των ορθολογιστών και η κιβωτός της Ρωμιοσύνης» αναλύει σε βάθος τους κοινωνικούς όρους που γέννησαν αυτή τη μεταστροφή από το ριζοσπαστισμό στην συντήρηση και ακόμη παραπέρα τον ανορθολογισμό σαν δεκανίκι του αστικού ορθολογισμού: Το όραμα του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο που έφερε το ΠΑΣΟΚ χλομιάζει στο φως των αδυσώπητων καπιταλιστικών αντιθέσεων. Οι πιο ευαίσθητοι δέκτες όπως ο Σαββόπουλος ψάχνουν μια ενοποιητική ταυτότητα στο εθνικό παρελθόν και όχι στο μέλλον, στις ταξικές συγκρούσεις και αμφισβητήσεις.
Ο Σαββόπουλος σαν εθνικός τραγουδοποιός πλέον κάνει αυτοκριτική για το τρελλόχαρτο που πήρε από το στρατό,(τον καιρό της δικτατορίας) κουρεύεται και προσφέρει τις υπηρεσίες του στο ΥΠΕΘΑ σαν διασκεδαστής του στρατεύματος.
Το 1993 αν θυμάμαι καλά ψελλίζει κάποια συγνώμη για την αγαρμποσύνη του(έχουμε φάει μπόλικο άγριο Μητσοτακικό νεοφιλελευθερισμό από το 90-93 και ο Νιόνιος θέλει νάναι με τους κερδισμένους και την πλειοψηφία).Γίνεται ένα είδος πατριώτη αλλά με τον Σημίτη. Ανώδυνος , διάγει ήρεμο βίο. Στην πολιτική και πολιτιστική έρημο της δεκαετίας του 90 είναι κάποιος..Σεβαστό μέλος της μοδάτης,της κατεστημένης διανόησης.Τον φαντάζομαι να κάνει παρέα με τον Θεοδωρόπουλο,τον Χωμενίδη και την κ Δημουλά.Στο Ηρώδειο αυτός που θαύμαζε το σφρίγος των νέων γυαλισμένων σωμάτων των νέων ανθρώπων που δεν είχαν πια τόσες βασανιστικές αμφισβητήσεις να τον μελαγχολούν(όπως η γενιά η κουλτουριάρικη του Πολυτεχνείου) βγάζει μέσα από την τούρτα την Καλομοίρα!Είναι φυσικό λοιπόν σήμερα να μην αντέχει το πρόβλημα των «ανθρώπινων σκουπιδιών» όπως αποκαλούν τους πρόσφυγες οι νεοφιλελευθεροι και να προτείνει «υγειονομική ταφή» η έστω αποπομπή σε ξερονήσια!
Αυτά μέχρι το 2011.
Μετα συνέχισε να υποστηρίζει όλες τις επιλογές της εξουσίας μέχρι την τελευταία του χαρακτηριστικότατη δήλωση το 2023:
Αντιγράφω από ποστ:
["Ελπίζω σε μια αυτοδυναμία της ΝΔ. Σέβομαι και τα άλλα κόμματα του δημοκρατικού τόξου και τους ηγέτες τους. Όλα αυτά τα κόμματα είναι δυνάμεις της πατρίδας και του έθνους. Απλώς παρατηρώ ότι αυτά τα κόμματα της υποτιθέμενης προοδευτικής συνεργασίας διατηρούν ένα παλιό είδος φοιτητικής ξεγνοιασιάς και μια υπερβολική και αδικαιολόγητη αυτοπεποίθηση, η οποία μπορεί να είναι επικίνδυνη. Τα πράγματα έχουν αλλάξει. Μας χρειάζεται μια ωριμότητα. Κάποιος πρέπει να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση. Δεν ξέρω κάποιον καλύτερο από τον Κυριάκο Μητσοτάκη για αυτό"] ανέφερε στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ την 17 Μαΐου 2023 με νωπά τα Τεμπη ο Διονύσης Σαββόπουλος.
(Και εγώ μεγάλωσα, με τον Διονύση Σαββόπουλο και δεν τον συγχωρώ, για τίποτε. Αντιθέτως, θεωρώ ότι ήταν, πάντοτε, αυτό, που κατάντησε, εδώ και 4 δεκαετίες. Και δεν λυπήθηκα, καθόλου που πέθανε)…
Τάσος Αναστασόπουλος
2025. Βιέννη. Αυστρία. Ο τάφος του μεγαλύτερου φυσικού του 19ου αιώνα Ludwig Boltzmann (1844 - 1906).
Σόρι για το σεντόνι που ακολουθεί, αλλά θα σκάσω αν δεν μιλήσω.
O Αυστριακός Ludwig Boltzmann (Καθηγητής στα Πανεπιστήμια Βιέννης και Μονάχου), ήταν ίσως ο μεγαλύτερος φυσικός του 19ου αιώνα. Αυτός εισήγαγε για πρώτη φορά την θεμελιώδη και κομβική έννοια της “εντροπίας”, και θεμελίωσε όλη την επιστήμη της Θερμοδυναμικής με τους νόμους της. Ακρογωνιαίος λίθος της είναι ότι καθώς αυξάνει η πολυπλοκότητα των συστημάτων, αναδύονται νέες, πανίσχυρες νομοτέλειες, που δεν υπάρχουν στο απλό, στο θεμελιώδες επίπεδο. Και μάλιστα αυτές οι νομοτέλειες ορίζονται και οδηγούν πάντα στην αύξηση της εντροπία. Αυτό είναι ο περίφημος Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής.
Παράδειγμα 1. Υπάρχουν τρισεκατομμυρία τρισεκατομμυρίων μόρια αέρα στο δωμάτιο που βρίσκεστε. Αυτά κινούνται με ταχύτητες ενός χιλιομέτρου το δευτερόλεπτο, και κάθε ένα από αυτά σε ένα δευτερόλεπτο συγκρούεται δισεκατομμύρια φορές με άλλα μόρια. Με βάση τους νόμους της βασικής φυσικής, υπάρχει πάντα μια πιθανότητα αυτά τα μόρια να “τύχει” κάποια στιγμή να απομακρυνθούν από τη μύτη μας, και να πεθάνουμε από ασφυξία. Αυτό όμως θα ήταν μια κατάσταση εξαιρετικά μικρής εντροπίας. Συνεπώς η Θερμοδυναμική μας λέει ότι αυτό είναι μεν πιθανό, αλλά έχει τόσο αδιανόητα μικρή πιθανότητα που μπορεί να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι δεν θα γίνει ποτέ, στον αιώνα τον άπαντα.
Παράδειγμα 2. Αν αφήσω μια πέτρα να πέσει από ψηλά στο έδαφος τότε η δυναμική και κινητική της ενέργεια μεταφέρεται σε τρισεκατομμύρια μόρια του εδάφους, καθώς και σε τρισεκατομμύρια μόρια του αέρα. Με βάση τους νόμους της βασικής φυσικής, υπάρχει πάντα μια πιθανότητα να γίνει η αντίστροφη διαδικασία, δηλαδή τρισεκατομμύρια μόρια του εδάφους και του αέρα ταυτόχρονα να συγκρουστούν με την πέτρα και αυτή να πεταχτεί ψηλά προς τα πάνω. Κανένας όμως δεν έχει δει ποτέ ένα τέτοιο φαινόμενο. Γιατί ενώ είναι μεν πιθανό, έχει τόσο αδιανόητα μικρή πιθανότητα να πραγματοποιηθεί, που μπορεί να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι δεν θα γίνει ποτέ, στον αιώνα τον άπαντα.
Τι βλέπουμε λοιπόν. Ότι οι νομοτέλειες που δεν υπάρχουν σε θεμελιώδες επίπεδο, αλλά αναδύονται πιθανοκρατικά, είναι εξίσου νομοτέλειες, έχουν την ίδια ατσαλένια ισχύ με τις “μηχανιστικές νομοτέλειες”.
Και όχι μόνο αυτό. Από όοοολη την ανθρώπινη γνώση, από όοοολες τις εποχές, από όοολες τις επιστήμες, σε κάθε τομέα, σε κάθε πεδίο, γι αυτό που είμαστε περισσότερο σίγουροι είναι η ισχύς του Δεύτερου Νόμου της Θερμοδυναμικής. Δηλαδή οτιδήποτε ξέρουμε, αλλά στην κυριολεξία οτιδήποτε ξέρουμε, μπορεί να το αλλάξει η επιστήμη του μέλλοντος. Αυτό που έχει τις λιγότερες πιθανότητες να αλλάξει είναι ο Δεύτερος Νόμος της Θερμοδυναμικής.
Δεν ισχυεί λοιπόν η κλασική ρήση του Σέρλοκ Χολμς “Αγαπητέ Γουάτσον, αν αποκλείσουμε το αδύνατο, οτιδήποτε μπορεί να συμβεί, όσο απίθανο και αν είναι”. Ο Boltzmann με την εντροπία του μας έδειξε ότι το απίθανο είναι τόσο αδιανόητα απίθανο που δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, στον αιώνα τον άπαντα (αντίθετα το σημερινό αδύνατο μπορεί η επιστήμη του μέλλοντος να το καταστήσει δυνατό).
Στις 5 Σεπτέμβρη 1906, ο 62χρονος Ludwig Boltzmann οδηγήθηκε στην αυτοκτονία, καθώς οι φυσικοί και οι φιλόσοφοι της εποχής του τον είχαν απομονώσει από παντού, λοιδορώντας τις απόψεις του. Δεν μπορούσαν να χωνέψουν και να αντιληφθούν πώς γίνεται στη φύση να αναδύονται νόμοι που δεν υπάρχουν θεμελιωδώς, και μάλιστα να έχουν μεγαλύτερη ισχύ από τους θεμελιώδεις νόμους. Βέβαια, κάποιες δεκαετίες αργότερα το έργο του όχι απλά αναγνωρίστηκε, αλλά βρίσκεται πλέον στον πυρήνα των φυσικομαθηματικών και πολυτεχνικών σχολών παγκοσμίως, αλλά και στη μέση εκπαίδευση διεθνώς.
ΥΓ1: Στη φωτογραφία ο τάφος του Boltzmann στο Κεντρικό Νεκροταφείο της Βιέννης. Πάνω του έχει χαραχτεί ο θεμελιώδης τύπος της Εντροπίας: S=k log W. Η πιο στέρεη γνώση της ανθρωπότητας.
ΥΓ2: Όσον αφορά τις μη φυσικές επιστήμες, παρόλο που είναι γενικά αποδεκτό ότι υπάρχουν νόμοι, και στην κοινωνία, και στην οικονομία, υπάρχει ακόμα ένα μεγάλο τμήμα επιστημόνων, ανεξαρτήτως ιδεολογίας, που αδυνατούν να κατανοήσουν πώς είναι δυνατόν στην κοινωνία και στην οικονομία να υπάρχουν νομοτέλειες, αφού ο κάθε άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση και μπορεί να δρα όπως θέλει. Θεωρούν ότι οι νομοτέλειες είναι μόνο οι μηχανιστικές νομοτέλειες του 1700, και δεν μπορούν να αντιληφθούν πως μπορεί να αναδυθούν με πιθανοκρατικό τρόπο νομοτέλειες απόλυτα στέρεες. Δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι σε ένα σύνολο χιλίων ανθρώπων εμφανίζονται φαινόμενα που δεν υπάρχουν στους δύο ανθρώπους, και πολύ περισσότερο σε ένα δισεκατομμυρίο ανθρώπους εμφανίζονται απόλυτα στέρεες κοινωνικές και οικονομικές νομοτέλειες, παρόλο που ο κάθε ένας άνθρωπος από αυτούς μπορεί να κάνει ό,τι θέλει.
Ε τι θέλετε να κάνουμε πια για να σας πείσουμε; Να αυτοκτονήσουμε και εμείς σαν τον Boltzmann;!
(Του Μanos Saridakis).
Σεπτέμβριος 2025. Αιγαίο. Ινδοτουρκική αντιπαράθεση του ινδικού και του τουρκικού στόλου.
Η Τουρκία περικύκλωσε ινδικό πλοίο στο Αιγαίο - Σοκαριστικές αποκαλύψεις από τον στρατηγο ε.α Gagan Deep Bakshi: «Βοήθησαν Ρώσοι και Ισραηλινοί».
Σε σοκαριστικούς ισχυρισμούς για όσα συνέβησαν στο Αιγαίο Πέλαγος σε κοινή άσκηση των ελληνικών και ινδικών ναυτικών δυνάμεων τον Σεπτέμβριο του 2025 προέβη ο στρατηγος ε.α. Gagan Deep Bakshi, πρώην μέλος των Ινδικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Σε συνέντευξή του στη Republic World με έδρα το Νέο Δελχί, ο Bakshi υποστήριξε ότι ένα ινδικό πολεμικό πλοίο, η φρεγάτα INS TRIKAND, περικυκλώθηκε από το τουρκικό ναυτικό κατά τη διάρκεια κοινής άσκησης με το Ελληνικό Ναυτικό στις 17-18 Σεπτεμβρίου.
Σύμφωνα με τον Bakshi, η αποστολή του INS TRIKAND στο Αιγαίο Πέλαγος ήταν απάντηση της κυβέρνησης του Νέου Δελχί στην υποστήριξη της Τουρκίας προς το Πακιστάν.
Η ινδική φρεγάτα έπλεε παράλληλα με τα ελληνικά πλοία «Θεμιστοκλής» και «Πιπίνος», όταν εντοπίστηκαν τρία τουρκικά πολεμικά πλοία στην περιοχή.
Σαφές μήνυμα
----------------
Ο Bakshi περιέγραψε τα γεγονότα ως εξής: η Τουρκία, η οποία κατέχει παράνομα το βόρειο τμήμα της Κύπρου και βρίσκεται σε ψυχρό πόλεμο με την Ελλάδα, θεώρησε την άσκηση της Ινδίας και της Ελλάδας ως πρόκληση προς το δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, που θέλει τη Μεσόγειο αποκλειστικά τουρκική λίμνη.
Καθώς η INS TRIKAND επέστρεφε από την άσκηση, οι Τούρκοι έστειλαν μήνυμα: «Βρίσκεστε στα χωρικά μας ύδατα, στη ζώνη ασφαλείας μας».
Παρά το γεγονός ότι το πλοίο βρισκόταν σε διεθνή ύδατα, τρία τουρκικά πολεμικά πλοία πλησίασαν επικίνδυνα την ινδική φρεγάτα.
Η Ινδία απάντησε με σαφή προειδοποίηση: «Έχετε οκτώ ώρες για να αποσύρετε τα πλοία σας.
Διατηρούμε το δικαίωμα να αμυνθούμε για οποιαδήποτε εχθρική ενέργεια».
Παράλληλα, οι Ινδοί προσέφυγαν στα Ηνωμένα Έθνη, επικαλούμενοι τη UNCLOS και τα δικαιώματα τους σε διεθνή ύδατα.
Σύμφωνα με τον Bakshi, η Ινδία προχώρησε σε κυβερνοεπιθέσεις και μέτρα ηλεκτρονικού πολέμου.
Τα συστήματα επικοινωνίας των τουρκικών πλοίων διακόπηκαν, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας στην Άγκυρα υπέστησαν παρεμβολές, ενώ ένα ινδικό πυρηνικό υποβρύχιο και τρία επιπλέον πλοία από την Αραβική Θάλασσα υποστήριξαν την επιχείρηση.
Τα τρία τουρκικά πλοία τελικά αποσύρθηκαν, ενώ η Ινδία έλαβε υποστήριξη από Ρωσία, Ισραήλ και Ελλάδα.
Η Τουρκία, το Πακιστάν και η ισλαμική υπερδύναμη
-----------------------------------------------------------
Ο Υποστράτηγος Bakshi υποστήριξε επίσης ότι η Τουρκία έχει στείλει Σύρους μαχητές στην περιοχή Τζαμού και Κασμίρ κατά μήκος των συνόρων Ινδίας-Πακιστάν, καθώς και χιλιάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά τη διάρκεια πολέμου στο Πακιστάν.
Απευθυνόμενος στον Πρόεδρο Erdogan ως «σουλτάνο», ο Bakshi τόνισε ότι η Τουρκία μπορεί να πληρώσει βαρύ τίμημα για την εχθρική της στάση απέναντι στην Ινδία, η οποία διαθέτει πυρηνική ισχύ, τεχνολογικά προηγμένες ένοπλες δυνάμεις και σημαντική διαστημική ικανότητα.
«Θα υπάρξει απάντηση. Θα υπάρξουν επιπτώσεις.
Θα απαντήσουμε τις εχθρικές σας ενέργειες», κατέληξε ο Ινδός Υποστράτηγος.
Αν μη τι άλλο, η δήλωση του Gagan Deep Bakshi προκαλεί αναταράξεις στην περιοχή, υπογραμμίζοντας την κλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο και τις ενδεχόμενες γεωπολιτικές συνέπειες των τουρκικών προκλήσεων.
------------
Αντιγραφή, από την ιστοσελίδα bankingnews.
23/10/2025. Μεσολόγγι. Ύστερα, από αρκετές ώρες δυνατής βροχής.
1974. «ΡΟΜΑΝΤΣΟ». Σκίτσο του Π. Παυλίδη.
1975. «ΡΟΜΑΝΤΣΟ». Σκίτσο του Βασίλη Χριστοδούλου.
1976. «Τραστ». Σκίτσο του Νίκου Ζήκου.
1979. «ΡΟΜΑΝΤΣΟ». Σκίτσο του Κ. Βλάχου.
1982. «Τραστ». Σκίτσο του Φάνη Γιόση.
30/8/2025. Σκίτσο της Ευανθίας Ρούνη.
17/10/2025. Σκίτσο του Ηλία Μακρή.
18/10/2025. Σκίτσο του Αντώνη Βαβαγιάννη.
18/10/1025. Σκίτσο της Ευανθίας Ρούνη.
20/10/2025. Σκίτσο του Κώστα Σκλαβενίτη.
20/10/2025. Σκίτσο του Ανδρέα Πετρουλάκη.
20/10/2025. Σκίτσο του Κώστα Μητρόπουλου.
21/10/2025. Σκίτσο του Ανδρέα Πετρουλάκη.
22/10/2025. Σκίτσο του ΚΥΡ.
20/10/2025. Σκίτσο του Γιάννη Κούτρη.
22/10/2025. Σκίτσο του Γιώργου Μικάλεφ.
22/10/2025. Σκίτσο του Αντώνη Βαβαγιάννη.
22/10/2025. Σκίτσο του Νίκου Τριανταφύλλου.
Σχόλια