Liberté, égalité, fraternité : Οι τρεις στόχοι της γαλλικής επανάστασης, που παραμένουν, έως σήμερα και έως το απρόβλεπτο μέλλον, ανεκπλήρωτοι και ζητούμενοι, όπως και τα αιτήματα, για οικονομική ισότητα και για την μη ελιτιστική διάχυση της εξουσίας, στην κοινωνία, που τέθηκαν και θεσμικά, στην ρωσική και στην ισπανική επανάσταση. (Χωρίς οικονομική δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική και κοινωνική δημοκρατία).

   

 

Κάθε φορά που πραγματοποιούνται οι γαλλικές εκλογές έρχεται, παράλληλα και στην μνήμη μου το ανεκπλήρωτο τρίπτυχο της γαλλικής επανάστασης του 1789, το οποίο αποτελεί την προμετωπίδα του σύγχρονου γαλλικού κράτους, ήτοι οι διακηρυγμένοι σκοποί και στόχοι της, που συνοψίζονται, στο Liberté, égalité, fraternité (ελευθερία ισότητα αδελφότητα). 

Όπως προανέφερα, ευθύς εξαρχής, το τρίπτυχο αυτό παραμένει ανεκπλήρωτο και ως ιδεολόγημα, αφού η ελευθερία - όταν και εφόσον υπάρχει, κάτι που δεν είναι δεδομένο - είναι περιορισμένη και ουσιαστικά εκτείνεται, κυρίως, στον χώρο του επιχειρείν και λιγότερο του εκφράζεσθαι (καθότι η διαμόρφωση της κοινής γνώμης, εν πολλοίς, είναι καθοδηγούμενη, από τον κατεστημένο και συνάμα καθεστωτικό και συστημικό πολιτικό κόσμο και τις οικονομικές και λοιπές ελίτ), η ισότητα νοούμενη, ως ισοδυναμία, παραμένει ανύπαρκτη και πολλές φορές, μάλιστα, η ανισότητα, εκθετικά, αυξάνεται, ενώ η αδελφότητα, νοούμενη ως κοινωνική αλληλεγγύη, παραμένει και αυτή περιορισμένη, έως κάποιες φορές και ανύπαρκτη.

Δεν είναι ότι, από το 1789 και μετά, δεν έγινε τίποτε και ότι δεν υπήρξε κανένα επίτευγμα, σε αυτούς τους τομείς. Κάθε άλλο. Έγιναν πολλά ενδιαφέροντα και πολλά πολύ σημαντικά γεγονότα, τα οποία άλλαξαν τον ρου της ιστορίας των ανθρωπίνων κοινωνιών, σε μιαν αργή, μεν, αλλά και προοδευτική, δε, κατεύθυνση, που οδήγησε τις κοινωνίες στα σημερινά επιτεύγματα, τα οποία δεν είναι λίγα· μπορούν να χαρακτηριστούν, μάλιστα, ως πολλά. 

Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι αυτά τα επιτεύγματα δεν είναι αρκετά. Και παρατηρούμενα, από πολλές απόψεις, μπορούν να χαρακτηριστούν, κάποιες φορές και ως ελάχιστα, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι αυτή η προοδευτική πορεία των ανθρωπίνων κοινωνιών συνοδεύτηκε από πρωτοφανείς βαρβαρότητες, οι οποίες, καθόλο αυτό το χρονικό διάστημα, υπήρξαν καταστροφικές. Και καλό είναι αυτό να το γνωρίζουμε, διότι οι βαρβαρότητες αυτές εξακολουθούν και σήμερα να υπάρχουν και ως ενεργά υποκείμενα, αλλά και ως φόβοι, που πρέπει να γνωρίζουμε, για να μπορούμε να μπορέσουμε να τις αποφύγουμε και να μην τις ξαναζήσουμε.

Φυσικά, δεν είμαι εγώ εκείνος, ο οποίος θα αμφισβητήσει και μηδενίσει τις σημαντικές βελτιώσεις, που έφεραν οι κοινωνικοί αγώνες, που ξέσπασαν, μετά την γαλλική επανάσταση του 1789 με τους τρεις ανεκπλήρωτους στόχους, που προανέφερα· αυτούς, δηλαδή, της της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας, οι οποίοι, στην πορεία του χρόνου, εξειδικεύτηκαν, αρχικά, στην παρισινή κομμούνα του 1871 και θεσμικά, έγινε προσπάθεια να εφαρμοστούν με την ρωσική επανάσταση του 1917 και την ισπανική επανάσταση του 1936, με την δημιουργία εκείνων των θεσμών - των αποκαλούμενων ως εργατοαγροτικών συμβουλίων -, δια των οποίων επιχειρήθηκε, έστω και ανεπιτυχώς, η προώθηση της κοινωνικοαπελευθερωτικής αλλαγής. 

Όμως, η αλήθεια είναι ότι, καθόλο αυτό το χρονικό διάστημα, οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν κατάφεραν να αυτοκυβερνηθούν και να διαχύσουν την άσκηση των εξουσιών, στα μέλη τους, μέσω και της κυκλικής εναλλαγής, στα κοινώς λεγόμενα ποικίλα κοινωνικά και δημόσια καθήκοντα, αφήνοντας αυτές τις εξουσίες και την διακυβέρνηση των κοινωνιών, στις διάφορες οικονομικές και πολιτικές κοινωνικές ελίτ, οι οποίες, στο όνομα των κοινωνιών και στην πραγματικότητα, προς εξυπηρέτηση των δικών τους ατομικών και ομαδικών ιδιοτελών συμφερόντων, ασκούν την εξουσία και καθορίζουν τις τύχες και την πορεία των κοινωνιών, που ενδιάμεσα υπήρξαν, που υπάρχουν και που θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν, έως το προβλεπτό, αλλά, ίσως, έως και το απρόβλεπτο μέλλον.

Τα βασικά και ουσιώδη προβλήματα των σύγχρονων, αλλά και των παλαιότερων καπιταλιστικών καθεστώτων, είτε στην κλασική φιλελεύθερη, είτε στην σύγχρονη γραφειοκρατική καπιταλιστική τους μορφή, τα έχω περιγράψει, σε αυτό εδώ το blog, πολλές φορές [δείτε, ενδεικτικά, το κείμενό μου, με τίτλο : Η χρόνια και διαρκής κρίση αντιπροσώπευσης, στην σύγχρονη αστική δημοκρατία, μιλώντας για το ελληνικό παράδειγμα και η επικαιρότητα των αντιεξουσιαστικών ιδεών και πρακτικών, όπου γίνεται σαρωτική κριτική, στα καθεστώτα των σύγχρονων φιλελεύθερων ολιγαρχικών ελίτ των κοινωνικών συστημάτων του παλαιού φιλελεύθερου, του ολιγοπωλιακού, αλλά και του σύγχρονου γραφειοκρατικού καπιταλισμού].

Η ουσία του πράγματος βρίσκεται στο ότι, παρά το γεγονός πως οι πολιτικές ελευθερίες, που κατακτήθηκαν, μέσα από πολλούς κοινωνικούς αγώνες, είχαν, ως αποτέλεσμά τους και την εμφάνιση των φιλελεύθερων ολιγαρχικών καπιταλιστικών καθεστώτων, μαζί με τα οποία υπήρξαν και συνυπήρξαν και καπιταλιστικά καθεστώτα, που δεν υπήρξαν, ποτέ, φιλελεύθερα, αλλά ήσαν αυταρχικά, ή ημιολοκληρωτικά και ολοκληρωτικά, ενώ η πικρή αλήθεια είναι ότι όλα αυτά τα καθεστώτα στηρίχθηκαν, κατά βάση, σε μορφές αποικιοκρατίας, παλαιού ή και νέου τύπου· και κυρίως παλαιού τύπου, για τις ευρωπαϊκές φιλελεύθερες (και μη) ολιγαρχίες και κυρίως, νέου τύπου, για την αμερικανική φιλελεύθερη ολιγαρχία, που ξεπήδησε, μέσα από την αμερικανική επανάσταση του 1776.

Η ύπαρξη αυτών των εξουσιαστικών και κυρίαρχων ελίτ, στις διάφορες καπιταλιστικές κοινωνίες, είναι που κατέστησε ανεπαρκείς και άνευ ουσίας, τους στόχους, για ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα της μεγάλης γαλλικής επανάστασης και όλων των επαναστάσεων και των εξεγέρσεων που ακολούθησαν, από εκείνη την εποχή, μέχρι σήμερα. 

Οι ελίτ αυτές, ουσιαστικά, διοικούν και προσδιορίζουν τις τύχες των κοινωνιών, στις οποίες ασκούν την εξουσία τους, με κυρίαρχη, συνήθως (αλλά όχι πάντοτε, ή, έστω όχι, σε ορισμένες κρίσιμες φάσεις), την οικονομική ελίτ και με μεσάζοντα τις διάφορες πολιτικές ελίτ, οι οποίες δεν κάνουν τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο, από το να παρασιτούν και υπηρετούν τα συμφέροντα των οικονομικών ελίτ, αλλά και τα βαθύτερα συμφέροντα που εκφράζουν, ευρύτερα και γενικότερα, τον σκληρό πυρήνα των διαφόρων κρατών, είτε αυτά αποτελούνται από μικρές ή μεσαίες, ή μεγάλες δυνάμεις, είτε από υπερδυνάμεις, ακριβώς επειδή οι κοινωνίες δεν μπόρεσαν να αυτοκυβερνηθούν, με αμεσοδημοκρατικό τρόπο.

Δεδομένων όλων όλων αυτών, γίνεται αντιληπτό ότι, χωρίς την οικονομική δημοκρατία οι λεγόμενες αστικές δημοκρατίες χάνουν την ουσιαστική δημοκρατική λειτουργία και την νομιμότητά τους, αφού η ανυπαρξία της οικονομικής δημοκρατίας, η οποία εκφράζεται, ως οικονομική ανισότητα και κυρίως, ως ανισοδυναμία, δεν επιτρέπει, στις ευρύτερες κοινωνίες, να μπορούν να έχουν έναν σαφή και καθοριστικό λόγο, για τα πεπραγμένα και την πορεία των χωρών, εντός των οποίων οι κοινωνίες υπάρχουν. Αντίθετα, μάλιστα, συστηματικά και επίμονα, οι κυρίαρχες ελίτ τις εκπαιδεύουν τα άτομα και τα ευρύτερα κοινωνικά σώματα, στο να μην μπορούν οι κοινωνίες και να μην διανοούνται ότι μπορούν να αυτοκυβερνηθούν και να πάρουν τις τύχες τους, στα χέρια τους.

Θα επαναλάβω, για μία ακόμη φορά, ότι δεν θέλω να είμαι και δεν είμαι πεσιμιστής. Και δεν θέλω να είμαι πεσιμιστής, διότι δεν αληθεύει η οποιαδήποτε άποψη, που, συνήθως, επιβάλλεται, δια της καθημερινής προπαγανδιστικής υποβολής και επικρατεί, στον ευρύτερο κόσμο, ότι δεν μπορεί τίποτα να αλλάξει, ή ότι αυτά, που αλλάζουν, είναι λίγα και συνήθως, γίνονται αργά. 

Όχι. Έγιναν, όπως έγραψα και μπορούν να γίνουν πολλά και ακόμη περισσότερα πράγματα, στην κατεύθυνση της αυτοκυβέρνησης των κοινωνιών και της διάχυσης των κοινωνικών εξουσιών, στο σύνολό τους, στα μέλη των διαφόρων κοινωνιών. 

Αυτό μπορεί, μέχρι τώρα, να μην το καταφέραμε εμείς και οι προηγούμενοι από εμάς. Αλλά και αυτά, που εκείνοι και εμείς καταφέραμε, είναι αρκετά και μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο, για τις επόμενες γενεές, να κάνουν και να επιτύχουν περισσότερα πράγματα, στον τομέα των ατομικών και των κοινωνικών ελευθεριών, στα ζητήματα της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας, θεσμικά εξειδικευμένων, ως ατομικής και κοινωνικής αυτονομίας, ως ανθρώπινης ισοδυναμίας, η οποία λαμβάνει, υπόψη της, τις ανισότητες, ανάμεσα στις ικανότητες των ανθρώπων και της αδελφότητας, με την έννοια της στενότερης κοινωνικής αλληλεγγύης. 

Φυσικά, όλα αυτά δεν είναι εύκολα, όπως ήδη έχω γράψει, είναι πολύ δύσκολα και δεν αποκλείεται να είναι και ακατόρθωτα, διότι η ανθρώπινη φύση είναι πολλαπλή, είναι πολυσχιδής και είναι, άκρως, αντιφατική, με την κάλλιστες και με τις χείριστες μορφές της, οι οποίες, ενδιαμέσως, παρουσιάζουν μια τεράστια ποικιλομορφία. 

Εδώ, πρέπει να σημειώσω ότι οι σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, με την ρομποτική, την βιοτεχνολογία, συν όλα τα άλλα, ραγδαίως, αναπτυσσόμενα επιτεύγματα της επιστήμης, αναγκαστικά, αλλάζουν και θα αλλάξουν την σχέση των ανθρώπων, με την εργασία, νοούμενη ως δουλειά, δηλαδή ως δουλεία, για να είμαστε ακριβείς στην διατύπωσή μας, περί του θέματος αυτού. 

Η σύγχρονη επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να απελευθερώσουν τις κοινωνίες από την καθημερινή αναγκαιότητα της δουλειάς, ως υποχρέωσης και ως ανταλλάγματος, για την εξοικονόμηση των, προς το ζην. Ως εκ τούτου, το πεδίο, για το ξεπέρασμα της εργασίας, ως υποταγή στην ανάγκη, είναι μπροστά και στην παρούσα νέα γενιά, αλλά και στις γενιές, που θα ακολουθήσουν αυτήν την γενιά, απελευθερώνοντάς τες, από την υποχρεωτική εξεύρεση εργασίας, προς βιοπορισμό και δίνοντάς τους την δυνατότητα, για την εύρεση πολλού ελεύθερου χρόνου, τον οποίον οι γενιές αυτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν όπως εκείνες κρίνουν και θα κρίνουν ότι είναι χρησιμότερο και καλύτερο για αυτές. Αν και είναι η αλήθεια ότι μπορεί να συμβεί, με ευθύνη των ελίτ, που κυβερνούν τις κοινωνίες και το, άκρως, αντίθετο.

Έχοντας αυτά, υπόψη, μπορούμε να ελπίζουμε και κυρίως να επιλέξουμε την επαναστατική ριζοσπαστική κοινωνικιστική μεταρρυθμιστική δράση, προκειμένου να επιτύχουμε όσες αλλαγές, προς το καλύτερο, μπορούν να επιτευχθούν. 

Και αυτές οι επαναστατικές ριζοσπαστικές κοινωνικιστικές μεταρρυθμιστικές δυνατότητες, για αλλαγές, δεν είναι λίγες· είναι πολλές και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ. 

Προφανώς δεν είναι η δική μου γενιά, ίσως και οι επόμενες, τα υποκείμενα εκείνα, που θα πραγματοποιήσουν αυτές τις ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές. 

Αλλά αυτό δεν είναι εμπόδιο και δεν πρόκειται να είναι εμπόδιο στο να αποτολμηθούν οι αλλαγές αυτές. Κάθε άλλο.

Το εάν, όμως, επιτευχθούν αυτές οι ριζοσπαστικές αλλαγές, αυτό είναι κάτι άλλο και είναι το ζητούμενο, χωρίς, φυσικά, κάτι τέτοιο να είναι προκαθορισμένο. Εάν και εφόσον υπάρξει, αυτό θα αποτελεί μια ανθρώπινη δημιουργία. Αυτό και τίποτα περισσότερο. Όπως ανθρώπινη δημιουργία θα είναι και η μη επίτευξη αυτών των στόχων.

Δεν υπάρχει κάτι προκαθορισμένο, κάτι μοιραίο σε αυτά τα πράγματα. Οι άνθρωποι τα δημιουργούν, ή δεν τα δημιουργούν.

Αυτή είναι η ωμή αλήθεια. Ευτυχώς, ή δυστυχώς.