Από τον 4ο πΧ αιώνα και την “πυραμίδα” του Ελληνικού, στην επιτύμβιο στήλη του Αφροδίσιου, τον 2ο μΧ αιώνα, στον τάφο του Μιχαήλ Μπακούνιν, το 1876, στα ελληνικά τραίνα (1887-2003), στον Πειραιά (1890-1970), στην αιματηρή κρητική βεντέτα, στα Βορίζια, το 1953, στα κάτω Πετράλωνα, το 1934 και τα πράσινα λεωφορεία των Αθηνών, το 1984 και μετέπειτα : Η μεταμόρφωση της Αθήνας και του Λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από το φωτογραφικό υλικό του 19ου και του 20ου αιώνα. (47).

 

7/1876.  Ο τάφος του Μιχαήλ Αλεκσάντροβιτς Μπακούνιν, στο “cimetière de Bremgarten” της Βέρνης, σήμερα.

4ος αιώνας πΧ. Η “πυραμίδα” του Ελληνικού Αργολίδας.

Με τον όρο Πυραμίδα του Ελληνικού αποκαλείται ένα μνημείο, στην περιοχή του Άργους, κτισμένο, πάνω στην οδική αρτηρία, που ένωνε το Άργος, με την Τεγέα. Η ονομασία του προέρχεται, από την χαρακτηριστική πυραμιδοειδή μορφή του. Δηλαδή, με λίγα λόγια, δεν είναι πυραμίδα. Η χρονολόγηση του κτίσματος είναι αντικείμενο διαφωνιών, με την αρχική και πιο διαδεδομένη εκτίμηση να την τοποθετεί, στον 3ο, με 4ο αιώνα πΧ. Για την πιθανή χρήση του, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, π.χ. ότι χρησίμευε, ως τύμβος, οχυρό, ή φρυκτωρία. Τα δεδομένα, όμως, υποδεικνύουν ότι ήταν τύμβος.

Ο Παυσανίας, πολύ αργότερα, (2ος αιώνας μΧ), στο έργο του «Ἑλλάδος περιήγησις», στο δεύτερο βιβλίο, Κορινθιακά (XXV, 7), αναφέρεται, σε πυραμιδοειδές οικοδόμημα, χωρίς να είναι σαφές, αν αυτό πρόκειται, για την “πυραμίδα” του Ελληνικού ή την γειτονική “πυραμίδα” του Λυγουριού.

«Δεξιά, καθώς κάποιος πηγαίνει, από το Άργος, προς την Επιδαυρία, υπάρχει ένα οικοδόμημα, που μοιάζει πολύ, με πυραμίδα και έχει απεικονισμένες ανάγλυφες ασπίδες του σχήματος των αργολικών ασπίδων. Εκεί, είχε πολεμήσει ο Προίτος, κατά του Ακρισίου, για την βασιλεία, και λέγεται ότι ο αγώνας έληξε ισόπαλος και γι' αυτό, αργότερα, συμφιλιώθηκαν, αφού, ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος μπόρεσαν να επιτύχουν αποφασιστική νίκη. Λέγεται ότι, τότε, πρώτη φορά συγκρούστηκαν οπλισμένοι με ασπίδες και οι ίδιοι και το στράτευμά τους. Για όσους και από τις δυο πλευρές, έπεσαν, επειδή ήσαν συμπολίτες και συγγενείς, έγινε, σε αυτό το μέρος, κοινός τάφος». 

Όπως φαίνεται, στην εποχή του Παυσανία, το οικοδόμημα ήταν διακοσμημένο, με αργολικές ασπίδες και είχε σχηματισθεί η πεποίθηση ότι ηταν, τάφος (τύμβος) των πολιτών και συγγενών, που έπεσαν, σε μάχη, πολεμώντας για την εξουσία. Χαρακτηριστικό της παλαιότητας της κατασκευής, σύμφωνα με τον Παυσανία, είναι ότι, για πρώτη φορά, τότε, είχαν χρησιμοποιηθεί ασπίδες, σε μάχη, κάτι το οποίο δεν ευσταθεί. 

Το 1991 η επιστημονική ομάδα του καθηγητή Ιωάννη Λυριτζή, έκανε έρευνα, εφαρμόζοντας μία νέα μέθοδο χρονολόγησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας ήλθαν, σε ευθεία σύγκρουση, με προηγούμενα πορίσματα του αρχαιολόγου της αμερικανικής αποστολής του 1938, αφού η νέα ηλικία των κτισμάτων τοποθετείται, στα μέσα, προς το τέλος της 3ης χιλιετίας πΧ, αντί του 4ου αιώνα πΧ.

Η καθηγήτρια Mary Lefkowitz διαφώνησε, με τα συμπεράσματα αυτά, αναφέροντας, μεταξύ άλλων, ότι πέτρες, που χρονολογήθηκαν, μπορεί να ήσαν ανακυκλωμένες, από παλαιότερα κτίσματα και ότι προηγούμενες έρευνες, κατά την δεκαετία του 1930, οι οποίες επιβεβαιώθηκαν την δεκαετία του 1980, από την αρχαιολόγο Helena Fracchia, αγνοήθηκαν. Ο Λυριτζής απάντησε, σε άρθρο του, σε επιστημονικό περιοδικό ότι η Lefkowitz δεν κατανόησε και ερμήνευσε, εσφαλμένα, την επιστημονική μέθοδο, που ακολουθήθηκε.

Όμως, οι ισχυρισμοί της Lefkowitz επιβεβαιώνονται, από τον αρχαιολόγο καθηγητή Aδαμάντιο Σάμψων, που έγραψε ότι έχει, ήδη, αποδειχθεί ότι το μνημείο κτίσθηκε, πάνω, σε θεμέλια κτιρίου της Πρωτοελλαδικής εποχής και ως εκ τούτου, σε, μετέπειτα, χρόνο. Άλλωστε, η τοιχοποιία της “πυραμίδας”, παρόμοια, με εκείνη του Λυγουριού, υποδεικνύει την Κλασική, ή την Ύστερη Κλασική περίοδο, ως χρόνο οικοδόμησης του κτίσματος αυτού και η χρονολόγηση, που ανακοίνωσε η ομάδα Λυριτζή, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.

2ος αιώνας μ Χ. Η επιτύμβια στήλη του Αφροδίσιου της Αλεξάνδρειας Τρωάδας.

«Περαστικέ, Αφροδίσιος είναι το όνομά του. Είμαι πολίτης της Αλεξάνδρειας Τρωάδας και αρχηγός του χορού. Πεθαίνω, με τον πιο θλιβερό θάνατο, εξαιτίας της γυναίκας μου, της βρωμερής μοιχαλίδας (την οποία ο Δίας θα καταστρέψει). Ο κρυφός εραστής της, ο Λύχων - ένα μέλος της δικής μου οικογένειας! -, με κατακρεούργησε, όταν ήμουν, ακόμη, στα νιάτα μου. Με πέταξε, από ψηλά, σαν να ήμουν δίσκος. Ήμουν είκοσι χρονών, γεμάτος ομορφιά, όταν οι Μοίρες σφράγισαν το πεπρωμένο μου και με έστειλαν, προς τέρψη του Άδη».

Η Αλεξάνδρεια Τρωάς ήταν ελληνιστική πόλη, απέναντι, από την Τένεδο, στα παράλια της Μικράς Ασίας. Η επιτύμβια στήλη βρίσκεται, στο Λούβρο.

1887. Το τραίνο, που ένωσε την Πάτρα, με την Αθήνα.

Έναν χρόνο, νωρίτερα, είχε εγκαινιαστεί η σιδηροδρομική σύνδεση της Κορίνθου, με το Άργος, το Ναύπλιο και τους Μύλους Αργολίδος. Το 1890, ολοκληρώθηκε και η σύνδεση της Πάτρας με τον Πύργο.

Το σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου, στην ακμή του, το 1905, μετέφερε 1.740.000 επιβάτες, ετησίως και 251.000 τόνους εμπορευμάτων. Κάλυπτε 750 χλμ, διέθετε 159 σταθμούς και συνέδεε σημαντικές πόλεις, όπως οι : Αθήνα, Μέγαρα, Ελευσίνα, Λουτράκι, Κόρινθο, Κιάτο, Ξυλόκαστρο, Διακοπτό, Αίγιο, Πάτρα, Καβάσιλα, Κυλλήνη, Αμαλιάδα, Κατάκολο, Πύργο, Ολυμπία, Κυπαρισσία, Καλαμάτα, Μεσσήνη, Μεγαλόπολη, Τρίπολη Άργος, Ναύπλιο, Νεμέα. 

1890 (τέλη δεκαετίας). Πειραιάς. Τουρκολίμανο, (από το 1967 Μικρολίμανο).

Το Μικρολίμανο, ή Φανάρι, ή λιμένας Κουμουνδούρου, πρώην Τουρκολίμανο και στην αρχαιότητα, Λιμένας Μουνιχίας, αποτελεί, σήμερα, τουριστική τοποθεσία και περιλαμβάνεται, στην ευρύτερη συνοικία της Καστέλλας.

Βρίσκεται, στα βορειοανατολικά της Πειραϊκής χερσονήσου, συνορεύοντας, με την συνοικία του Νέου Φαλήρου.

Σήμερα, λόγω των καφετεριών και των κέντρων νυχτερινής διασκέδασης, έχει δώσει ώθηση, στην εντατικοποίηση της νυκτερινής διασκέδασης.

Με το όνομα Φανάρι, φέρονταν, κατά τους βυζαντινούς χρόνους, πιθανώς, από την ύπαρξη φάρου, ή φανού, στην είσοδό του.

Τουρκολίμανο λέγονταν, από τους χρόνους της ελληνικής επανάστασης του 1821 και μετά, ενώ λιμένας Κουμουνδούρου λεγόταν, στους νεότερους χρόνους, επειδή στο νότιο άκρο του, υπήρχε η έπαυλη του Κουμουνδούρου, μετά την κατεδάφιση της οποίας, ανεγέρθηκε ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος.

Το 1925, η ειδική επιτροπή, που συστάθηκε, τότε, για την διόρθωση τοπωνυμιών και σημείων του Πειραιά ονομάτισε, επίσημα τον λιμένα αυτόν, επαναφέροντας την αρχαία ονομασία Λιμένας Μουνιχίας.

Η νέα όμως ονομασία δεν κατάφερε να καθιερωθεί, λόγω του κακόηχου στη νεοελληνική, έναντι του επικρατέστερου Τουρκολίμανο, μέχρι το 1967, όταν ο, τότε, δήμαρχος Αριστείδης Σκυλίτσης, με απόφασή του, καθιέρωσε το νέο όνομα Μικρολίμανο, μετά και από παρασχεθείσα συνδρομή Υπηρεσιών (Ταχυδρομείου, Τηλεγραφείου κλπ), που έπαψαν, από τότε, να εξυπηρετούν την περιοχή, με προγενέστερη ονομασία.

1910 (δεκαετία). Η γιορτή των Ελευθερίων, στην Πάτρα.

Πλήθος κόσμου έχει συρρεύσει, στο λιμάνι, ενώ, στην μέση, υπάρχει αμαξοστοιχία, για την μεταφορά των επισήμων και των επισκεπτών. 

1920 (δεκαετία). Το Τουρκολίμανο.

1920. Αθήνα. Οδός Ερμού.

1921. Η μικρασιατική κομπανία της Ρόζας Εσκενάζυ.

Σαντούρι ο Κώστας Παλαιολόγου.

1941 Ιωάννινα. Κάτοικος της περιοχής του αεροδρομίου καβάλα, σε γαϊδουράκι.

1934. Εξοχή, στα κάτω Πετράλωνα, όταν, ακόμη, ήσαν ένα χωριό.

1948. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’, στο Τατόι, σε μικρή ηλικία.

1953. Η βεντέτα και η σφαγή, στα Βορίζια Ηρακλείου Κρήτης.

Το έθιμο της βεντέτας είχε κυρίαρχη θέση στην Κρήτη, όπου ακόμη και σήμερα, παραμένουν, έντονα, τα σημάδια της. Όμως, αυτό που έγινε στο χωριό Βορίζια, το καλοκαίρι του 1953, υπήρξε ένα μακελειό, από την βεντέτα, που άνοιξε, κατά την διάρκεια της οποίας η εκδίκηση μπορεί να πάρει και χρόνια, έως ότου καταλαγιάσουν τα πάθη και επέλθει, αυτό, που οι Κρήτες αποκαλούν σασμό. Στην περίπτωση αυτή, όλα έγιναν, εν ριπή οφθαλμού, μέσα σε λίγες ώρες, με τραγικό επίλογο τον θάνατο έξι ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 14, εκ των οποίων κάποιοι ιδιαίτερα σοβαροί.

Τα Βορίζια είναι ένα μικρό χωριό, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, οι κάτοικοι του οποίου ασχολούνται, με την γεωργία και κυρίως, την καλλιέργεια της ελιάς.

Όλα έγιναν, στις 27 Αυγούστου 1953, την ημέρα, που κάθε χρονιά, το χωριό γιόρταζε τον Άγιο Φανούριο, με ένα μεγάλο πανηγύρι, όπου συνέρρεαν κάτοικοι και από τα γύρω χωριά. Μέσα στη γιορτινή ατμόσφαιρα και στα τραπεζώματα, με το κρασί και την ρακή να ρέουν άφθονα, ένας χωριανός, ο 31χρονος Μανούσος Β. πλησίασε, από πίσω τον 38χρονο δασοφύλακα Γιάννη Φρ. και χωρίς να προλάβει κανείς να επέμβει, τον άρπαξε από τα μαλλιά και με ένα μεγάλο μαχαίρι του κατάφερε πολλές μαχαιριές, με αποτέλεσμα να τον αφήσει νεκρό, έξω από το καφενείο. Τα αίτια, όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι, είναι απλά. Ο δασοφύλακας είχε δει τον Μανούσο να κόβει, παρανόμως, ξύλα, με τον τελευταίο να θέλει να τον βγάλει, από την μέση, προτού τον καταδώσει, στην Χωροφυλακή.

Το φονικό προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση και όλοι οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους, για να δουν τί είχε συμβεί. Μεταξύ αυτών και ο 18χρονος Μανούσος Β., γιος του προέδρου της κοινότητας και συνονόματος του δράστη του φονικού. Καθώς βρισκόταν, στο μπαλκόνι του σπιτιού του, ο νεαρός δέχεται μια σφαίρα, στην κοιλιακή χώρα και πεθαίνει.

Φυσικά, η δολοφονία του 18χρονου δεν ήταν τυχαία, μια και επρόκειτο, για πρώτο εξάδελφο του δράστη της προηγούμενης δολοφονίας. Ήταν ξεκάθαρο ότι, μέσα σε λίγα λεπτά, είχε ξεκινήσει ο αιματηρός κύκλος της βεντέτας. Αργότερα και μετά από επίπονες έρευνες, αποκαλύφθηκε ότι δράστης αυτής της δολοφονίας ήταν ο Ζαχαρίας Χ., 28 ετών, ανιψιός της συζύγου του δασοφύλακα. Λίγη ώρα, αργότερα, βρίσκεται νεκρός, σε έναν δρόμο του χωριού, κτυπημένος, από πολυβόλο, ο Μιχάλης Λ. Για την δολοφονία αυτή, κατηγορήθηκε ο 54χρονος κτηνοτρόφος Γιάννης Β., συγγενής του δράστη του πρώτου φονικού. Η επόμενη φάση της βεντέτας ήταν και η πιο τραγική. Ένας συγγενής του τρίτου νεκρού, ο 29χρονος Θεοχάρης Λ., άρπαξε μια χειροβομβίδα και κατευθύνθηκε, προς το σπίτι του σκοτωμένου δασοφύλακα, όπου είχαν συγκεντρωθεί συγγενείς και φίλοι, για να τον κλάψουν. Ο 29χρονος ανέβηκε, ψηλά, στην ταράτσα του σπιτιού και έριξε την χειροβομβίδα, μέσα στο πλήθος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν άλλοι τρεις κάτοικοι του χωριού και να τραυματιστούν 14, αρκετοί, εκ των οποίων, διαμελίστηκαν και έμειναν ανάπηροι. Ο αριθμός των θυμάτων θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος, εάν ο δράστης είχε καταφέρει να ρίξει την χειροβομβίδα, μέσα στο σπίτι, όμως, από την βιασύνη του, η χειροβομβίδα κτύπησε, στο επάνω μέρος της πόρτας και έμεινε, στην αυλή.

Η είδηση για το πρωτοφανές μακελειό, και μάλιστα, μέσα σε λίγες ώρες, έγινε, αμέσως, πρώτο θέμα, σε όλες τις μεγάλες εφημερίδες της χώρας, οι οποίες έστειλαν απεσταλμένους, στο χωριό, για να καλύψουν, από πρώτο χέρι, τα γεγονότα. Όμως και η Χωροφυλακή είχε φτάσει, εκεί, με μεγάλη δύναμη ανδρών, μια και ήταν πολύ πιθανόν να συνεχιζόταν η βεντέτα, με νέο γύρο επιθέσεων.

Γι’ αυτόν τον λόγο, η δίκη έγινε, στην Αθήνα, έπειτα από έναν χρόνο, με πλήθος κοινού να παρακολουθεί, με μεγάλο ενδιαφέρον, τις καταθέσεις των μαρτύρων, ενώ η Αστυνομία Πόλεων είχε πάρει δρακόντεια μέτρα, για να αποφευχθούν επεισόδια, μεταξύ των συγγενών, που είχαν κατακλύσει την αίθουσα. Στο εδώλιο, κάθισαν, συνολικά, έξι άτομα, τα οποία κατηγορούνταν, για την εμπλοκή τους, στις δολοφονίες. Ο δολοφόνος του δασοφύλακα κατέθεσε ότι είχε πιει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ και δεν καταλάβαινε τί έκανε, ενώ υποστήριξε ότι ο δασοφύλακας τον είχε βρίσει. Οι άλλοι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν ότι είχαν την παραμικρή συμμετοχή, σε όσα τους καταλογίζονταν. Η απόφαση ήταν καταδικαστική, για τον δολοφόνο του δασοφύλακα και αυτόν, που είχε σκοτώσει τον 18χρονο νεαρό, ενώ η μεγαλύτερη ποινή επιβλήθηκε στον Θεοχάρη Λ., για την χρήση της χειροβομβίδας. Ο Μανούσος Β. έμεινε, στην φυλακή, μέχρι το 1968, ενώ ο Θεοχάρης Λ., που είχε και την μεγαλύτερη ποινή της κάθειρξης των 25 ετών, αποφυλακίστηκε, έχοντας εκτίσει, περίπου, 15 χρόνια, από την ποινή του.

Το χωριό, όπως αναφέρεται, στο βιβλίο του Δημήτρη Ξυριτάκη «Λόγω τιμής – Ιστορίες κρητικής βεντέτας», προσπάθησε να αποτινάξει, από πάνω του, αυτήν την αιματηρή κηλίδα, γιορτάζοντας, πλέον, το πανηγύρι του Αγίου Φανουρίου, χωρίς μπαλωθιές και μουσικές και κυρίως, χωρίς την κατανάλωση αλκοόλ, για να τιμήσουν όλους όσους δολοφονήθηκαν, το 1955.

Η υπόθεση αυτή, στα Βορίζια, έμεινε στην ιστορία, ως μία από τις πιο αιματηρές βεντέτες, αλλά δεν είναι έτσι. Παραδοσιακά, οι αιματηρές βεντέτες, στην Κρήτη, ήσαν, ευρύτατα, διαδεδομένες και πολύχρονες, έως το σημείο οι επόμενες γενεές, που κληρονομούσαν, από τους προγόνους τους, τις βεντέτες, να μην θυμούνται την αρχική τους αιτία, αλλά, παρά ταύτα, να τις συνεχίζουν. Αυτοί οι αιματηροί κύκλοι οδήγησαν, σε πολυάριθμες μεταναστεύσεις ολόκληρων οικογενειών, από την Κρήτη, για να γλυτώσουν τις ζωές των μελών τους (στα κοντινά Κύθηρα, στην Ρόδο, στον Πειραιά και στην Αθήνα και ακόμη, μακρύτερα).

1958. Frank Sinatra και Sofia Loren.

29/7/1959. Πειραιάς.

Τραμ, στην ακτή Μιαούλη.

Πίσω από το τραμ, είναι η διεύθυνση τελωνείων Αττικής.

1963. Η Δ-7112 αναχωρεί, από Πάτρα, για τον Πύργο.

1970 (δεκαετία). Πειραιάς. 

Στην συμβολή της Ακτής Ποσειδώνος, με την Ακτή Μιαούλη.

Ανέγερση εμπορικού κέντρου, στο οικόπεδο της κατεδαφισμένης Δημοτικής Αγοράς Πειραιά.

Δεξιά, το Μέγαρο του ΝΑΤ.

1968. Ζωζώ Σαπουντζάκη και Νόρα Βαλσάμη, στην κινηματογραφική ταινία, “Ο ψεύτης”.

1980 (αρχές δεκαετίας). Ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τον Βασίλη Τσιτσάνη.

1984. Αθήνα. Τα πράσινα λεωφορεία, στην κυκλοφορία.

14/10/2003. Το τραίνο IC, για Κόρινθο - Αθήνα.

Διέρχεται, από το σημείο “κριάρι”, μεταξύ Διακοπτού - Πλάτανου, πατώντας, στα πετρόκτιστα τοιχία (ή τοιχεία) αντιστήριξης, που, παρά την αλμύρα του Κορινθιακού κόλπου και τα, πάνω από 100 χρόνια της λειτουργίας τους, παρουσιάζουν μηδενική φθορά.

29/6/2024 Οι λαϊκατζήδες, στην περιοχή Μιχελή, του Ιλίου, μυαλό δεν βάζουν. Θα υποχρεωθούν να βάλουν. 

Αυτή η κατάσταση επικρατεί, στις 9:17, το πρωί, στην διασταύρωση των οδών Μεσολογγίου και Πλούταρχου. Δεν περνάει κουνούπι!

Αλλά και το μεσημέρι, στις 14:09, επικρατούσε πλήρης αταξία. Δεν έφταναν η λαϊκατζήδες, πλάκωσαν και οι ταξιτζήδες.

Φυσικά, έγιναν οι καταγγελίες, που επιβάλλονταν να γίνουν.

Για να δούμε τα αποτελέσματα…