Ουκρανία : Ένας κρίκος της μακράς και πολύπλοκης αλυσίδας των γεγονότων, που οδηγούν τις ΗΠΑ, την Δύση και την Ρωσία, να πέσουν, στην ιστορική γεωπολιτική “παγίδα του Θουκυδίδη”. (Απλά μαθήματα Ιστορίας και γεωπολιτικής).

 

«Ἐς μέν ἀ­κρό­α­σιν ἴ­σως τό μή μυ­θῶ­δες αὐ­τῶν ἀ­τερ­πέ­στε­ρον φα­νεῖ­ται. Ὅ­σοι δέ βου­λή­σο­νται τῶν τε γε­νο­μέ­νων τό σα­φές σκο­πεῖν καί τῶν μελ­λό­ντων πο­τέ αὖ­θις κα­τά το ἀν­θρώ­πι­νον τοι­ού­των καί πα­ρα­πλη­σί­ων ἔ­σε­σθαι, ὠ­φέ­λι­μα κρί­νειν αὐ­τά ἀρ­κού­ντως ἕ­ξει. Κτῆ­μα ἐς αἰ­εί μᾶλ­λον ἤ ἀ­γώ­νι­σμα ἐς τό πα­ρα­χρῆ­μα ἀ­κού­ειν ξύ­γκει­ται». 

 «Η έλλει­ψη του μυ­θώδους, απο τήν δι­ή­γη­σή μου, ἴ­σως τήν κά­νει λι­γό­τε­ρο εὐ­χά­ρι­στη. Ἀλ­λά θά εἶ­μαι ἱ­κα­νο­ποι­η­μέ­νος, ἄν τό ἔρ­γο μου κρι­θῆ ὠ­φέ­λι­μο, ἀ­πό ὅ­σους θε­λή­σουν νά ἔ­χουν ἀ­κρι­βῆ γνώ­ση τῶν γε­γο­νό­των, πού συ­νέ­βη­σαν καί ἐ­κεί­νων πού θα συμβούν, ­στό μέλ­λον, τά ο­ποῖ­α, ἀ­πό τήν πλευ­ρά τῆς ἀν­θρωπινης φύ­σε­ως θά εἶ­ναι ὅ­μοι­α, ἤ πα­ρα­πλή­σι­α. Ἔ­γρα­ψα τήν Ἱ­στο­ρί­α μου, γι­ά νά μεί­νει αἰ­ώ­νι­ο κτῆ­μα τῶν ἀν­θρώ­πων καί ὄ­χι σαν ἔρ­γο ἐ­πί­και­ρου ἀ­ντα­γω­νι­σμοῦ, γι­ά ἕ­να πρό­χει­ρο ἀ­κρο­α­τή­ρι­ο». 

(Θουκυδίδης 460 π.Χ - 399 π. Χ).

Δυστυχώς, ο πόλεμος, στην Ουκρανία, συνεχίζεται. Πραγματικά, κλαίω, για τον απλό κόσμο και την χείριστη τύχη, που του έφερε η Ιστορία και κυρίως, η άγνοια των μαθημάτων της Ιστορίας και της Γεωπολιτικής, από την οποία άγνοια πάσχουν οι ηγέτες των ΗΠΑ της αυτοαποκαλούμενης Ευρωπαϊκής Ένωσης και γενικότερα, της Δύσης.

Το πολεμικό ξέσπασμα, στην Ουκρανία, αυτές τις μέρες, είναι ένα ξέσπασμα, το οποίο αποτελεί, απλώς, έναν κρίκο στην μακρά αλυσίδα των γεγονότων, που εκτυλίχθηκαν, από την δεκαετία του 1990 και μετά, με την φρενήρη πορεία της παγκοσμιοποίησης, που  ξεκίνησαν, αυτοκτονικά, οι ΗΠΑ και η Δύση, εισάγοντας, στην διαδικασία αυτή, την Κίνα, που αναπτύχθηκε, ραγδαία, καθιστάμενη η πρώτη, σε ΑΕΠ, χώρα, στον κόσμο και μια οικονομική αυτοκρατορία και η οποία οδηγείται, στο να μετατραπεί, σε μια στρατιωτική υπερδύναμη, στις αρχές, ή στο τέλος της δεκαετίας του 2030 - μπορεί και νωρίτερα.

Πολλοί θα αναρωτηθούν, για το ποιά είναι η σχέση του σημερινού πολέμου, στην Ουκρανία, με το τί έγινε, πριν από 30 και πλέον χρόνια, με την παγκοσμιοποίηση και την φρενήρη άνοδο της Κίνας.

Εκ πρώτης όψεως, η σχέση αυτών των δύο παραμέτρων της διεθνούς γεωπολιτικής φαίνεται να μην υπάρχει, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Η αλυσίδα, που συνδέει, με τους πολλαπλούς κρίκους της, αυτά τα πολύπλοκα γεγονότα, μπορεί να είναι μεγάλη και να φαίνεται, ως ασυνεχής, αλλά, στην πραγματικότητα, η σχέση τους είναι στενή. Πολύ πιο στενή, από όσο φαίνεται.

Την ίδια εποχή, κατά την οποία είχε προηγηθεί η αυτοδιάλυση της "Σοβιετικής Ένωσης", η μετασοβιετική Ρωσία βρέθηκε - παρότι παρέμενε μία μεγάλη στρατιωτική υπερδύναμη - να είναι πεσμένη, κυριολεκτικά, στα γόνατα και να έχει μετατραπεί σε μία τριτοκοσμική, οικονομικά, χώρα και είχε περιπέσει, στην κατάσταση μιας περιφερειακής δύναμης, την οποία οι Δυτικοί δεν ελάμβαναν σοβαρά, υπόψη τους. Το χειρότερο, από όλα, ήταν ότι η αυτοδιάλυση της "Σοβιετικής Ένωσης" είχε, σαν κληρονόμους της, τα πρώην ομοσπονδιακά κράτη της Ένωσης, που δημιουργήθηκαν, κατά την πρώτη περίοδο, μετά την οκτωβριανή επανάσταση, αντικαθιστώντας την ενιαία τσαρική αυτοκρατορία και τα οποία μετασχηματίστηκαν, σε ανεξάρτητα και κυρίαρχα κράτη. 

Ένα από τα κράτη αυτά είναι και η Ουκρανία, η οποία, αν και κατοικείται, από ρωσικούς και ονομαζόμενους, ως ουκρανικούς λαούς (που είναι σλαβικοί και στενά συγγενικά, συνδεδεμένοι λαοί, αφού η εθνογένεση αυτών των λαών ανατρέχει, στους μεσαιωνικούς Ρως του Κιέβου και η ουκρανική γλώσσα είναι μια παραφθορά της ρωσικής), παρέμεινε διαχωρισμένη, από το κύριο σώμα της ρωσικής Ομοσπονδίας διότι, συνεχίστηκε να εφαρμόζεται, στην πράξη, η πολιτική του διαχωρισμού της - όπως και της Λευκορωσίας -, μία πολιτική που επέβαλαν ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι, το 1918, με άμεσο στόχο τον περιορισμό της επιρροής και της ισχύος του μεγαλορωσικού έθνους εντός των πλαισίων της "Σοβιετικής Ένωσης". 

Φυσικά και μάλιστα, πριν την πτώση της "ΕΣΣΔ", είχε ήδη αυτοδιαλυθεί και το λεγόμενο, ως σοσιαλιστικό στρατόπεδο, στην Ανατολική Ευρώπη, κατόπιν των προφορικών υποσχέσεων των ηγετών των ΗΠΑ και της υπόλοιπης Δύσης, προς την ύστερη "σοβιετική" ηγεσία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ότι το ΝΑΤΟ δεν επρόκειτο να μετακινηθεί, ούτε μία ίντσα, ανατολικά, στον ευρωπαϊκό χώρο. 

Δυστυχώς, όμως, όταν η μετασοβιετική Ρωσία του Μπόρις Γιέλτσιν βρέθηκε να παίζει τον ρόλο του οικονομικού παρία και του υπάκουου υπηρέτη των συμβούλων και των συμβουλών των ΗΠΑ, του ΔΝΤ, των υπολοίπων διεθνών οργανισμών, αλλά και των χωρών της Δύσης, προχωρώντας προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι υποσχέσεις αυτές, που δόθηκαν, από τους δυτικούς ηγέτες, δεν τηρήθηκαν, με αποτέλεσμα από το 1999 και μετά, το ΝΑΤΟ να διευρυνθεί, προς ανατολάς, στην Ευρώπη και με διαδοχικά βήματα να εντάξει, στους κόλπους του, σχεδόν όλα τα κράτη του πρώην "υπαρκτού σοσιαλισμού", καθώς και τα τρία πρώην "σοβιετικά" κράτη της Βαλτικής και στην εποχή μας, να επεκτείνει την παρουσία του, σε χώρες της διαλυμένη "σοσιαλιστικής" Γιουγκοσλαβίας, η οποία διαλύθηκε, με άμεση παρέμβαση της Δύσης και ύστερα από έναν πόλεμο, τον οποίο διεξήγαγε, κατά της Σερβίας, το ΝΑΤΟ, ετσιθελικά, χωρίς καμμία διεθνή νομιμοποίηση και σε πλήρη αντίθεση, με την Μόσχα και το Πεκίνο. 

Κάπου, σε αυτό το σημείο, η Μόσχα αποφάσισε να προβεί, σε μια αλλαγή παραδείγματος. Έτσι, ο Γιέλτσιν παρέδωσε την εξουσία, στον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος η αλήθεια είναι ότι κατάφερε, σταδιακά, να ανορθώσει την ρωσική οικονομία και να ξαναστήσει την Ρωσία όρθια, στα πόδια της. 

Δεν είναι ότι δεν είχε αυταπάτες ο Πούτιν. Είχε. 

Γι’ αυτό και προσπάθησε, την εποχή του Bill Clinton, να εντάξει την χώρα του, στο ΝΑΤΟ, μια διαδικασία, που, όμως, δεν προχώρησε επειδή, απλούστατα, η Ουάσινγκτων και η Δύση δεν επιθυμούσαν η Ρωσία να γίνει μέλος της βορειοατλαντικής συμμαχίας, διότι την έβλεπαν και εξακολουθούν να την βλέπουν, ως έναν μεγάλο και επικίνδυνο στρατηγικό αντίπαλο, στον ευρασιατικό χώρο και στον πλανήτη ολόκληρο. 

Αυτή ήταν και αυτή παραμένει να είναι η αιτία, για την επέκταση του ΝΑΤΟ, στην Ανατολική Ευρώπη και σκοπό είχε και έχει την περικύκλωση της Ρωσίας την οποία σε μεγάλο βαθμό και πέτυχε. 

Το ουκρανικό πρόβλημα δημιουργήθηκε, όταν, στο τέλος αυτής της διαδικασίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η αυτοαποκαλούμενη Ευρωπαϊκή Ένωση και γενικότερα, η Δύση, θέλησαν να κλείσουν αυτόν τον κλοιό, στον οποίο έχουν βάλει την Μόσχα, με την ένταξη της Ουκρανίας, στο ΝΑΤΟ. Ετσι, η αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν, στην ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας περικύκλωσης της Ρωσίας και ο πόλεμος, που ξέσπασε στην Ουκρανία, με πρωτοβουλία της ρωσικής ηγεσίας υπήρξε και είναι κάτι φυσιολογικό και φυσικά, προβλέψιμο και αναμενόμενο.  

Κάπως έτσι, όμως, όλοι οι εμπλεκόμενοι (ΗΠΑ, Δύση και Ρωσία), με δεδομένη την φρενήρη άνοδο της Κίνας, στο Διεθνές στερέωμα έχουν πέσει στην αποκαλούμενη, ως "παγίδα του Θουκυδίδη".

Αλλά τί είναι αυτή η παγίδα, η οποία προέκυψε, ως ιστορικό και γεωπολιτικό μοντέλο, μέσα από τον πελοποννησιακό πόλεμο, που οδήγησε, στην καταστροφή των ισορροπιών, που επικρατούσαν, στην εποχή της ελληνικής αρχαιότητας και τελικά, μετά τον Θουκυδίδη, στην επικράτηση των Μακεδόνων; 

Η "παγίδα του Θουκυδίδη" , κατά τον Graham Allison, είναι η θεωρία, που επιχειρεί να εξηγήσει τις σχέσεις, ανάμεσα σε μία ηγεμονική δύναμη, η οποία βρίσκεται σε άνοδο και σε μία ηγεμονική δύναμη, που βρίσκεται σε πτώση. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, οι τριβές, μεταξύ δύο ηγεμονικών δυνάμεων, μπορεί να οδηγήσουν σε ηγεμονικό πόλεμο. Αν η δύναμη, που βρίσκεται σε πτώση, κερδίσει τον πόλεμο, τότε θα συνεχίσει την ηγεμονία της, αν τον χάσει, τότε θα την διαδεχθεί η αναδυόμενη δύναμη. 

Η δική μου προσωπική γνώμη, για την λεγόμενη θεωρία της παγίδας του Θουκυδίδη,  είναι αρκετά διαφορετική, λαμβανομένων υπόψιν των εξελίξεων, που ακολούθησαν την νίκη της Σπάρτης, επί της Αθήνας και την καταστροφή του αρχαίου ελληνικού κόσμου, όπως τον γνωρίζαμε και την τελική επικράτηση των Μακεδόνων του Φιλίππου Β' και του Αλέξανδρου Γ'. Οι εξελίξεις εκείνης της εποχής, πρέπει να ενταχθούν, στην θεωρία της παγίδας του Θουκυδίδη και φυσικά, να ενσωματωθούν, σε αυτή την θεωρία, τροποποιώντας την, προκειμένου να μπορέσουν να εξηγήσουν, να ερμηνεύσουν, τις τρέχουσες εξελίξεις και κυρίως, για να σταθεί δυνατό να δούμε, προς τα πού μπορεί να προχωρήσει, μετά τις ημέρες μας, η ανθρωπότητα, ως σύνολο. 

Οπως έγραψα, λοιπόν, κατά την προσωπική μου αντίληψη, η διευρυμένη έννοια της παγίδας του Θουκυδίδη πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τα γεγονότα, που ακολούθησαν την ήττα της Αθήνας, η οποία αναδυόταν, ως ηγεμονική δύναμη, στον αρχαίο ελληνικό κόσμο και την νίκη της Σπάρτης, η οποία ήταν η επικρατούσα δύναμη. Έτσι, η παγίδα του Θουκυδίδη δεν νοείται να περιλαμβάνει μόνο την νίκη, ή την ήττα της αναδυόμενης δύναμης, ή αντιστρόφως· δηλαδή την νίκη, ή την ήττα της επικρατούσας δύναμης. 

Έτσι, η, κατ’ εμέ, διευρυμένη έννοια της παγίδας Θουκυδίδη περιλαμβάνει την τελική πτώση και των δύο αντιμαχόμενων δυνάμεων (και της επικρατούσας και της υποτιθέμενης, ως αναδυόμενης), με την τελική υποταγή τους σε μία τρίτη δύναμη η οποία είναι αυτή, η πραγματικά αναδυόμενη δύναμη, έβαλε, στην άκρη και κατάκτησε τους προηγούμενους ανταγωνιστές, για την ηγεμονία, έτσι όπως προέκυψε, από την καταστροφή του αρχαίου ελληνικού κόσμου, όπως αυτός ήταν γνωστός, κατά τον 6ο και τον 5ο αιώνα π. Χ. 

Μεταφέροντας, στην σημερινή εποχή, αυτή την διευρυμένη έννοια της παγίδας του Θουκυδίδη, μπορούμε να δούμε τις διαφορετικές συνθήκες, που επικρατούν, σε σχέση, με την κλασική έννοια αυτής της θεωρίας, που έχει προτείνει ο Graham Allison. 

Έτσι, οι πρωταγωνίστριες ηγεμονικές δυνάμεις της εποχής μας δεν είναι μόνον, οι δυο δυνάμεις, που προβλέπει το κλασικό μοντέλο της παγίδας του Θουκυδίδη, ήτοι η επικρατούσα ηγεμονική δύναμη (ΗΠΑ-Δύση) και η αναδυόμενη ηγεμονική δύναμη (Κίνα). Ενδιάμεσα των δυο αυτών των ηγεμονικών δυνάμεων βρίσκεται και μια τρίτη ηγεμονική δύναμη, η οποία είναι η ηττημένη, στον Ψυχρό Πόλεμο (από το 1945, μέχρι την αυτοδιάλυση της “Σοβιετικής Ένωσης”, το 1991) μετασοβιετική Ρωσία, η οποία, εδώ και κάποια χρόνια - τουλάχιστον, από το 2007 - φαίνεται να έχει αρχίσει να επανακάμπτει, ως ηγεμονική δύναμη, στην διεθνή σκηνή, ενώ μέχρι τότε βρισκόταν, στο περιθώριο, ενώπιον της παντοδυναμίας των ΗΠΑ και της Δύσης, ως παραρτήματος της Ουάσινγκτων.

Αυτή την αμερικανική παντοδυναμία ήλθε να αμφισβητήσει η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, και το 2008, με τον πόλεμο της Γεωργίας και το 2014, με την κατάληψη της Κριμαίας και τον ουκρανικό εμφύλιο πόλεμο και τώρα, με την εισβολή της Ρωσίας, στην Ουκρανία και τον πόλεμο, που εξελίσσεται, στην χώρα αυτή. Και όπως φαίνεται, τα πράγματα δεν θα μείνουν, στο σημείο, που βρισκόμαστε σήμερα.

Αλλά η Ρωσία δεν αποτελεί, στην εποχή μας, μια ανερχόμενη ηγεμονεύουσα δύναμη. Ανήκει, στον παλαιό κόσμο και λογικό θα ήταν να συστοιχηθεί, με τις ΗΠΑ και την Δύση, κάτι που δεν συμβαίνει, επειδή, όπως προανέφερα, θεωρείται, ως στρατηγικός αντίπαλος και ουσιαστικά, ως εχθρός, ο οποίος πρέπει να υποταχθεί.

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, οι ΗΠΑ, η Δύση και η Ρωσία έχουν εγκλωβιστεί, στην διευρυμένη γεωπολιτική μορφή της ιστορικής παγίδας του Θουκυδίδη, καθώς παλεύουν, για την παγκόσμια ηγεμονία, ενώ, από την δική της πλευρά, η Κίνα, που είναι η πραγματική αναδυόμενη παγκόσμια ηγεμονική δύναμη, μπορεί να περιμένει και να χαίρεται, από τον αλληλοσπαραγμό του παρακμαζόμενου παλαιού κόσμου. Και φυσικά, το Πεκίνο μπορεί να περιμένει, ως πελάτη και μικρότερο εταίρο, την Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, στην επερχόμενη σύγκρουσή της, με τις ΗΠΑ και την Δύση.

Εννοείται ότι τα τρέχοντα πράγματα, σε πλανητικό επίπεδο, είναι πολύ δύσκολα. Και το μακροπρόθεσμο μέλλον προβλέπεται να είναι πολύ κακό. Και αυτό το μακροπρόθεσμο μέλλον - αν υπάρξει - η δική μου γενιά, πιθανώς, δεν θα το ζήσει.

Βέβαια, η ελπίδα μπορεί να παραμένει όρθια, εφόσον είναι δυνατόν να επικρατήσει η ψυχραιμία και η λογική. Αλλά, δυστυχώς, η ελπίδα παραμένει να είναι, μόνον, ελπίδα, ενώπιον μιας σκληρής και ωμής πραγματικότητας. 

Μακάρι, ο πόλεμος να λήξει, όσο το δυνατό γρηγορότερα, αλλά…