1919-1922. Η Μικρασιατική εκστρατεία, η απολογία του Ελευθέριου Βενιζέλου, η επιχείρηση , για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από τον ελληνικό στρατού, που ουδέποτε έγινε, η επελθούσα ελληνική συντριβή, στην Μικρά Ασία, η αιχμαλωσία του στρατηγού Νικόλαου Τρικούπη, στην μάχη του Αλή Βεράν και οι διάλογοι του, με τον Μουσταφά Κεμάλ Πασά.

 

Στην αρχική ζωγραφιά, ο στρατηγός Νικόλαος Τρικουπης, παραδίδει το ξίφος του, στον νικητή του μικρασιατικού πολέμου Μουσταφά Κεμάλ Πασά, ενώ, στο, παραπάνω, βίντεο, που βιντεοσκόπησα, χθες, Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2025, παρουσιάζω τα γεγονότα της Μικρασιατικής εκστρατείας, την χρονική περίοδο Μαΐου 1919 - Σεπτεμβρίου 1922, καθώς το σημερινό δημοσίευμα ασχολείται, με τα τραγικά γεγονότα εκείνης της εποχής, την απολογία του Ελευθερίου Βενιζέλου, αμέσως, μετά τις βουλευτικές εκλογές της 1/11/2020, τις οποίες διεξήγαγε, πιστεύοντας ότι θα τις κερδίσει, αλλά, φαινομενικά, απρόσμενα, ηττήθηκε, από την βασιλική παράταξη, όπως επίσης, με την εκστρατεία, για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από τον ελληνικό στρατό, που, τελικά, ουδέποτε, πραγματοποιήθηκε, αλλά στέρησε μια σημαντική δύναμη 20.000 στρατιωτών, από το εκτεταμένο μέτωπο του ελληνοτουρκικού πολέμου, στην Μικρά Ασία, που στάλθηκαν, στην ανατολική Θράκη, προκειμένου να συμμετάσχουν, στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, με αποτέλεσμα την επίθεση των κεμαλικών δυνάμεων, στο μικρασιατικό μέτωπο, που έφερε την κατάρρευση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος και την παράδοση του στρατηγού Νικόλαου Τρικούπη, στον Ισμέτ Πασά και τον Μουσταφά Κεμάλ Πασά.

Εννοείται ότι είναι απαραίτητο οι αναγνώστες να παρακολουθήσουν, με προσοχή, το αρχικό βίντεο, που περιγράφει τα γεγονότα, από την αρχή μέχρι το τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας, που κατέληξε, στην καταστροφή του πανάρχαιου μικρασιατικού ελληνισμού, με την Συνθήκη της Λωζάνης, τον Ιούλιο του 1923.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε προειδοποιηθεί, πολύ πριν τον Μάιο του 1919, που αποφάσισε να στείλει το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, στην Σμύρνη, ότι αυτό το στρατιωτικό εγχείρημα ήταν παράτολμο και ότι θα κατέληγε στην καταστροφή, αλλά με δεδομένο ότι είχε την πρόσκληση, από από τις δυνάμεις της Αντάντ, να προβεί, σε αυτή την ενέργεια, αγνόησε τις υποδείξεις, που του είχαν γίνει, κυρίως, από τον Ιωάννη Μεταξά και έστειλε το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, ανοίγοντας ένα καινούργιο μέτωπο του πολέμου, στην Μικρά Ασία, με τον αντάρτικο τουρκικό κεμαλικό στρατό. 

Παρενθετικά, αναφέρω ότι η παλιά Οθωμανική Αυτοκρατορία, που ηττήθηκε, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, επειδή συμμάχησε, με την Γερμανία και την Αυστροουγγαρία, διαμελίστηκε από τις δυνάμεις της Αντάντ και ιδιαίτερα, η Μικρά Ασία, η οποία ήταν το λίκνο του τουρκικού πληθυσμού και τα εδάφη της μοιράστηκαν, ως τιμάρια, των αποικιοκρατικών δυνάμεων εκείνης της εποχής. Ως εκ τούτου ο τουρκικός πληθυσμός είχε κάθε δικαίωμα να αντισταθεί, στους ξένους αποικιακούς αποικιοκρατικούς στρατούς, πράγμα το οποίο έπραξαν οι ανταρτικές δυνάμεις του Μουσταφά Κεμάλ Πασά. 

Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι όπως είχαν δικαίωμα, στην εθνική τους αυτοδιάθεση και την ανεξαρτησία οι τουρκικοί πληθυσμοί, ομοίως και ο ελληνισμός στην Μικρά Ασία, στα παράλια του Αιγαίου και στον Πόντο, είχε το ίδιο, ακριβώς, δικαίωμα. Αλλά, σε εκείνη την εποχή, αυτού του είδους οι λύσεις δεν ήσαν κατορθωτές.

Έτσι, όσον αφορά τον πόλεμο, στην Μικρά Ασία, θα σταθώ σε τρία σημεία. 

Καταρχήν, θα παρουσιάσω, μέσα από τα ιστορικά ντοκουμέντα, την απολογία του Ελευθέριου Βενιζέλου, για την εκστρατεία αυτή. Μια απολογία, που έγινε, αμέσως, μετά την ήττα του στις βουλευτικές εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, τις οποίες διεξήγαγε, επειδή θεωρούσε ότι θα τις κερδίσει, αλλά, τελικά, τις έχασε, επειδή η πλειοψηφία του, τότε, ελληνικού εκλογικού σώματος καταψήφισε τον ίδιο, ο οποίος ήταν, τότε, πρωθυπουργός όπως και το Κόμμα Φιλελευθέρων. 

Υπάρχουν τα ιστορικά ντοκουμέντα, ως πηγές, που έχουν διασώσει την αιτιολόγηση αυτής της εκλογικής ζητάς, από τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο και είναι η στενή φίλη του Πηνελόπη Δέλτα, η οποία αναφέρει, αυτολεξεί, τα όσα είπε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε μια συνάντηση, που είχε, αμέσως, μετά την εκλογική ήττα του, τότε, πρωθυπουργού. 

Ας παρακολουθήσουμε τα όσα παρουσιάζει η Πηνελόπη Δέλτα, σχετικά, με την πραγματική απολογία του Ελευθέριου Βενιζέλου, για τις αιτίες τις εκλογικής του ήττας και τα δικά του σφάλματα, τα οποία ομολογεί, χωρίς περιστροφές.

“Πήγαμε να τον δούμε. Ίσιος, αλύγιστος έστεκε σα δέντρο που το δέρνει η φουρτούνα και που δε λυγά. Ήταν όλοι συντριμμένοι.

Μας είδε ο Βενιζέλος και πετάχτηκε απάνω, και ήλθε να μας χαιρετήσει με το συνηθισμένο γρήγορο βήμα του, και με τη συνηθισμένη ζωηρή φωνή του. Στα συγκινημένα λόγια του Στέφανου αποκρίθηκε διακόπτοντάς τον.

-«Όχι, όχι δεν θέλω ούτε επί μια στιγμή να φανταστείτε πως φεύγω επειδή δείλιασα! Ελάτε μέσα, και είμαι έτοιμος να συζητήσω τη γνώμη σας, να σας αποδείξω πως είναι ανάγκη, πως πρέπει να φύγω για χατίρι αυτού του δυστυχισμένου τόπου».

Και στην τραπεζαρία όπου μας πήγε, κάθισε σ’ ένα καρεκλάκι και με τη συνηθισμένη του ευφράδεια, αλύγιστος και απτόητος, θλιμμένος ως την ψυχή, συντριμμένος, αλλά όχι δαμασμένος μας μίλησε:

«Επλανήθηκα», μας είπε. «Ενόμιζα πως αλήθεια είχα το λαό μαζί μου, πως στο μεγάλο αυτό έργο που γίνηκε, με ακολουθούσε ο λαός. Επλανήθηκα, ο λαός κουράστηκε, βαρέθηκε. Δεν κατηγορώ το λαό, του ζήτησα θυσίες μεγαλύτερες από τις δυνάμεις του. Εγώ δεν υπολόγισα καλά τις δυνάμεις του, τον παρέσυρα σε έργο πολύ βαρύ.

Είμαι συντριμμένος, δεν έχω πια δυνάμεις ν’ αντιπαλεύσω. Είχα σχηματίσει τ’ όνειρο πως ο ελληνικός λαός μ’ακολουθεί στην κατάκτηση των ελληνικών μερών. Μα ο ελληνικός λαός δε μ’ ακολουθεί,πήγε δια της βίας. Του πήραν το παιδί του για πολλά χρόνια, δεν άντεχε πια στις θυσίες ο κουρασμένος λαός. Και δεν είναι αυτό το χειρότερο. Το χειρότερο είναι που ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται.

Προ 30 ετών υπήρχε ακόμα η μεγάλη ιδέα. Τότε ακόμα ο κόσμος θα δέχονταν τις μεγάλες θυσίες για την Μεγάλη Πατρίδα. Σήμερα πια την παράτησε τη Μεγάλη Ιδέα.

Το ξέρω πως η Ελλάδα κακοδιοικήθηκε μα τους είπα πως τώρα που τελειώνουν τα εξωτερικά προβλήματα, θα στρέψω στα εσωτερικά. Το ξέρουν πως ποτές δεν είπα ένα πράμα και δεν το έκανα. Πίστευα πως θα μου δώσουν δύο μήνες άδεια για να κάνω και την εσωτερική αναδιοργάνωση. Μα δε με πίστωσαν με δύο μήνες άδεια, δε με πίστεψαν, ή δεν τους ενδιέφερε αρκετά το εξωτερικό ζήτημα ώστε να δεχθούν την προσωρινή κακή διοίκηση. Δεν τους μέλει.

Δεν καταλαβαίνουν οι αντίθετοι τι θα πει ΣΜΥΡΝΗ! Ακούν ΣΜΥΡΝΗ και σου λένε Σύρα, Μύκονος και το βλέπουν ένα πράμα. Δε βλέπουν, δε βλέπουν τη σημασία της! Δε νιώθουν τι θα πει η κατάκτηση της Μικρασίας! Αυτό το είπαν μερικοί, «Μικρή Ελλάδα, αλλά τίμια», αυτό το έκανε ο Κουμουνδούρος, που έσχισε το χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας, δεν ήταν λόγια, σκέψεις και καμώματα ενός ή δύο απάτριδων, είναι η ψυχολογία του λαού ολόκληρου. Δε ζητά μεγάλα όνειρα που να τα πραγματοποιήσει. Ζητά το σπίτι του να καλοδιοικείται, το παιδί του να γυρίσει πίσω, να φύγει από το στρατό.

Και ξέρετε; Έχω ταραγμένη συνείδηση, φέρω βαριά ευθύνη απέναντι της Ιστορίας, γιατί το μεγάλο αυτό έργο που επιδίωξα, χρειαζόταν μεγάλες θυσίες, περισσότερες, βαρύτερες από όσες μπορούσε να σηκώσει ο ελληνικός λαός.

Δεν υπολόγισα σωστά, που παραφόρτωσα τους ώμους τους. Δεν φταίει ο λαός, φταίω εγώ, που δεν υπολόγισα σωστά ως που παν οι δυνάμεις του και η αντοχή του. Και φέρω βαρεία ευθύνη, γιατί ενώ τώρα τρέχει τον κίνδυνο να χάσει τα κερδισμένα, αποτέλεσμα, οι θυσίες θα του μείνουν.

Φεύγω, όχι επειδή δειλιάζω, αλλά όπως το είπα και πριν γίνουν οι εκλογές, αν με καταψηφίσει ο λαός θα φύγω και θ’ αποσυρθώ από τον πολιτικό βίο. Είμαι συντριμμένος. Ο ελληνικός λαός καταψήφισε την πολιτική μου. Ολόκληρη ιδεολογία κατακρημνίζεται, δεν έχω πια λόγο ύπαρξης εδώ, η διαμονή μου μόνο που θα δυσκολέψει το έργο της νέας Κυβερνήσεως και πρέπει να είναι ελεύθερη εντελώς για το δυσχερέστατο έργο της»”.

Σε μία προσπάθεια να κατοχυρώσει τις ελληνικές κατακτήσεις, στο μικρασιατικό μέτωπο, η βασιλική κυβέρνηση αποφάσισε να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, υποχρεώνοντας τις Μεγάλες Δυνάμεις να αποδεχθούν την ύπαρξη της Μεγάλης Ελλάδας. Αυτό, άλλωστε είχε προτείνει και ο Ιωάννης Μεταξάς, με επιστολή, προς την κυβέρνηση, πολύ νωρίτερα, ήδη, από τον Απρίλιο του 1921, αλλά δεν εισακούστηκε.

Έτσι, ο διορισμένος, τον Μάιο του 1922, διοικητής του ελληνικού στρατού, στην Μικρά Ασία, αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζανέστης, αποδεχόμενος την κυβερνητική απόφαση, συμφώνησε, στην μεταφορά τριών συνταγμάτων και δυο ταγμάτων, από το μικρασιατικό μέτωπο, στην ανατολική Θράκη, κάτι, που έγινε, στα τέλη Ιουνίου 1922 και αποδυνάμωσε, τις ελληνικές θέσεις, στην Μικρά Ασία. Οι Αγγλογάλλοι ενημερώθηκαν, από την ελληνική κυβέρνηση, ως προς το ότι, μόνο, μια ελληνική κατοχή της Κωνσταντινούπολης θα τελείωνε τον πόλεμο και ορίστηκε, ως ημέρα έναρξης της επιχείρησης, η 16η Ιουλίου 1922. 

Αυτή η επικείμενη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από τον ελληνικό στρατό, στην ανατολική Θράκη, μεγάλωσε την πίεση, στον Μουσταφά Κεμάλ Πασά και μάλιστα, ο Άγγλος στρατηγός Τάουνσεντ, από την Άγκυρα, ανάφερε ότι ο «Κεμάλ είναι διατεθειμένος διαπραγματευτεί ειρήνη», σε περίπτωση που οι Έλληνες καταλάμβαναν την Κωνσταντινούπολη, ενώ ο Ουίνστων Τσώρτσιλ γράφει ότι "η Ελλάδα ζήτησε, από τους Συμμάχους, την άδεια να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήσαν οι Έλληνες, σε θέση να το κάνουν και μόνη, δε, η απειλή της επιχείρησης κατετάραξε τους Τούρκους, στην Άγκυρα".

Όμως, ενώ η κυβέρνηση των Αθηνών υπολόγιζε οι Αγγλογάλλοι θα αδιαφορούσαν, επειδή τα συμμαχικά στρατεύματα, στην ουδέτερη ζώνη, ήσαν λίγα, αυτοί, με την πρωτοπορεία της Γαλλίας και της Ιταλίας απαγόρευσαν την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από τον ελληνικό στρατό, με αποτέλεσμα, τελικά, στις 18 Ιουλίου 1922, η κυβέρνηση των Αθηνών, να αποφασίσει την εγκατάλειψη του σχεδίου, για την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, που μπορούσε, ευχερώς, να πραγματοποιηθεί.

Έτσι, ουσιαστικά, κρίθηκε η έκβαση της ελληνικής συντριβής στο μικρασιατικό μέτωπο, με την παράδοση του αρχιστράτηγου Νικόλαου Τρικούπη, στον κεμαλικό στρατό και ακολούθησε ένας διάλογος του συλληφθέντος αρχιστράτηγου με τον Μουσταφά Κεμάλ Πάσα, που και ο ίδιος ο Τρικούπης έχει διασώσει, στα απομνημονεύματά του, αλλά, πέραν αυτών, υπάρχουν και οι τουρκικές πηγές, τις οποίες προτιμώ να παραθέσω, παρακάτω.

Περιγραφή, γι΄αυτήν την συνάντηση, αναφέρει, στις αναμνήσεις του, ο συνεργάτης του Μουσταφά Κεμάλ, ο Χαλίτ Εντίμπ. 

“Ο Κεμάλ, αφού χαιρέτησε, δια θερμής και παρατεταμένης χειραψίας, τον Τρικούπη, του είπε: «Καθίστε στρατηγέ, θα πρέπει να είστε κουρασμένος». Του πρόσφερε τσιγάρο και του παρήγγειλε καφέ. Ο Τρικούπης τον έβλεπε, με έκπληξη και αρκέστηκε να πει, ότι  δεν εγνώριζε ότι ήτο τόσο νέος. Ακολούθησε συζήτηση, με θέμα την μάχη του Αλή Βεράν, στην αρχή, στα ελληνικά, με διερμηνέα και κατόπιν, στην γαλλική γλώσσα. Η συζήτηση ήταν μακρά, γύρω, από την τακτική του πολέμου και στο τέλος, ο Κεμάλ, κλείνοντας την συζήτηση είπε, φιλοφρόνως, στον Τρικούπη : «Ο πόλεμος είναι τυχερόν παίγνιον, στρατηγέ. Το άριστον είναι, κάποτε, το χειρότερον.  Εκάματε  το καλύτερον  και ως στρατιώτης και ως έντιμος άνθρωπος. Η ευθύνη βαρύνει την τύχην. Μη θλίβεσθε».

Στην συνέχεια ο Κεμάλ τον πληροφόρησε, ότι είχε διορισθεί, λίγο πριν από την αιχμαλωσία του, αρχηγός της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, στην θέση του Χατζανέστη, πράγμα, που αγνοούσε, τελείως, ο Τρικούπης. Τότε, ο Τρικούπης, έκανε μία θεατρική χειρονομία και εφάνη διερωτώμενος, εάν έκανε ό,τι έπρεπε να κάμει, εννοώντας, εάν έπρεπε να αυτοκτονήσει. Ο Κεμάλ τον πλησίασε, τον κοίταξε, στα μάτια, με κυνικό βλέμμα και του είπε, ξερά : «Αυτό είναι πράγμα το οποίο αφορά εσάς προσωπικώς»”.

Ο συλληφθείς Νικόλαος Τρικούπης επέστρεψε στην Ελλάδα, το 1923, μετά την Συνθήκη της Λωζάνης και δεν δικάστηκε, για όσα έπραξε και για όσα παρέλειψε να πράξει, στο μικρασιατικό μέτωπο. 

Δυστυχώς.