Albert Camus : «Η ελευθερία, χωρίς δικαιοσύνη, είναι η αγριότητα του πιο ισχυρού και η δικαιοσύνη, χωρίς ελευθερία, είναι η κυριαρχία του συρματοπλέγματος», ως εκ τούτου, «επιλέγω την ελευθερία, γιατί ακόμη και αν η δικαιοσύνη δεν πραγματοποιηθεί, η ελευθερία διατηρεί την δύναμη της διαμαρτυρίας, ενάντια στην αδικία και διατηρεί την επικοινωνία ανοιχτή». (Είχε δίκιο; Φαινομενικά, ναι. Αλλά, ως διάζευξη, η αντιπαράθεση ανάμεσα, στην ελευθερία και στην δικαιοσύνη, είναι άτοπη).

 

Albert Camus (7/11/1913 - 4/1/1960) : Ένας συγγραφέας και φιλόσοφος, πραγματικά, ανεπανάληπτος."Με την αξιοθαύμαστη αντίστασή της,εναντίον των

Γερμανών και Ιταλών επιδρομέων, αλλά και με την
άρνησή της να υποταχθεί, η Ελλάδα αποκάλυψε, σε
ολόκληρο τον κόσμο, ότι η φιλία της αξίζει πολύ
περισσότερο από ό,τι οι φιλίες μερικών άλλων. Δεν θα
κρύψω, από πλευράς μου, τα αισθήματα τρυφερότητας
και αγάπης, που μου γεννά ο ελληνικός λαός, που, όπως
ό ίδιος διαπίστωσα, είναι, μαζί με τον ισπανικό, από τους
λαούς εκείνους, που θα χρειαστεί, στο μέλλον, η
βάρβαρη Ευρώπη, για να δημιουργήσει, ξανά, έναν
πολιτισμό”.

Πάντοτε η έλευση του Νοέμβρη και η επέτειος της Οκτωβριανής επανάστασης του 1917, δηλαδή, ουσιαστικά, του προλεταριακού, αλλά και γραφειοκρατικού ταξικού πραξικοπήματος, με το οποίο οι Μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία, στην Ρωσία, οκτώ μήνες, μετά την, επίσης προλεταριακή, αλλά και αστική Φεβρουαριανή επανάσταση, που ανέτρεψε το τσαρικό καθεστώς, μου φέρνει, στην μνήμη, τον αείμνηστο Albert Camus, επειδή η εβδόμη Νοεμβρίου είναι η επέτειος της γεννήσεώς του, λίγα χρόνια, προηγουμένως, αφού ο Γάλλος φιλόσοφος γεννήθηκε στις 7/11/1913.

Ο Albert Camus είναι, για μένα, κατά ένα τρόπο, ο μέντορας μου. Από τα νιάτα μου, αυτός ο μεγάλος συγγραφέας και φιλόσοφος υπήρξε ένα υπόδειγμα δράσης και ζωής και φυσικά, ένας πραγματικός πνευματικός φάρος, αφού, κυρίως, υπήρξε ο εκφραστής της έννοιας της αμφιβολίας, σε σχέση με όλες τις  ιδεολογίες της κάθε εποχής και κυρίως, της εποχής μας. Αυτές, δηλαδή, που, πολύ σωστά, στον καιρό τους, οι Karl Marx και Friedrich Engels αποκάλεσαν, ως ψευδείς συνειδήσεις, άσχετα αν αυτή την ανάλυσή τους όλες, σχεδόν, οι εκδοχές του μαρξισμού έβαλαν, στο περιθώριο και την παρέδωσαν, στην ιστορική λήθη και αμνησία, επειδή το ίδιο το περιεχόμενο της έννοιας της ψευδούς συνειδήσεως υπήρξε και είναι διαβρωτικό, για την υποστήριξη των πολιτικών και των κοινωνικών δράσεων, καθώς και κυρίως, των κοινωνικών συμφερόντων, που στήριξαν την κάθε εκδοχή του μαρξισμού, ως μία επικρατούσα και κρατικά (ή σεκταριστικά), εμπεδωμένη ψευδή συνείδηση.

Ο Albert Camus, ο άνθρωπος, που εκστόμισε την περίφημη ρήση ότι αγαπά πολύ την πατρίδα του, για να είναι εθνικιστής, ένας διεθνιστής, ο οποίος ουδέποτε (όπως και εγώ) κατάλαβε το γιατί δεν μπορεί, παράλληλα, να είναι και πατριώτης, χωρίς να εντάσσεται, στην πολυάνθρωπη κατηγορία των απατεώνων, που χρησιμοποιούν τον πατριωτισμό, ως το τελευταίο καταφύγιο, για την χειραγώγηση των ανθρώπων, δεν γνωρίζω το κατά πόσον είχε επαφή με την πρώιμη μαρξιανή επεξεργασία της ψευδούς συνειδήσεως, αλλά η αλήθεια είναι ότι, ενστικτωδώς και εμπειρικά, είχε εντρυφήσει, στην έρευνα, για τις αιτίες του εντοπισμού της, αλλά και ως προς το πραγματικό περιεχόμενό της.

Με τον “Επαναστατημένο Άνθρωπο” ο Albert Camus καταρρίπτει τις διάφορες ιδεολογίες, τις διάφορες εξεγέρσεις και επαναστάσεις, που ξέχασαν, (ή υποτίθεται ότι ξέχασαν) τον λόγο της ύπαρξής τους και ακολούθησαν τον δρόμο, που ενίσχυε την καταπίεση, αντί να την εξαλείψει. Εναντιώθηκε, στον  ιταλικό και στον ισπανικό φασισμό, στον γερμανικό ναζισμό, αλλά και στο ονομαζόμενο, ως κομμουνιστικό καθεστώς, ενώ υπήρξε μέλος του γαλλικού κομμουνιστικού κόμματος για έναν χρόνο,

Το πρόβλημα και το ερώτημα, που απασχολεί τον Albert Camus, είναι το πώς ο άνθρωπος που εξεγείρεται, δίκαια, εξοικειώνεται, με το έγκλημα και το γιατί οι επαναστάσεις κατέληξαν, σε νέες τυραννικές εξουσίες. Ο Albert Camus υπερασπίζεται την αξία της ανθρώπινης ζωής και της ελευθερίας. Στην άποψη ότι το τίμημα, για την εγκαθίδρυση του βασιλείου της ελευθερίας, ταυτιζόμενης, με την ισότητα και την δικαιοσύνη, πρέπει να πληρωθεί, με την ζωή όσων θέλουν να διατηρηθεί η παλαιά κοινωνία, ο Albert Camus αντιτάσσει την ιδέα της εξέγερσης, ως πάλης, για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, για έναν κόσμο, στον οποίο οι άνθρωποι δεν θα δολοφονούνται και δεν θα εξοντώνονται, προκειμένου να επιτευχθούν πολιτικοί στόχοι και πολιτικές σκοπιμότητες.

Η φιλοσοφία της εξέγερσης του Albert Camus επισημαίνει, ορθότατα, ότι η ελευθερία, χωρίς δικαιοσύνη, είναι η αγριότητα του πιο ισχυρού, ενώ η δικαιοσύνη, χωρίς ελευθερία, είναι η κυριαρχία του συρματοπλέγματος και ο ίδιος τόνισε ότι επιλέγει την ελευθερία, γιατί ακόμη και αν η δικαιοσύνη δεν πραγματοποιηθεί, η ελευθερία διατηρεί την δύναμη της διαμαρτυρίας, ενάντια στην αδικία και διατηρεί την επικοινωνία ανοιχτή.

Κάπως έτσι, ο Albert Camus πλησιάζει, σε μια μορφή αναρχισμού, που ταιριάζει, σε αυτήν του Λέοντα Τολστόι, στρέφεται ενάντια σε κάθε μορφή καταπίεσης, απορρίπτει την βία, από ό,που και αν αυτή προέρχεται και τάσσεται, υπέρ ενός ειρηνικού σοσιαλισμού, που δεν θα έμενε, εμμονικά, στην επαναστατική βία. 

Δεν είναι η ίδια η βία, που τον απασχολεί. Το πρόβλημά του, σε σχέση με την βία, εντοπίζεται στην θεσμοθετημένη ελιτιστική βία των ολιγαρχιών και των οργάνων τους, επάνω στις κοινωνίες, είτε αυτές οι ολιγαρχίες είναι κατεστημένες, είτε οικοδομούνται, μέσα στην διαδικασία των επαναστάσεων, που, πάντοτε, χρησιμοποιούν, ως εργαλείο της αναρρίχησης τους, στην εξουσία, το πληβειακό στοιχείο, όπως συνέβη, με τις δυο μεγάλες επαναστάσεις του παρελθόντος, ήτοι την γαλλική επανάσταση του 1789, της οποίας το κεντρικό σύνθημα και ο συνδυασμός κοινωνικών πρακτικών στόχων (Ελευθερία - Ισότητα - Αδελφότητα), έμειναν, μόνον, ως κεντρικό συμβολικό μοτίβο του παλαιότερου, αλλά και του σύγχρονου γαλλικού αστικού κράτους, χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο, διότι υπέστησαν τον σφετερισμό τους, από την γαλλική μεγαλοαστική τάξη, αλλά και την ρωσική επανάσταση του 1917, όπου η εξουσία των εργατικών συμβουλίων, η απονέκρωση του κράτους και η οικοδόμηση της κοινωνικής και οικονομικής ισότητας των ανθρώπων, έμειναν κενές περιεχομένου, αφού τις σφετερίστηκε η κομμουνιστική κομματική και κρατική γραφειοκρατία.

Αυτές οι θέσεις του Albert Camus έρχονται να απαντήσουν στο αιώνιο ερώτημα, το οποίο, φυσικά, υπήρξε και στην δική του εποχή και αφορά το τι πρέπει να κάνουμε, όταν πρέπει να επιλέξουμε, ανάμεσα, στην ελευθερία και στην δικαιοσύνη, που (υποτίθεται ότι) ταυτίζεται, με την έννοια της ισότητας. 

Όπως έγραψα, ο Albert Camus έδωσε την δική του απάντηση, επιλέγοντας την ελευθερία και φαινομενικά, έχει δίκιο. Αλλά, αν εισέλθουμε, στην ουσία του προβλήματος, αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή η διλημματική διάζευξη, ανάμεσα στην ελευθερία και στην δικαιοσύνη είναι άτοπη, διότι η δικαιοσύνη, νοούμενη, ως ισότητα, δεν μπορεί να υπάρξει και ουδέποτε υπήρξε, σε συνθήκες συρματοπλεγμάτων οποιασδήποτε μορφής στρατοπέδων συγκέντρωσης. 

Και φυσικά, ουδέποτε υπήρξε ελευθερία, χωρίς δικαιοσύνη (όμως, μη νοούμενη, ως ισότητα), διότι πάντοτε, μέσα στις ανθρώπινες κοινωνίες, η δικαιοσύνη υπήρξε και υπάρχει, ως ένα δικαιικό καθεστώς των ισχυρών, το οποίο επιβάλλεται, επί των λιγότερο δυνατών και των ανίσχυρων. Αυτό συμβαίνει και στις αυταρχικές και ολοκληρωτικές, όπως και στις φιλελεύθερες ολιγαρχικές κοινωνίες, στις οποίες η δικαιοσύνη θεμελιώνεται, στην θεσμική καθιέρωση της ανισότητας, ως δικαίου των εξουσιαστικών ελίτ, επί των διοικουμένων.

Ο Άλμπερτ Καμύ συμπληρώνει ότι «όταν ένας άνθρωπος, κάπου στον κόσμο, υψώνει την γυμνή γροθιά του, μπροστά σε ένα τανκ και ουρλιάζει πως δεν είναι σκλάβος, τι χαρακτηρισμός μας ταιριάζει, αν μένουμε αδιάφοροι;» Και αυτό δεν το λέει, μονόπλευρα, διότι, αν και αντιτίθεται, στον σταλινισμό, προβαίνει, σε μία έκκληση, για την ζωή των καταδικασμένων, σε θάνατο, Ελλήνων κομμουνιστών.

Το 1951 με την έκδοση του «Επαναστατημένου Ανθρώπου», ο Albert Camus δέχεται επιθέσεις, από δεξιά και αριστερά, διότι η φιλοσοφία του είναι μια φιλοσοφία, που στρέφεται, κατά του  δογματισμού, από ό,που και αν αυτός προέρχεται, αφού, όπως γράφει ο Albert Camus, «ο επαναστατημένος δεν φυλάει τίποτα, τα παίζει όλα για όλα».

Αλλά τι μπορεί καταφέρει το όποιο επαναστατημένο άτομο, κόντρα στο δομημένο ολιγαρχικό σύστημα; Ο Albert Camus, ένας, εκ των ιδρυτών της φιλοσοφίας του παραλόγου, έχει την 

απάντηση. 

Ως φιλοσοφικός παραλογιστής, θεωρεί ότι το πρόβλημα βρίσκεται, στην κατασκευή - και όντως, εκεί βρίσκεται, γεγονός, το οποίο είναι σφοδρότατα πιθανόν, να το καταστήσει και άλυτο, διαιωνίζοντας το - και όπως γράφει, στην “Φαιά Πανούκλα” : «Όσο μακριά και να γυρίσω πίσω, θυμάμαι πως άρκεσε, πάντα, ένας άνθρωπος, που ξεπέρασε τον φόβο του και επαναστάτησε, για να αρχίσει η μηχανή τους να τρίζει. Δεν λέω πως (αυτή η μηχανή) σταματά· θα απείχε πολύ. Πάντως, όμως, τρίζει και μερικές φορές καταλήγει να χαλάσει, στα αλήθεια».

Και έχει δίκιο. Διότι το πρόβλημα του ξηλώματος της εξουσιαστικής ολιγαρχίας είναι ένα πρόβλημα, το οποίο θα αντιμετωπίσουν, επί μακρόν και οι επόμενες γενεές και άλλωστε, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι κάποια απο αυτές θα μπορέσει να το επιλύσει, με την εξάλειψη των ελίτ. Κάλλιστα, μπορεί το πρόβλημα της ολιγαρχικής εξουσίας και βίας να μην ξεπεραστεί ποτέ.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι και οι κοινωνίες θα πρέπει να παύσουν, ή ότι θα σταματήσουν να εξεγείρονται και ενίοτε να επαναστατούν.

Κάθε άλλο.