1822 - 1827 : ΟΙ Η.Π.Α. ΖΗΤΗΣΑΝ ΒΑΣΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ.

Το μετεπαναστατικό ελληνικό κράτος στα σύνορα του 1832. Οι Η.Π.Α. δεν μπορούσαν να εγγυηθούν και να διασφαλίσουν την επιβίωσή του, εκείνη την εποχή.


Με την συμπλήρωση 188 χρόνων από την ελληνική εξέγερση, εναντίον των Οθωμανών κατακτητών, είναι ευκαιρία να δούμε και κάποια γεγονότα, τα οποία δεν είναι τονισμένα και εν πολλοίς παραμένουν άγνωστα, ακόμα και σε ανθρώπους, οι οποίοι έχουν προσπαθήσει να γνωρίσουν το κλίμα και τους ανθρώπους εκείνης της ταραγμένης εποχής και έχουν εντρυφήσει στην ελληνική επανάσταση του 1821.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα γεγονότα αυτά δεν έχουν καταγραφεί και ότι δεν έχουν αναφερθεί από τους ιστορικούς, που ασχολήθηκαν με τα γεγονότα εκείνης της εποχής. Έχουν καταγραφεί και έχουν εξιστορηθεί από ειδικούς, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κτήμα όλων των ιστορικών και (πολύ περισσότερο) δεν είναι κτήμα του ευρύτερου - ενημερωμένου και μη, γύρω από την ελληνική επανάσταση - κοινού.

Έναν τέτοιο συνδυασμό περιστατικών θα περιγράψουμε στο παρόν σημείωμα.

Τα γεγονότα αυτά έχουν να κάνουν με την επίσημα εκφρασμένη πρόθεση και πρόταση των Η.Π.Α., προς την επαναστατημένη Ελλάδα, να αποκτήσουν μια βάση - λιμένα στο Αιγαίο, προκειμένου να προωθήσουν, μέσω αυτής, τα συμφέροντά τους στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

Υπάρχει η εντύπωση ότι το ''δόγμα Μονρόε'', το οποίο ίσχυσε τον 19ο αιώνα και συνίστατο στην λογική της μη ανάμειξης των Ευρωπαίων στις αμερικανικές υποθέσεις και στην μη ανάμειξη των Η.Π.Α. στις ευρωπαϊκές, αυτό δηλαδή που ονομάστηκε ''απομονωτισμός'' και διήρκεσε μέχρι τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, την περίοδο 1914 - 1918, ήταν μια πολιτική, την οποία ακολούθησαν απαρέγκλιτα οι Αμερικανοί, κατά την διάρκεια όλου του προπερασμένου αιώνα.

Δεν είναι αληθής αυτή η εντύπωση και η ελληνική περίπτωση της επαναστατικής περιόδου 1822 - 1827 το αποδεικνύει.

Αυτό που συνέβη, με το περίφημο δόγμα Μονρόε και την δέσμευση των Η.Π.Α. να μην επεμβαίνουν στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, έχει να κάνει, προφανώς, με την τότε γενικότερη διεθνή θέση της νεοπαγούς και σχετικά πρόσφατα ανεξαρτητοποιηθείσας από την βρετανική αποικιακή διοίκηση αμερικανικής συμπολιτείας. Το δόγμα του απομονωτισμού, που διακήρυξε ο Αμερικανός πρόεδρος Μονρόε, ήταν προϊόν της διεθνούς αδυναμίας των Η.Π.Α. και όχι προϊόν ενός ιδεολογικού δόγματος - αν και στην πορεία του χρόνου απέκτησε και μια τέτοια διάσταση, εμποδίζοντας το αμερικανικό πολιτικό σύστημα και την αμερικανική κοινωνικοοικονομική ελίτ, που αυτό εκφράζει, να δράσει σε διεθνές επίπεδο, προασπίζοντας τα ευρύτερα συμφέροντα της χώρας (κλασσικά παραδείγματα, η στάση των Η.Π.Α. στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και πολύ περισσότερο στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και η δυσκολία των προέδρων Γούντροου Ουϊλσον και Φράνκλιν Ρούζβελτ να πείσουν τον αμερικανικό πληθυσμό, για την αναγκαιότητα ανάμειξης της χώρας τους σε αυτούς τους δύο πολέμους).

Οι Η.Π.Α., λοιπόν, όλον τον 19ο αιώνα αισθάνονταν και ήσαν αδύναμες να επέμβουν στις ευρωπαϊκές υποθέσεις και αυτήν την αδυναμία εξέφραζε το δόγμα Μονρόε.

Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν εξαιρέσεις και παρεκκλίσεις από το δόγμα Μονρόε. Υπήρχαν. Και η περίπτωση της επαναστατημένης, κατά την τρίτη δεκαετία του 19ου αιώνα, Ελλάδας είναι μία από τις εξαιρέσεις αυτές.




Τα πολεμικά πλοία ''Constitution'' και ''Nonsuch'' που κατέπλευσαν στο Αιγαίο το καλοκαίρι του 1822 (από τα αρχεία του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού).


Εκείνη την εποχή - μιλάμε για το καλοκαίρι του 1822 - μια μοίρα του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, που διέπλεε την Μεσόγειο θάλασσα από το Γιβραλτάρ μέχρι την Σμύρνη, αναζητούσε την απόκτηση λιμανιών στον χώρο αυτόν, προκειμένου να εξυπηρετήσει τα ευρύτερα εμπορικά και άλλα συμφέροντα της ανερχόμενης δύναμης, που εξέφραζαν οι ανεξαρτητοποιημένες και ενοποιημένες πρώην αποικίες των Βρετανών στην Βόρειο Αμερική.


Το λιμάνι της Μήλου, την εποχή του αγώνα για την ελληνική ανεξαρτησία (λιθογραφία εποχής).


Η μοίρα των τριών αμερικανικών πολεμικών πλοίων, υπό τον ναύαρχο Τζόουνς, έφθασε στο Αιγαίο τον Ιούνιο του 1822 και αρχικά σταμάτησε στα Ψαρά και στην συνέχεια στις 19 Ιουνίου 1822 στην Ύδρα, όπου ο ναύαρχος ήλθε σε επαφή με τους εκεί προκρίτους, στους οποίους έθεσε το ζήτημα της παραχώρησης στις Η.Π.Α. γης, ή νησιού, προτείνοντας την Μήλο, με αντάλλαγμα οποιαδήποτε (χρηματική ή/και άλλη) βοήθεια από την αμερικανική συμπολιτεία στην ελληνική εξέγερση, η οποία ήταν τότε εν εξελίξει.

Οι Αμερικανοί επανήλθαν σε αυτές τις προτάσεις το 1823 και το 1824, με τον Αμερικανό πρεσβευτή στο Λονδίνο Ρας, ενώ τον Αύγουστο του 1825 έγιναν επίσημες διαπραγματεύσεις, στις οποίες οι Η.Π.Α. ζήτησαν, αυτήν την φορά, την Πάρο, με το λιμάνι της Νάουσας, έχοντας σαν στόχο να χρησιμοποιήσουν το νησί, δημιουργώντας και τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και υποδομές, όχι μόνον σαν νεώριο, αλλά και σαν βάση του εμπορίου τους στην ευρύτερη περιοχή, μέχρι τον Εύξεινο Πόντο. Οι διαπραγματεύσεις πήραν πιο συγκεκριμένη μορφή, όταν κατέπλευσε στο Ναύπλιο, τον Σεπτέμβριο του 1825, νέα μοίρα του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού, με ναυαρχίδα το πλοίο ''Nord Carolina'', υπό τον ναύαρχο Ρότζερς, ο οποίος ήλθε σε επαφή με τους εκπροσώπους του Εκτελεστικού και του Βουλευτικού Σώματος Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Σπυρίδωνα Τρικούπη, ζητώντας ως ''σταθμό'' την Πάρο.

Το 1827 οι Η.Π.Α. επανήλθαν στο αίτημά τους, για παραχώρηση βάσης - νεωρίου στο Αιγαίο, αφήνοντας, αυτήν την φορά, την Πάρο και επανερχόμενες στην αρχική τους προτίμηση, δηλαδή στην Μήλο.

Φυσικά, οι προτάσεις των Η.Π.Α., αν και ακούστηκαν και συζητήθηκαν από την εκάστοτε ηγεσία των επαναστατημένων Ελλήνων, δεν εισακούστηκαν. Δεν έγιναν δεκτές. Όχι γιατί ήσαν κακές, ή οικονομικά ασύμφορες.

Δεν έγιναν δεκτές, διότι οι Η.Π.Α. δεν ήσαν ακόμη υπερδύναμη και δεν μπορούσαν να επιβάλουν την παρουσία τους και τις θελήσεις τους στην περιοχή.

Απλούστατα, η γνωστοποίηση των προθέσεων των Η.Π.Α. (έγραψαν γι' αυτές και η εφημερίδα ''Sun'' - ναι, υπήρχε και τότε -, αλλά και η «Εφημερίς της Μάλτας», αλλά και οι ελληνικές επαναστατικές εφημερίδες «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος», «Ελληνικά Χρονικά» και «Εφημερίς των Αθηνών») απέτρεψε την πραγματοποίηση των σχεδίων των Αμερικανών και την σύναψη σχετικής συμφωνίας.

Ο λόγος είναι κατανοητός : Οι Βρετανοί δεν ήθελαν τους Αμερικανούς ''στα πόδια τους'' και σε αυτά, που θεωρούσαν ''δικά τους χωράφια''. Γι' αυτό και εναντιώθηκαν και απέτρεψαν μια τέτοια εξέλιξη, έχοντας συμπαραστάτες τους Γάλλους και ενεργοποιώντας τους εκφραστές των βρετανικών συμφερόντων στην επαναστατημένη Ελλάδα, δηλαδή τους Κουντουριώτηδες και τους διαπραγματευτές, με τους οποίους ήλθαν σε επαφή οι Αμερικανοί, δηλαδή τους Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και Σπυρίδωνα Τρικούπη, οι οποίοι, εκείνη την εποχή, δεν μπορούσαν να στηριχθούν στην μακρά ευρισκόμενη Αμερική και φοβήθηκαν δυσμενέστατες επιπτώσεις στην ελληνική επανάσταση από την βρετανική οργή.

Δεν είχε άδικο εκείνη την εποχή η ηγεσία των επαναστατημένων Ελλήνων, διότι, υπό τις τότε υπάρχουσες συνθήκες, η μεταστροφή των Βρετανών, υπέρ των Τούρκων, θα ήταν καταστροφική, για τον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία.

Ας θυμηθούμε την δυσπιστία (έως την ανοικτή εχθρότητα), με την οποία αντιμετώπιζαν οι Άγγλοι αποικιοκράτες, εκείνη την εποχή, την ελληνική εξέγερση, λόγω της ρωσικής επιρροής στους επαναστατημένους Έλληνες, όπως απεικονίζεται στα δημοσιεύματα των ''Times'' του Λονδίνου, στην αρχή του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία, τον Απρίλιο του 1821 :


26/4/1821 : ''TIMES'' του Λονδίνου. (Από την ''ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ'' της 25/3/1998).

και

Απρίλιος 1821 : ''TIMES'' του Λονδίνου.

Η μεταστροφή των Βρετανών, λοιπόν, υπέρ των Οθωμανών, κατά την διάρκεια του ελληνικού αγώνα για την ανεξαρτησία, δεν ήταν καθόλου απίθανη, εάν η πολιτικοστρατιωτική και οικονομική ελίτ που διοικούσε την βρετανική αυτοκρατορία, εκτιμούσε ότι η αμερικανική παρουσία έβλαπτε τα συμφέροντά της και εν όσω η πικρία από την ήττα της Βρετανίας στον αμερικανικό πόλεμο για την ανεξαρτησία των πρώην αποικιών, ήταν πρόσφατη και σχετικά νωπή.

Με αυτά τα δεδομένα, η μη αποδοχή από τους ηγέτες του επαναστατημένου ελληνικού λαού των επανειλημμένων προτάσεων των Αμερικανών, για παραχώρηση, από το μόλις δημιουργούμενο ελληνικό κράτος, ενός νησιού στο Αιγαίο (Μήλος ή Πάρος), για χρήση του από τις Η.Π.Α., προκειμένου αυτές να εξυπηρετήσουν τα εμπορικά και άλλα συμφέροντά τους στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, ήταν μια πράξη σύνεσης, αφού το αμερικανικό κράτος δεν ήταν τότε υπολογίσιμη δύναμη στον διεθνή εξωαμερικανικό χώρο και οι Η.Π.Α., ουδεμία πρακτική βοήθεια μπορούσαν να προσφέρουν στους επαναστατημένους Έλληνες στο στρατιωτικό και διεθνές πολιτικό πεδίο.


Η ώρα της Αμερικής θα αργούσε, επί πολύ, ακόμα, να έλθει...


(Τα στοιχεία, για το παρόν σημείωμα, αντλήθηκαν από τον ιστορικό Σπύρο Λουκάτο).


[Βλέπετε και :

Γενικά Αρχεία του Κράτους, Εκτελεστικόν φάκ. 7,20, 70, 71, 78, 116, 132 του 1825.

Εφημερίδα Sun του Λονδίνου, Εφημερίς της Μάλτας. Γενική Εφημερίς της Ελλάδος αρ. 20, 21, Ελληνικά Χρονικά αρ. 73, Εφημερίς των Αθηνών αρ. 8, 9, 12 του 1825.

Αρχείον Κοινότητος Ύδρας, τόμος 8ος σ. 265, 276-277, 278.

Αρχεία Λαζ. και Γεωργίου Κουντουριώτου, τόμος 10ς, σ. 63-64 και 64-65, τόμος 5ος, σ. 104, 183, 185-187, 195, 197, 198,207,338-339, τόμος 6ος σ. 327-328, τόμος 70ς σ. 132-133.

Αναργύρου Χ.Α., Τα Σπετσιωτικά, τόμος 2ος, σελ. 190. Κρητικά ιστορικά έγγραφα 1821-1830, τόμος 1ος, 1821 -1824, σ. 92-93.

Driault Ed-Lheritier, Histoire diplomatique de la Grece de 1821 a nos jours, tom 1ος, 1925, ρ.ρ. 179,288.

Ορλάνδου Ιω.-Λουριώτου Ανδ. Απολογία, τόμος 10ς, σ. 12-16, 75-76.

Λουκάτος Σπύρος Δ., Διαπραγματεύσεις για παραχώρηση της Πάρου ως νεωρίου στον αμερικανικό, ΗΠΑ, στόλο στα χρόνια του '21 στο περ. Μνημοσύνη, τόμος 11ος, 1990 σ. 174-210].

Δείτε και το άρθρο μου στο ''PETROUPOLIS FORUMS'' : ''1822 - 1827 : ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΟΙ Η.Π.Α. ΗΘΕΛΑΝ ΒΑΣΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ.'' http://www.phpbbserver.com/pfor/viewtopic.php?p=7909&mforum=pfor#7909 .

Επίσης, δείτε και το άρθρο μου στο ''phorum.gr'' : ''1822-1927:ΒΑΣΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΖΗΤΗΣΑΝ ΟΙ Η.Π.Α. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ'' http://www.phorum.gr/viewtopic.php?f=51&t=148455