1880-1890. Η άρχουσα ελίτ και η εργατική τάξη, στην Βικτωριανή Αγγλία. 1912. Ο ελληνικός στολος, στην Μυτιλήνη. 1920. Επαγγελματίες στην Ιθάκη. 1/1940-5/1945. Πολωνία : Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στο Auschwitz και στο Majdanek. 4/10/1895-7/11/1944. Richard Sorge, ο πραγματικός “James Bond”. 1953. Ο Winston Churchill. 25-10-1971. Η “Λαϊκή Δημοκρατία” της Κίνας εντάσσεται, στον ΟΗΕ , μέσω της Αλβανίας. 30-10-2025. Ένα τρακάρισμα , στα καλά καθούμενα. 4-11-2025. Ο Zohran Mamdani δήμαρχος της Νέας Υόρκης και μετέπειτα (191).
1880. Αγγλία. Οικογένεια της εργατικής τάξης.
1890 (δεκαετία). Αγγλία. Βικτωριανό εσωτερικό.
1908. Millwood Township, Μινεσότα, ΗΠΑ. Μαθητές και δάσκαλος από την Σχολική Περιφέρεια 89.
8/11/1912. Μυτιλήνη. Χρειάστηκαν να περάσουν 80 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, για να καταφέρουν, τελικά, οι Μυτιληνιοί να περάσουν και αυτοί, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στον εθνικό κορμό. Όχι πως περνούσαν άσχημα, δηλαδή, στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ειδικά, τον τελευταίο αιώνα, μετά το 1849 και τις μεταρρυθμίσεις του «Τανζιμάτ», που έδωσαν την δυνατότητα, στους πλούσιους Μυτιληνιούς χριστιανούς, να αποκτήσουν γη και περιουσίες. Και όπως γράφει, χαρακτηριστικά, ο Ασημάκης Πανσέληνος, στο εμβληματικό του έργο «Τότε που ζούσαμε» : «Κι οι παρακόρες ακόμα είχαν ένα αίσθημα σιγουριάς κι αν έφευγε καμιά στην Αμερική γινόταν θρήνος από τους δικούς της... Όλοι μοχτούσαν κι έκαναν σερμαγιά, για να αντικρύσουν μια μέρα ενθουσιασμένοι και με γεμάτη σακούλα τη λευτεριά, που ήρθε στη Μυτιλήνη με τον ελληνικό στόλο, στις 8 Νοεμβρίου 1912 το πρωί, συνοδεμένη από οικονομικό έφορο και από στρατολόγο. (εκδόσεις Κέδρος, 1974, σελ. 28).
Μάιος 1919. Σμύρνη, υπό την ελληνική Κατοχή. Έτσι, την βλέπουν οι Τούρκοι.
1920 (τέλος δεκαετίας). Μουρί Κισάμου Κρήτης. Γιακουμάκης βιολί, Παπαδάκης λαούτο.
1924. Καλαμάτα. Ο ποταμός Νέδας “πνίγει” την πόλη.
1933. Πόρος. Αγρότες.
1934. Ρόδος. Το ακρωτήριο Κουμ Μπουρνού, ή των Μύλων, λίγο πριν αρχίσει η ανέγερση του Ενυδρείου, το οποίο τελείωσε, το 1935 και ξεκίνησε την λειτουργία του, το 1936. Φαίνεται η οργανωμένη, τότε, πλαζ, με τις καμπίνες, σήμερα γεμάτη ομπρέλες το καλοκαίρι, αλλά ελεύθερη. Από τα κτήρια, που φαίνονται, σχεδόν, όλα κατεδαφίστηκαν και στην θέση τους, υπάρχουν, σήμερα, ξενοδοχεία.
1942. Χάρκοβο. Κατεχόμενη “σοβιετική” Ρωσία. Γερμανός στρατιώτης συλλαμβάνει αιχμάλωτη γυναίκα, που υπηρετούσε, στον Κόκκινο Στρατό.
Μάιος 1944. Ουγγαρία. Καθώς οι δυνάμεις των Ναζί κατέλαβαν την Ουγγαρία, μία από τις τελευταίες άθικτες εβραϊκές κοινότητες, στην Ευρώπη, αντιμετώπισε την ίδια τύχη, με εκατομμύρια, πριν από αυτές. Μέσα σε εβδομάδες, πάνω από 400.000 Ούγγροι Εβραίοι συγκεντρώθηκαν και στάλθηκαν, στο Άουσβιτς-Μπίρκενάου, σε μία από τις ταχύτερες μαζικές απελάσεις του Ολοκαυτώματος.
Ανάμεσά τους, ήταν και η Ruth Klein, 17χρονη μαθήτρια, από το Debrecen, που, κάποτε, ονειρευόταν να γίνει δασκάλα. Η οικογένειά της είχε ζήσει, ειρηνικά, πριν την κατοχή, αλλά όλα άλλαξαν, όταν εφαρμόστηκαν αντιεβραϊκά διατάγματα. Οι Εβραίοι αναγκάστηκαν να φορούν το κίτρινο Αστέρι του Δαβίδ, χωρίς περιουσία και περιορίζονται, σε υπερπλήρη γκέτο.
Τον Ιούνιο, η Ρουθ και οι γονείς της οδηγήθηκαν, σε ένα τραίνο βοοειδών, τα λίγα υπάρχοντά τους χωμένα, σε μικρά σακιά. Οι πόρτες του τρένου ήσαν κλειστές, από έξω, αφήνοντάς τις, στο σκοτάδι. Οι ημέρες περνούσαν, χωρίς φαγητό, ή νερό, ο αέρας έγινε ανυπόφορος. Τα παιδιά έκλαιγαν και οι προσευχές ανακατεύτηκαν, με την απελπισία.
Όταν έφτασαν, στο Άουσβιτς, ο διαβόητος αξιωματικός των SS Josef Mengele στάθηκε, στην πλατφόρμα, κάνοντας επιλογές, με ένα χτύπημα του χεριού του. Η Ρουθ χωρίστηκε, από τους γονείς της, οι οποίοι στάλθηκαν, απευθείας, στους θαλάμους αερίων. Της ανατέθηκε καταναγκαστική εργασία, σε εργοστάσιο πυρομαχικών.
Η Ρουθ επέζησε του πολέμου και απελευθερώθηκε, το 1945. Αργότερα, μετανάστευσε, στο Ισραήλ, όπου έγινε δασκάλα - εκπληρώνοντας το όνειρο, που, κάποτε, φαινόταν χαμένο, για πάντα. Οι τοίχοι της τάξης της έφεραν ένα, μόνο, μήνυμα: "Το να θυμάσαι, είναι να ζεις”.
Richard Sorge (Σαμπουντσί, Μπακού, Ρωσική Αυτοκρατορία 4/10/1895 ν.η. - 7/11/1944 Τόκυο, Ιαπωνία). "Ο δεινότερος κατάσκοπος, στην ανθρώπινη Ιστορία". (Ian Fleming). Ο πραγματικός “James Bond”.r
Στις 7 Νοεμβρίου 1944, η Ιαπωνία εκτελεί τον Γερμανό και Σοβιετικό Κομμουνιστή κατάσκοπο και δημοσιογράφο Ρίχαρντ Ζόργκε, τον αληθινό "Τζέημς Μποντ" της ΕΣΣΔ, που οι πληροφορίες του είχαν κρίσιμο ρόλο, στην διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Γεννήθηκε, στο Μπακού το 1895, γιος του Γερμανού μηχανικού Γκούσταφ, που εργαζόταν, σε ορυχεία, στην, τότε, τσαρική Ρωσία, και της Ρωσίδας συζύγου του. Μεγάλωσε, στο Βερολίνο, όπου πήγε η οικογένεια, όταν ήταν τριών ετών.
Η οικογένεια του ήταν βαθιά συντηρητική, ο πατέρας του ένας εθνικιστής μεγαλοϊδεατιστής Γερμανός. Όταν έφυγε, για το μέτωπο, στον Α’ Παγκόσμιο, στα 18 του χρόνια, είχε επηρεαστεί, απο την ιδεολογία του πατέρα του.
Πολέμησε, στο Δυτικό Μέτωπο, ειδε τη φρίκη του πολέμου, τραυματίστηκε, σοβαρά και γύρισε σπίτι του, άλλος άνθρωπος, με άσβεστο μίσος, για τον εθνικισμό, τον μιλιταρισμό και τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Αρχικά, εντάχθηκε στο Ανεξάρτητο Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα, το αποσχισθέν αριστερό κομμάτι του SPD και κατά την διάρκεια των σπουδών του, λίγο πριν λάβει το διδακτορικό του, στις πολιτικές επιστήμες, στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας.
Χαρισματικός και γλωσσομαθέστατος (μιλούσε, άπταιστα, γερμανικά, ρώσικα, αγγλικά, γαλλικά, ιαπωνικά και καλά κινεζικά) είχε, ήδη, αρχίσει να εργάζεται, ως δημοσιογράφος, όταν ανέλαβε την φιλοξενία της σοβιετικής αποστολής, στο συνέδριο του Κόμματος, το 1924, λίγο πριν κλείσει τα 30 του χρόνια.
Στο συνέδριο, στρατολογήθηκε, για το διεθνές τμήμα της Κομιντέρν και μετακόμισε, με τη σύντροφό του, στη Μόσχα.
Το 1929, εντάσσεται, στις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης. Η πρώτη του αποστολή είναι, στην Βρετανία και ακολουθεί η επιστροφή, στην Γερμανία, με μία κύρια αποστολή να δηλώσει μετανοηθείς, να γραφτεί στο ναζιστικό κόμμα και να ξεκινήσει να εργάζεται, σε ναζιστικές εφημερίδες, ως δημοσιογράφος, "μέσα, στο στόμα του λύκου".
Στην συνέχεια, ταξιδεύει, στην Κίνα και την Ιαπωνία. Χτίζει το πρώτο σοβιετικό κατασκοπευτικό δίκτυο, στις δύο χώρες, συγκεντρώνει πληροφορίες, για τις κινήσεις του Τσαγκ Κάι Σεκ, κατά την διάρκεια του κινεζικού εμφυλίου πολέμου την δεκαετία του 1930.
Το 1933 ταξιδεύει, στην Ιαπωνία, με στόχο να χτίσει ένα πλήρες κατασκοπευτικό δίκτυο, με το κωδικό όνομα "Ράμζαϋ" (Ραμσής). Οι πληροφορίες του δίνουν κρίσιμα στοιχεία, στην ΕΣΣΔ.
Γυρίζει, στο Βερολίνο, με στόχο να διεισδύσει, ακόμη περισσότερο, στο ναζιστικό κόμμα. Δεν δούλευε, μόνο, για εφημερίδες και πρακτορεία, αλλά, ακόμη και για την θεωρητική γεωπολιτική επιθεώρηση των ναζί. Η επιτυχία του Ζόργκε, στο να διαβρώσει τους ναζιστικούς μηχανισμούς, χωρίς να γίνει αντιληπτός, έφτασε, στο σημείο να παρακάθεται ο ίδιος ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, στο αποχαιρετιστήριο δείπνο, πριν φύγει, ξανά, για την Ιαπωνία.
Με το προφίλ του φανατικού ναζί και αντικομμουνιστή και εχθρού της ΕΣΣΔ δημοσιογράφου, φθάνει, στην Ιαπωνία, το 1933. Αρχίζει να χτίζει δίκτυο πληροφοριών, το πρώτο τέτοιο δίκτυο σοβιετικών, στην καρδιά της Ιαπωνίας. Το δίκτυο του Ζόργκε θα καταφέρει, σε έναν, μόλις, χρόνο, να φθάσει, μέχρι το γραφείο του, τότε, πρωθυπουργού της Ιαπωνίας, Φουμιμάρο Κονόε, ενώ οι πληροφορίες διασταυρώνονται και μέσω της γερμανικής πρεσβείας, στο Τόκυο. Οι προσκείμενοι, στους ναζί, Ιάπωνες πολιτικοί, εργαζόμενοι, στην γερμανική πρεσβεία, στο Τόκυο, ο ναζί πρέσβυς, Χέρμπερτ φον Ντίρκσεν και ο ναζί στρατιωτικός ακόλουθος, στρατηγός Οτ, όλοι, χωρίς να το αντιληφθούν, είναι πηγές, για τις πληροφορίες, με τις οποίες ο Ζόργκε ενημερώνει συνέχεια την ΕΣΣΔ.
Το 1935, ενημερώσει την Μόσχα, ότι οι Ιάπωνες δεν σχεδιάζουν να επιτεθούν, στην ΕΣΣΔ. Αυτές οι πληροφορίες θα αμφισβητηθούν, από τις υπηρεσίες της ΕΣΣΔ, ιδιαίτερα, το 1939, όταν ξεκινούν συγκρούσεις στα σοβιετο-ιαπωνικά σύνορα. Όμως, εκείνος επιμένει ότι, παρ’ όλα αυτά, οι Ιάπωνες δεν σκοπεύουν να κλιμακώσουν (και έτσι έγινε).
Τέλη του 1940 μαθαίνει και αρχές του 1941, επιβεβαιώνει τις προετοιμασίες της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα. Ενημερώνει, αμέσως, την Μόσχα. Ήταν τέτοια η ακρίβεια του δικτύου του Ζόργκε, που έδωσε και πιθανή ημερομηνία και έπεσε, από την αρχή, ελάχιστα, έξω : Αρχικά, 15 Ιουνίου 1941 και μετά, με νέο μήνυμα, 22 Ιουνίου 1941. Όμως οι υπηρεσίες της ΕΣΣΔ και ο ίδιος ο Ιωσήφ Στάλιν δεν θεώρησαν αξιόπιστες τις πληροφορίες.
Η επίθεση των ναζί θα ξεκινήσει, τελικά, 22 Ιουνίου 1941, ακριβώς, στην ημερομηνία, που είχε δώσει ο Ζόργκε. Συνεχίζει να στέλνει κρίσιμες πληροφορίες, στην ΕΣΣΔ (ακόμη και για το Περλ Χάρμπορ, ενημέρωσε την ΕΣΣΔ ότι επίκειται και αυτή η επίθεση δύο μήνες πριν).
Με την ακρίβεια που αποδείχθηκε ότι έχουν οι πληροφορίες του, από την ναζιστική εισβολή, στην ΕΣΣΔ, οι Σοβιετικές υπηρεσίες δεν τολμούν, πια, να τις αμφισβητήσουν και έτσι αξιοποιούνται, για κρίσιμες αποφάσεις, για την έκβαση του πολέμου.
Οι πληροφορίες του Ζόργκε ότι η Ιαπωνία δεν έχει άμεσο σκοπό να επιτεθεί, στην ΕΣΣΔ, αν πρώτα δεν καταλάβουν οι ναζί, την Μόσχα, ήταν, ουσιαστικά, ο λόγος, που η σοβιετική στρατιωτική διοίκηση μπόρεσε να μεταφέρει τις 18 σιβηριανές μεραρχίες, αποτελούμενες, από 400.000 άνδρες, μαζί με περισσότερα, από 1.000 άρματα μάχης και 1.000 αεροπλάνα, από την Άπω Ανατολή, στο δυτικό μέτωπο. Αυτές οι εφεδρείες είχαν σημαντικό ρόλο, στην ενίσχυση των δυνάμεων της ΕΣΣΔ και στην τελική νίκη τους.
Από το 1941, οι Γερμανικές και Ιαπωνικές υπηρεσίες αρχίζουν εκτεταμένες έρευνες, για να ανακαλύψουν την πηγή, που δίνει πληροφορίες, στην ΕΣΣΔ.
Τελικά, είναι οι Ιάπωνες, που θα καταφέρουν να φτάσουν, στον Ζόργκε. Συλλαμβάνεται, στις 18 Οκτωβρίου του 1941, στο Τόκυο, βασανίζεται, για ημέρες και στο τέλος παίρνει πάνω του όλη την ευθύνη. "Σε όλη μου την ζωή, δεν συνάντησα κανέναν άλλον, τόσο σπουδαίο άνθρωπο", είπε ο Μιτσουσάντα Γιοσικάουα, εισαγγελέας, στην δίκη του.
7 Νοεμβρίου του 1944, στις 10:20, το πρωί, τοπική ώρα, εκτελέστηκε, δι’ απαγχονισμού, στο προαύλιο της φυλακής Σούγκαμο. Τα τελευταία του λόγια ήταν: "Ζήτω το Κομμουνιστικό Κόμμα, η Σοβιετική Ένωση, ο Κόκκινος Στρατός". Ήταν 49 χρονών.
Χρειάστηκε να φθάσουμε, στο 1964, για να αναγωνρίσει η ΕΣΣΔ τον ρόλο του, όταν και του αποδόθηκε ο τίτλος του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης. Στο νεκροταφείο "ΤΑΜΑ", μια πλάκα από μαύρο μάρμαρο, με ένα πεντάγωνο αστέρι, γράφει "ΡΙΧΑΡΝΤ ΖΟΡΓΚΕ, Ήρωας της Σοβ. Ένωσης". Δίπλα, σε μια άλλη πέτρα, με σκαλιστά ανάγλυφα γράμματα : "Εδώ αναπαύεται ένας ήρωας, που έδωσε τη ζωή του, στον αγώνα ενάντια στον πόλεμο, για την ειρήνη, σε ολόκληρο τον κόσμο!".
Ο Ίαν Φλέμινγκ, δημιουργός του Τζέιμς Μποντ, αποκάλεσε τον Ζόργκε τον "δεινότερο κατάσκοπο, στην ανθρώπινη Ιστορία". Αν ήταν στην υπηρεσία της Δύσης, σήμερα, θα παρακολουθούσαμε ταινίες και σειρές, για την συγκλονιστική ιστορία του.
Απρίλιος 1945. Το Sachsenhausen, που βρίσκεται, κοντά, στο Βερολίνο της Γερμανίας, ήταν ένα, από τα μεγαλύτερα και πιο διαβόητα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Ιδρύθηκε, το 1936, χρησιμοποιήθηκε, κυρίως, για πολιτικούς κρατούμενους, Εβραίους, Ρομά, Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου και άλλους, που θεωρούνται εχθροί του ναζιστικού καθεστώτος. Ενώ το κύριο στρατόπεδο στέγαζε μια ποικιλία κρατουμένων, το Sachsenhausen είχε, επίσης, αρκετά υποστρατόπεδα, ένα, από τα οποία, ήταν αφιερωμένο, στον εγκλεισμό των γυναικών.
Οι γυναίκες, που κρατούνταν, στο Sachsenhausen, αντιμετώπισαν τις ίδιες βάναυσες συνθήκες, με τους άνδρες ομόλογούς τους. Υποβλήθηκαν, σε καταναγκαστική εργασία, συμπεριλαμβανομένης της εργασίας, σε εργοστάσια πυρομαχικών, όπου, συχνά, εκτέθηκαν, σε επικίνδυνες χημικές ουσίες και εργάζονταν πολλές ώρες, με μικρή ξεκούραση. Πολλές στάλθηκαν, για να εργαστούν, σε κοντινά εργοστάσια, και κάποιες χρησιμοποιήθηκαν, σε ιατρικά πειράματα των Ναζί, τα οποία έγιναν, χωρίς συγκατάθεση και με φρικιαστικά αποτελέσματα. Αυτά τα πειράματα, που πραγματοποιήθηκαν, υπό το πρόσχημα της επιστημονικής έρευνας, προκάλεσαν τεράστια δεινά και συχνά, είχαν, ως αποτέλεσμα, τον θάνατο.
Εκτός από την σωματική εργασία, οι γυναίκες υπέμειναν συνεχή κακομεταχείριση, από τους φρουρούς των SS. Οι μερίδες τροφίμων ήσαν ελάχιστες και οι συνθήκες διαβίωσης ανθυγιεινές. Η πείνα, η ασθένεια και η εξάντληση είχαν βαρύ τίμημα, στις κρατούμενες. Καθώς ο πόλεμος προχωρούσε, οι συνθήκες, στο Sachsenhausen, χειροτέρευσαν και πολλές γυναίκες υπέκυψαν, στην σκληρή μεταχείριση, που υπέμειναν.
Τον Απρίλιο του 1945, καθώς ο Κόκκινος Στρατός προχωρούσε, προς το Βερολίνο, οι Ναζί άρχισαν να εκκενώνουν το στρατόπεδο, αναγκάζοντας πολλούς κρατούμενους, σε πορείες θανάτου, σε άλλες τοποθεσίες. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, πολλές γυναίκες έμειναν, πίσω, αδύναμες. Όταν οι σοβιετικές δυνάμεις απελευθέρωσαν το Sachsenhausen, ανακάλυψαν τα απομεινάρια του στρατοπέδου, συμπεριλαμβανομένων των στρατώνων γυναικών, που ήσαν, σε κακή κατάσταση. Πολλές από τις γυναίκες, που είχαν μείνει, πίσω, ήσαν αδυνατισμένες και χρειάζονταν επείγουσα ιατρική περίθαλψη, καθώς είχαν στερηθεί τροφή και κατάλληλη θεραπεία.
Τα σοβιετικά στρατεύματα βρήκαν εκατοντάδες επιζώντες, ορισμένοι, από τους οποίους είχαν υποφέρει, από την πορεία θανάτου, ή τις βάναυσες συνθήκες, στο στρατόπεδο. Αυτές οι γυναίκες ήσαν, μεταξύ των λίγων τυχερών, που επέζησαν, από την φρίκη του στρατοπέδου, αλλά είχαν τις σωματικές και συναισθηματικές ουλές των εμπειριών τους. Πολλοί είχαν χάσει μέλη της οικογένειάς τους, ή είχαν χωριστεί, από τους αγαπημένους τους, κατά την διάρκεια της δίωξης των Ναζί.
Σήμερα, το Μνημείο Sachsenhausen στέκεται ως τόπος μνήμης, για τα θύματα του Ολοκαυτώματος, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών, που φυλακίστηκαν, εκεί. Ο τόπος μνήμης περιλαμβάνει ένα αφιερωμένο τμήμα, για να τιμήσει τις γυναίκες, που υπέφεραν και πέθαναν, στο Sachsenhausen, καθώς και τις πολλές άλλες που έπεσαν θύματα καταναγκαστικής εργασίας, ιατρικών πειραματισμών και θηριωδίας του στρατοπέδου. Εκθέματα, στο μνημόσυνο, τις εμπειρίες των γυναικών, που κρατούνταν, εκεί, το έργο τους, την αντίστασή τους, στον απανθρωπισμό και την φρίκη, που αντιμετώπισαν, υπό τηνναζιστική κυριαρχία.
Το τμήμα Γυναικείας Κατασκήνωσης Sachsenhausen του μνημείου χρησιμεύει ως σημαντική υπενθύμιση της βίας και των διώξεων που αντιμετώπισαν οι γυναίκες, κατά την διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Αναδεικνύει την ανθεκτικότητα των γυναικών, που επέζησαν και την σημασία της διατήρησης των ιστοριών τους, για τις επόμενες γενιές. Με την ανάμνηση των δεινών αυτών των γυναικών, το μνημόσυνο εξασφαλίζει ότι οι εμπειρίες τους δεν θα ξεχαστούν και τιμά το θάρρος τους, μπροστά, σε απίστευτες αντιξοότητες.
1945. Η απελευθέρωση των στρατοπέδων συγκέντρωσής ήταν μία, από τις πιο κομβικές και οδυνηρές στιγμές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, σηματοδοτώντας, τόσο το τέλος, στα δεινά των κρατουμένων, που είχαν υποστεί απίστευτη φρίκη, όσο και την αρχή ενός μακρού, επίπονου ταξιδιού, προς την ίαση. Καθώς οι συμμαχικές δυνάμεις προέλασαν, στην κατεχόμενη, από τους Ναζί, Ευρώπη, την άνοιξη του 1945, συνάντησαν την πραγματική κλίμακα των θηριωδιών των Ναζί - στρατόπεδα συγκέντρωσης, στρατόπεδα εργασίας και στρατόπεδα θανάτου, όπου εκατομμύρια άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων Εβραίων, Ρομά, πολιτικών κρατουμένων, ατόμων, με ειδικές ανάγκες και άλλοι, είχαν υποστεί καταναγκαστική εργασία, πείνα, βασανιστήρια, ιατρικά πειράματα, και μαζική εξόντωση.
Η απελευθέρωση αυτών των στρατοπέδων έλαβε χώρα, σε στάδια, καθώς διαφορετικές συμμαχικές δυνάμεις κινούνταν, σε όλη την Ευρώπη. Τον Ιανουάριο του 1945, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε το Άουσβιτς, το μεγαλύτερο και πιο διαβόητο, από τα στρατόπεδα θανάτου των Ναζί, που βρίσκεται, στην Πολωνία. Εκεί, οι Σοβιετικοί βρήκαν, περίπου, 7.000 επιζώντες κρατούμενους, οι οποίοι ήσαν πολύ αδύναμοι, για να έχουν εκκενωθεί, κατά την διάρκεια της υποχώρησης των Ναζί. Οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού έμειναν έκπληκτοι, από αυτό, που συνάντησαν και βρήκαν μια σκηνή συντριπτικής καταστροφής - σωρούς, από ρούχα και αντικείμενα και τα απομεινάρια αμέτρητων άλλων, που είχαν χαθεί, στο στρατόπεδο.
Καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις κινούνταν, στην Ανατολική Ευρώπη, οι Αμερικανικές και Βρετανικές δυνάμεις απελευθέρωσαν, επίσης, πολλά άλλα στρατόπεδα, στην Δύση. Buchenwald, Dachau, Mauthausen και Bergen-Belsen, ήσαν, μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων στρατοπέδων, που απελευθερώθηκαν, από τον αμερικανικό στρατό και τις Βρετανικές δυνάμεις, κατά τους τελευταίους μήνες του πολέμου. Μέχρι να φτάσουν οι Σύμμαχοι, πολλά στρατόπεδα είχαν εκκενωθεί, από τους Ναζί, με τους αιχμαλώτους, που εξαναγκάστηκαν στις περιβόητες πορείες θανάτου, ή, που μεταφέρθηκαν, σε άλλα στρατόπεδα. Ωστόσο, σε μέρη, όπως το Bergen-Belsen, όπου οι Ναζί δεν είχαν, ακόμη, εκκενώσει τους κρατούμενους, οι απελευθερωτές βρήκαν δεκάδες χιλιάδες επιζώντες να ζουν, σε συνθήκες απίστευτης ταλαιπωρίας.
Κατά την άφιξή τους, οι απελευθερωτές βρέθηκαν αντιμέτωποι, με σκηνές βαθιάς ανθρώπινης δυστυχίας : απομακρυσμένοι επιζώντες πολύ αδύναμοι, για να σταθούν, άλλοι πολύ άρρωστοι, για να κατανοήσουν τί τους συνέβη και μάζες, από νεκρά σώματα, διασκορπισμένα, σε όλο το στρατόπεδο. Πολλοί επιζώντες ήσαν τόσο υποσιτισμένοι, που δεν μπόρεσαν να επεξεργαστούν, σωστά, το γεγονός ότι είχαν απελευθερωθεί. Τα σώματά τους, καταστραμμένα, από την πείνα και τις ασθένειες, που τα άφησαν ευάλωτα, σε, περαιτέρω, ασθένειες και θάνατο. Οι συναισθηματικές και ψυχολογικές πληγές, που άφησαν χρόνια διώξεων, βίας και τραύματος, ήσαν βαθιές και η διαδικασία συμβίωσης, με τα γεγονότα, που είχαν ζήσει, ήταν, συχνά, μακρά και επώδυνη.
Το Bergen-Belsen, το οποίο απελευθερώθηκε, από τις βρετανικές δυνάμεις, στις 15 Απριλίου 1945, λειτουργεί, ως ένα, από τα πιο οδυνηρά παραδείγματα αυτών των δεινών. Όταν έφτασαν τα βρετανικά στρατεύματα, βρήκαν 13.000 πτώματα, διάσπαρτα, σε όλο το στρατόπεδο, και πολλοί, από τους επιζώντες, ήσαν πολύ αδύναμοι, για να σταθούν, ή να μιλήσουν. Το στρατόπεδο είχε γίνει παγίδα θανάτου, όπου ο συνδυασμός υπερπληθυσμού, ασθένειας (συμπεριλαμβανομένης επιδημίας τύφου) και έλλειψης τροφής, είχε σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες κρατούμενους. Μεταξύ των επιζώντων, ήταν η αδελφή της Άννας Φρανκ, Margot Frank, η οποία πέθανε, λίγες ημέρες πριν την απελευθέρωση. Η ίδια η Anne Frank είχε χαθεί, στο Άουσβιτς, μήνες, νωρίτερα.
Η απελευθέρωση των στρατοπέδων ήταν μια στιγμή ανάμεικτων συναισθημάτων, για τους επιζώντες. Για πολλούς, σηματοδότησε το τέλος χρόνων δεινών και βαρβαρότητας. Αλλά, για άλλους, ήταν η αρχή μιας μακράς διαδικασίας συμβιβασμού, με την φρίκη, που είχαν υπομείνει. Το συναισθηματικό τίμημα του Ολοκαυτώματος άφησε τους επιζώντες, με σοβαρά τραύματα και πολλοί είχαν χάσει τις οικογένειές τους, τα σπίτια τους και την αίσθηση ασφάλειας. Οι επιζώντες δεν έμειναν, μόνο, να αντιμετωπίσουν τις σωματικές πληγές της πείνας, της ασθένειας και της βίας, αλλά και τις ψυχολογικές ουλές όσων είχαν δει και βίωσαν.
Για τους επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, η απελευθέρωση ήταν μια γλυκιά στιγμή ανακούφισης. Μερικοί επανενώθηκαν, με μέλη της οικογένειας, που επέζησαν, από τον πόλεμο, αλλά πολλοί ανακάλυψαν ότι οι οικογένειές τους είχαν αφανιστεί, στα στρατόπεδα, ή είχαν χαθεί, στις σφαγές του Ολοκαυτώματος. Πολλοί επιζώντες έγιναν εκτοπισμένοι (DPs), ζώντας, σε προσωρινά στρατόπεδα, που είχαν δημιουργηθεί, από τους Συμμάχους, ενώ περίμεναν, για μετεγκατάσταση, ή επαναπατρισμό. Αυτά τα στρατόπεδα, που υπήρχαν τα χρόνια, μετά τον πόλεμο, έγιναν μέρη μετάβασης, καθώς οι επιζώντες προσπάθησαν να ξαναχτίσουν τις ζωές τους, μετά την γενοκτονία.
Η απελευθέρωση σηματοδότησε, επίσης, την αρχή μιας παγκόσμιας εκκαθάρισης, με την κλίμακα του Ολοκαυτώματος. Καθώς η πλήρης έκταση των θηριωδιών έγινε ξεκάθαρη, ο κόσμος αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει την φρίκη της συστηματικής γενοκτονίας της ναζιστικής Γερμανίας. Οι Δίκες της Νυρεμβέργης, που ξεκίνησαν, τον Νοέμβριο του 1945, επεδίωξαν να φέρουν τους Ναζί εγκληματίες πολέμου, ενώπιον της δικαιοσύνης, για τα εγκλήματά τους, κατά της ανθρωπότητας, εγκλήματα πολέμου Οι εικόνες των απελευθερωμένων στρατοπέδων και οι μαρτυρίες των επιζώντων, χρησίμευαν, ως ανεξίτηλη υπενθύμιση των βάθους της σκληρότητας, που είχε επιβληθεί, σε αθώους ανθρώπους.
Σήμερα, η απελευθέρωση των στρατοπέδων συγκέντρωσης μνημονεύεται, ως μια κομβική στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας. Μνημόσυνα και μουσεία, σε όλο τον κόσμο, τιμούν τα θύματα του Ολοκαυτώματος, διατηρώντας την μνήμη όσων χάθηκαν και αποτίοντας φόρο τιμής, στην ανθεκτικότητα και την επιβίωση όσων έζησαν. Οι επιζώντες, τώρα, μέρος της φθίνουσας γενιάς μαρτύρων, συνεχίζουν να μοιράζονται τις ιστορίες τους, διασφαλίζοντας ότι η φρίκη του Ολοκαυτώματος δεν θα ξεχαστεί, ποτέ και ότι οι μελλοντικές γενιές θα πάρουν τα μαθήματα της ανοχής, της συμπόνιας και των κινδύνων του μίσους και του ολοκληρωτισμού.
Η απελευθέρωση των στρατοπέδων συγκέντρωσης δεν είναι, απλώς, μια ιστορία, για το τέλος του πολέμου, αλλά μια ιστορία επιβίωσης, ανθεκτικότητας και το μακρύ και επίπονο ταξίδι, προς την θεραπεία και την δικαιοσύνη. Λειτουργεί, ως μια έντονη υπενθύμιση της ανάγκης προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για όλους τους ανθρώπους, ώστε να μην επαναληφθούν, ποτέ, τέτοιες θηριωδίες.
24/10/2025. Σκίτσο του Στάθη Σταυρόπουλου.
29/10/2025. Σκίτσο του Απόστολου Παπαδημητριου.
30/10/2025. Σκίτσο του ΚΥΡ.
11/2025. Σκίτσο του Chris Makro.
11/2025. Σκίτσο του Πάνου Ζάχαρη.
2/11/2025. Σκίτσο του Δημήτρη Χαντζόπουλου.
3/11/2025. Σκίτσο του Γιώργου Μικάλεφ.
4/11/2015. Σκίτσο Αντώνη Βαβαγιάννη.
4/11/2025. Δυο σκίτσα του Ανδρέα Πετρουλάκη.
4/11/2025. Στο Σκίτσο του ΚΥΡ.
5/11/2025. Σκίτσο της Ευανθίας Ρούνη.











































































Σχόλια