1821 και μετέπειτα : Η μεταμόρφωση της Αθήνας και του Λεκανοπεδίου της Αττικής, μέσα από το φωτογραφικό υλικό του 19ου και του 20ου αιώνα [με ολίγη Κομμούνα του Παρισιού και Ιωάννη Καποδίστρια]. (05).

 

1821. Ο αφορισμός των Ελλήνων επαναστατών, από τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριο Ε’.

Ήταν μια πράξη ανάγκης, η οποία, όμως, δεν έσωσε τον Γρηγόριο. Φαίνεται ότι δεν έχει σχέση, με την Αθήνα, αλλά αποτελεί ένα ιστορικό ντοκουμέντο, που στρεφόταν και κατά των Αθηναίων επαναστατών.

 

1920. Οδός Ερμού, στο βάθος η βουλή. 

Πανέμορφες άμαξες κάνουν πιάτσα, στην οδό Ερμού, στο βάθος, η βουλή.

1960 (δεκαετία). Θησείο. Η Αρχαία Αγορά χιονισμένη. 

Στο βάθος, η Στοά του Αττάλου και ο Λυκαβηττός.

18/3/1871. Paris. Οδοφράγματα, κατά την διάρκεια της Κομμούνας του Παρισιού.

Δεν έχει σχέση, με την Αθήνα, αλλά δεν πειράζει. Είναι και αυτή η φωτογραφία ένα ιστορικό ντοκουμέντο.

1871. Paris. Στην εποχή της Κομμούνας του Παρισιού.

1871. Paris. Στα οδοφράγματα της Κομμούνας του Παρισιού.

1830. Αίγινα. Το πρώτο σχολείο, από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Ιωάννης Καποδίστριας (11/2/1776 Κέρκυρα - 9/10/1831 Ναύπλιο). Ο πρώτος Κυβερνήτης του νεοελληνικού κράτους.

Τάφος κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια.

Μόνη Πλατυτέρα, Κέρκυρα.

1930. Το Παλαιό Φάληρο, από ψηλά.

Μπροστά είναι η λεωφόρος Ποσειδώνος, στο βάθος ο Φαληρικός όρμος, πριν τα έργα ανάπλασης.

1969. Ομόνοια.

1900 (αρχές). Ο Ιλισός ποταμός, μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο με φόντο το Πανόραμα Θων.

Το κυκλικό κτίριο λεγόταν Πανόραμα Θων, όπου μέσα, με διάφορους παραμορφωτικούς καθρέφτες, δημιουργούνταν υπερφυσικές εικόνες. Το Πανόραμα ανεγέρθηκε, το 1895 και κατεδαφίστηκε, το 1921.
Μπροστά, βλέπουμε την τρίτοξη γέφυρα του Ιλισού ποταμού, στην είσοδο του Καλλιμάρμαρου. Κάτω αριστερά είναι το Προτεσταντικό νεκροταφείο, και πίσω από το Πανόραμα το πρώτο κτήριο είναι το Αμαλίειο παρθεναγωγείο.

Ο δρόμος που εκτίνεται προς τα πάνω είναι η Ηρώδου Αττικού.

Στο βάθος είναι ο Λυκαβηττός.

 

1958. Οδός Φιλολάου και Τιμόθεου, Παγκράτι.

1954. Πολυτεχνείο Αθηνών.

1920 (δεκαετία). Η Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας. 

Στο ύψος του Εθνικού (τότε Βασιλικού) Κήπου. Στο βάθος η πλατεία Συντάγματος.

1906. Ο Κηφισός ποταμός.

 1958. Η συμβολή Ιπποκράτους και λεωφόρου Αλεξάνδρας. 

 

Σήμερα υπάρχουν πολυκατοικίες, δημόσιες υπηρεσίες και internet café, αλλά, τότε, ήσαν οι «ξέναι γλώσσαι», τα ρετρό λεωφορειάκια, τα τρίκυκλα και σπίτια, με μπαλκόνια, ενώ τα φανάρια έλαμπαν, διά της απουσίας τους.

1900 (δεκαετία). Μια ανάσα, από το Σύνταγμα, η οδός Νίκης.

Πριν από έναν αιώνα και κάτι, δεν θύμιζε, σε τίποτε, την σημερινή… downtown Αθήνα. Ήταν ένας πλατύς δρόμος, με αρχοντικές μονοκατοικίες και… γαϊδουράκους, έξω από τις πόρτες τους.

1900 (αρχές δεκαετίας). Η ακριβοθώρητη περιοχή του αθηναϊκού κέντρου δεν ήταν, πάντα, όπως μοιάζει σήμερα.

Στις αρχές του περασμένου αιώνα, η πλατεία Δεξαμενής (τότε απλώς Δεξαμενή) ήταν ένας χωματόδρομος, με φόντο τον Λυκαβηττό.

1937. Οδός Πειραιώς. 

Η Ιερά Οδός δεξιά, στο σημείο όπου λειτουργούσε, ακόμη, το εργοστάσιο του Φωταερίου, ενώ, εκεί, στηνόταν και η Λαχαναγορά, που αργότερα μεταφέρθηκε στου Ρέντη.

1937. Γωνία των λεωφόρων Κηφισίας και Αλεξάνδρας. 

Πίσω βλέπουμε τον Λυκαβηττό, στον δρόμο περνά το τραμ, ενώ στο πάρκο τα καφενεία έχουν απλώσει υπαίθρια τραπεζάκια.

1964. Κατάφυτη, ήσυχη και κομψή, η Φωκίωνος Νέγρη συναντά την οδό Δροσοπούλου.

1960. Κοντά στα Χαυτεία. 

Βλέπουμε την γιορτινή Αθήνα, που περιμένει την έλευση του 1961, με την οδό Σταδίου ολόφωτη, όπως θα φαινόταν, αν στεκόταν κάποιος στην Ομόνοια.

1940 (τέλη δεκαετίας). 

Οδός Πανεπιστημίου και τα αρκετά στρατιωτικά οχήματα, που διακρίνονται, στην φωτογραφία, αποτελούν «ίχνη» του εμφυλίου πολέμου.

1900 (αρχές δεκαετίας). Οδός Αιόλου. 

Διακρίνεται δεξιά το Μέγαρο Μελά, στην συμβολή Αιόλου και Κρατίνου, που σχεδίασε ο Ερνέστος Τσίλερ το 1874.

1890. Οδός Ερμού, ενώ διακρίνονται καθαρά, μέσα από τις φυλλωσιές, τα ξενοδοχεία Victoria και Grand Hotel d’ Angleterre.

1900. Ο φανοκόρος ανάβει το φανό. 

Ο φανοκόρος και φανανάπτης, όπως αναφέρεται, σε εφημερίδες των αρχών του περασμένου αιώνα, ήταν ο άνθρωπος, που άναβε τα φανάρια του δημοτικού φωτισμού. Από το τέλος του 19ου αιώνα, με την διάδοση του φωταερίου και ειδικά, στην Αθήνα, από το 1857, με την ίδρυση του εργοστασίου φωταερίου, σε συνεργασία, με Γαλλική εταιρεία, έγινε επιτακτική η ανάγκη, για τον φωτισμό της πόλης. Το 1858, αποφάσισαν να φωταγωγήσουν τους δρόμους και τις πλατείες της πόλης. Από το 1862, που τελείωσαν οι εγκαταστάσεις, για το φωταέριο, στο Γκάζι (η περιοχή πήρε το όνομά της από το εργοστάσιο), η χρήση του επιτρεπόταν την νύχτα, αποκλειστικά, για τον δημοτικό φωτισμό. Έτσι, κάθε βράδυ, ο φανοκόρος φρόντιζε να ανάβουν οι δημοτικοί φανοστάτες των δρόμων. Με τον ερχομό, όμως, του ηλεκτρικού ρεύματος, το επάγγελμα του φανοκόρου έσβησε.

1930. Πλατεία Ομονοίας. 

Από την οδό Πανεπιστημίου, βλέπουμε, απέναντι, την οδό Αγίου Κωνσταντίνου και στο βάθος, αριστερά, την εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, αριστερά, το φαρμακείο του Μπακάκου, δεξιά, το, τότε, ξενοδοχείο "Ελλάς”, αργότερα, στο ίδιο κτίριο, στεγάστηκε το ξενοδοχείο "Πάνθεον", και πιο δεξιά, το θέατρο "Κοτοπούλη''.

1928. Ηλεκτρικός Σταθμός Νέου Φαλήρου. Η πεζογέφυρα υπάρχει και σήμερα.

 1945. Οδός Πανεπιστημίου. 

Το τραμ περνάει, μπροστά από το Πανεπιστήμιο, με δρομολόγιο Κυψέλη - Παγκράτι.

1914. Ο Ιλισός ποταμός και το Εργοστάσιο του Φίξ. 

Η θέα, προς τον Νέο Κόσμο και το Εργοστάσιο του Φίξ, όπως φαινόταν, από την ταράτσα του σπιτιού του Ιωάννη Κανδήλη. Αριστερά, βλέπουμε την κοίτη του ποταμού Ιλισού (σημερινή Καλλιρρόης).

1904. Θέα από τις κερκίδες του Παναθηναϊκού Στάδιου. 

Το Στάδιο βρίσκεται, σε εξέλιξη έργων, γίνεται αναμαρμάρωση των πάνω κερκίδων. Μπροστά από το Στάδιο, διακρίνεται ο ποταμός Ιλισός, ο δρόμος, που εκτείνεται δεξιά, είναι η Βασιλίσσης Όλγας, αριστερά βλέπουμε το Ολυμπιείο, και στο βάθος, η περιοχή Πλάκα και η Ακρόπολη.

1869 Πλάκα. Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. (Αέρηδες). (Ο Πύργος των ανέμων εσωτερικά).

Κατασκευάστηκε, στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, υπολόγιζε την ώρα και τους ανέμους και λειτουργούσε όλο το 24ωρο. Εκτιμάται ότι κτίστηκε το, 47, από τον αστρονόμο Ανδρόνικο, από την Κύρρο, πόλη της Βορείου Συρίας, η οποία ιδρύθηκε, περί το 300 πΧ, από Έλληνες, ιδίως Μακεδόνες.
Βρίσκεται, στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης Αθηνών, στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα. Η επίσημη ονομασία του είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστου.

Το μοναδικό, για την Ελλάδα, όσον αφορά στην αρχιτεκτονική του, μαρμάρινο κτίριο είναι κατασκευασμένο, από πεντελικό μάρμαρο και κάθε μία, από τις οκτώ πλευρές, έχει μήκος, περίπου, 3,20 μέτρα και συνολικό ύψος 12 μέτρα, δεν έχει κίονες, ενώ, στις ισάριθμες μετόπες του, φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, από τους οποίους παίρνει την λαϊκή ονομασία του, «Αέρηδες». Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής.

Στη κορυφή της στέγης υπήρχε (δεν σώζεται) ορειχάλκινος ανεμοδείκτης, υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους. Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί), στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα, κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω, δε, από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες, κατά διάφορους σχηματισμούς, αποτελούσαν, αυτούσια, ηλιακό ρολόι.

Στην νότια πλευρά, φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους, ενώ στην ΒΑ και ΒΔ πλευρά, φέρει, από ένα πρόπυλο, με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο.

Ειδικότερα, για τον υπολογισμό της ώρας, σε ανήλιες ημέρες υπήρχε, μέσα στο κτίσμα, ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί, στο συμπέρασμα ότι ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Ουάρρωνας, στην νότια πλευρά του οικοδομήματος, υπήρχε δοχείο κυλινδρικού σχήματος, με νερό, που παρεχόταν μέσω αγωγού, από πηγή της βόρειας πλευράς της Ακρόπολης. Ο, δε, Βιτρούβιος ονομάζει το μνημείο αυτό «Πύργο των Ανέμων» και το περιγράφει, με πολλές λεπτομέρειες. Τέλος, το μνημείο κατατάσσεται, στον κορινθιακό ρυθμό (εκ των κιονοκράνων), ενώ το εσωτερικό του, στον δωρικό ρυθμό (βαρύ αυστηρό). Συνέχεια του κτηρίου ΝΑ ήταν το Αγορανομείο επί πολυβάθμιτης μαρμάρινης, βάσης.

Το υδραυλικό ρολόι

Για τον υπολογισμό της ώρας, τις

νύχτες, αλλά και τις συννεφιασμένες

μέρες, υπήρχε, στο εσωτερικό του

πύργου, ένα υδραυλικό ρολόι,

από το οποίο σώζονται

μόνο η κυλινδρική δεξαμενή και

κάποιες αυλακώσεις, στο δάπεδο.

Οι άνεμοι

Οι άνεμοι, αναπαριστώνται φτερωτοί, στο πάνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, έχοντας ο καθένας το ιδιαίτερο του σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα, κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου και είναι:

Ο Βορρέας (βόρειος), γέροντας, με ένα κοχύλι στο χέρι.

Ο Καικίας (βορειοανατολικός), ηλικιωμένος και αυτός, κρατά μια ασπίδα γεμάτη χαλάζι.

Ο Απηλιώτης (ανατολικός), νέος, με τα χέρια γεμάτα σιτηρά και φρούτα.

Ο Εύρος (νοτιοανατολικός), με την μορφή γέροντα και ο μοναδικός, που έχει άδεια χέρια.

Ο Νότος (νότιος), αναπαριστάται, ως νέος άνδρας, με μια αναποδογυρισμένη υδρία.

Ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), στιβαρός, κρατά, στα χέρια του, την πρύμνη ενός πλοίου.

Ο Ζέφυρος (δυτικός), εμφανίζεται γυμνός και με τον μανδύα του γεμάτο λουλούδια.

Ο Σκίρων (βορειοδυτικός), με ένα αγγείο αναποδογυρισμένο, στο χέρι.

Κάτω από κάθε ανάγλυφο άνεμο, υπήρχε και ένα ξεχωριστό ηλιακό ρολόι. Ιδιαίτερη γοητεία προσδίδει, στον Πύργο των Ανέμων και η ιστορία του.

Στα πρωτοχριστιανικά χρόνια, μετατράπηκε, σε εκκλησία, ενώ, σε μια περιγραφή του περιηγητή Κυριακού Αγκωνίτη, περιγράφεται, ως ναός του Αιόλου. Έτσι, ονόμασαν και την κοντινή οδό, Αιόλου.

Στη συνέχεια, μετατράπηκε, σε ισλαμικό μοναστήρι, χώρο συνάθροισης δερβίσιδων, από διάφορες περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι οποίοι παρέμειναν στο κτήριο, έως και το 1821. Οι δερβίσηδες ήσαν αυτοί, που, σύμφωνα με μια εκδοχή, έσωσαν το μνημείο, από τις αρπακτικές διαθέσεις του λόρδου Έλγιν. Το καλοκαίρι του 2016 το μνημείο, άνοιξε, για το κοινό, αφού ολοκληρώθηκαν τα έργα αποκατάστασης και συντήρησης που πραγματοποίησε το προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών.

1850 (δεκαετία). Πλάκα. Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. (Αέρηδες).

1840 (δεκαετία). Πλάκα. Το Ωρολόγιο του Κυρρήστου. (Αέρηδες).

15/2/1989 Αθήνα. Κορνήλιος Καστοριάδης (Κωνσταντινούπολη 11/3/1922 - Παρίσι 26/12/1997.

20/2/1979 Φάληρο. Χαρίλαος Φλωράκης (Ραχούλα Καρδίτσας 20/7/1914 - Αθήνα 22/5/2005).